METAVERSE VE METAVERSE’TE SÖZLEŞMELERİN KURULMASI

Yıl 2023, , 1029 - 1063, 23.01.2024

Şerafettin Ekici

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1366655

Öz

İnsanların sadece bakmak yerine içinde bulunduğu internet alemi olarak tarif edilen metaverse, web 3.0’ın sunduğu yeni ve son nesil internet sürümü olarak karşımıza çıkmakta ve genellikle bilgisayar tarafından zaman ve mekânsal gerçekliğin dışında oluşturulmuş, üç boyutlu sanal (dijital) evren olarak tanımlanmaktadır.

İlk defa Neal Stephenson tarafından 1992 yılında yazılan “Snow Crash” adlı bilim-kurgu romanıyla literatürde yerini alan Metaverse kavramı, bilim ve teknolojide yaşanan ve bilişim çağını ortaya çıkaran gelişmelerin bir devamı olarak değerlendirilmektedir.

Günümüzde henüz tek bir Metaverse yoktur; bunun yerine birbirinden bağımsız ve birbiri ile uyumlaştırılmamış durumdaki dApp’ler yani sanal dünya uygulamaları bulunmaktadır. Ancak hem Metaverse’e yatırım yapan büyük şirketlerin, hem Metaverse tasarımcılarının, hem de bu konuda çalışma yapan araştırmacıların nihaî hedef ve vizyonu; birbiri ile eş güdüm içerisinde ve birlikte çalışan dApp’lerden oluşan, kullanıcıların istedikleri ortamda rahatça gezinebildikleri, tek bir sanal para biriminin kullanıldığı yahut farklı dApp’lere ait sanal para birimlerinin birbiri ile karşılıklı değiştirilebildiği, insanların iletişim, sosyalleşme, yatırım, iş kurma, alışveriş, rehberlik ve turizm gibi faaliyetleri yerine getirebildiği tek bir Metaverse oluşturmaktır. Bu kapsamda birçok büyük şirket Metaverse ortamına yatırım yapmış ve bazıları şimdiden Metaverse mağazalarını açmıştır.

Metaverse ile birlikte birçok geleneksel iş dalı sona erecek, buna karşılık birçok yeni iş dalı, meslek ve uzmanlık alanı ortaya çıkacaktır.
Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) geçerli olan sözleşme serbestisi ilkesi ve bu ilkenin tüm sınırları aksi yönde herhangi bir yasal düzenleme olmadığı müddetçe Metaverse’te yapılan sözleşmeler için de geçerli kabul edilmelidir.

TBK’nın 4/2. Maddesi uyarınca, Metaverse’te gerçekleştirilen doğrudan iletişim esnasında yapılan sözleşmeler, hazırlar arasında yapılmış bir sözleşme sayılmalı ve hazırlar arasındaki sözleşmelere dair hükümler uygulama alanı bulmalıdır.

Metaverse’te fizîken gerçek kişiler yerine avatarları bulunmaktadır. Avatarlar bizzat bunların sahipleri ya da kullanıcıları tarafından yönetilmekte ve yönlendirilmektedir. Avatarın ayrı bir kişiliği, hak ehliyeti, iradesi, fiil ehliyeti yoktur. Bu nedenlerle, avatarlar tarafından beyan edilen iradeler avatarın sahibi ya da kullanıcısına ait kabul edilmeli, hukukî ve cezaî hak ve sorumluluklar da bu kişiye yüklenmelidir.

Bu makalede, Metaverse hakkında yurt içi ve yurt dışında yazılmış olan kitap, makale ve raporlar üzerinde inceleme yapılmış, Metaverse’ün tanımı, özellikleri, tarihi gelişimi ve iktisadî hayata beklenen katkıları ortaya konulmuş, ayrıca yürürlükteki Türk hukuku kapsamında Metaverse’te sözleşmelerin kurulması, Metaverse’te kurulan sözleşmelerin Türk hukukunda yer alan geçersizlik halleri, irade beyanlarının sağlığı ve genel işlem koşulları açısından incelemesi yapılarak, bu konuların Metaverse’te nasıl şekil bulacağı ve nasıl yorumlanması gerektiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Metaverse, Avatar, Sözleşme Serbestisi, Sözleşmenin Kurulması, Web 3.0

Kaynakça

• Açıkgöz, Osman, Tüketicinin Korunması Çerçevesinde Mobil Haberleşme Abonelik Sözleşmesinde Genel İşlem Koşulları, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2013.
• Altaş, Hüseyin, Şekle Aykırılığın Olumsuz Sonuçlarının Düzeltilmesi, Ankara: Yetkin yayınları, 1998.
• Antalya, O. Gökhan, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2015.
• Ashael, Ben, The Metaverse: Exploring a New Realty. Poland: Amazon Fulfillment, 2022. Aslan, İ. Yılmaz, Tüketici Hukuku, 5. Bası, Bursa: Ekim Yayınevi, 2022.
• Ball, Matthew, The Metaverse and How It Will Revolutionize Everything. New York, USA: Liveright Pub. Corp., 2022.
• Başpınar, Veysel. Vekilin Özen Borcundan Doğan Sorumluluğu, 2. Baskı, Ankara: Yetkin Yayınları, 2004.
• Burrows, Gideon, Your Life in the Metaverse. USA: ISGTesting, 2002.
• Çekirdek Totan, Meltem, İnternet Üzerinden Satışı Konu Edinen Sözleşmelerin Belirleyici Özellikleri, İstanbul: Platon Plus Yayıncılık, 2022.
• Dağ, Ahmet, “Elektriksel Düşünceden Sibernetik Düşünceye Transhümanizm ve Metaverse”, Metaverse Gerçek Zamanlı Sanal Yaşam, Ed. Mustafa Tekin ve Muhammet Özdemir. İstanbul: Mana Yayınları, 2023.
• Deniz, Defne. Güven İlkesinin Türk Borçlar Kanunundaki Temsil İlişkisine Yansımaları, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2022.
• Dionisio, John David N., William G. Burns, and Richard Gilbert, “3D Virtual Worlds and the Metaverse: Current Status and Future Possibilities.” ACM (Association for Computing Machinary) Computing Surveys 45, S. 3 (2012): 1-38.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 21. Bası, Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2017.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 5. Baskı, Ankara: Yetkin Yayıncılık, 2017.
• Erzurumluoğlu, Erzan, Sözleşmeler Hukuku (Özel Borç İlişkileri), 9. Baskı, (Ankara: Yetkin Yayınları, 2019), 28-29.
• Esener, Turhan ve Gündoğdu, Fatih, Borçlar Hukuku 1 Sözleşmelerin Kuruluşu ve Geçerliliği, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2017.
• Günay, Erhan, Vekalet Sözleşmesi Uyuşmazlıkları, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2021.
• Hackl, Cathy, Dirk Lueth ve Tommaso Di Bartolo, Navigation the Metaverse, New Jersey, USA: Wiley & Sons Inc., 2022.
• Hatemi, Hüseyin, Gökyayla, K. Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. Bası, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2017.
• Jooyung, Kim, «Advertising in the Metaverse: Research Agenda.» Journal of Interaktif Advertising 21, C. 3 (2021): 141-144.
• Karadağ, Özgür, Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar, Ankara, Yetkin yayınları, 2023.
• Kaya, Emrah, Metaverse Meta İnsana Hazır mısın?, İstanbul: Nemesis Yayınevi, 2022.
• Kılıçoğlu, Ahmet M., Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 5. Bası, Ankara: Turhan Kitabevi, 2023.
• Kurtulgan, İnci Fatma, «Örgütlerde İş Birliği ile Değer Yaratmada “Silo Liderlik Tarzı”nın Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme.» Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 19, C. 3 (2022): 1502-1512.
• Küçükkalay, A. Mesut, “Endüstri Devrimi ve Ekonomik Sonuçlarının Analizi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 2. (1997): 51-68.
• Liam, Katherina, Metaverse is Coming, Fransa: Amazon Britigny Sur Orge, 2023.
• Oğuzman, Kemal ve Öz, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, 15. Bası, İstanbul: Vedat Kitapçılık, 2017.
• Özbilen, Arif Barış, Sözleşmelerin Şekli ve Şekil Yönünden Hükümsüzlüğü, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2016.
• Özdemir, Muhammet; “Metaverse Nedir ve “Gerçek Zamanlı Sanal Yaşam Neden Vardır?”, Metaverse Gerçek Zamanlı Sanal Yaşam, Ed. Mustafa Tekin ve Muhammet Özdemir, 17-44. İstanbul: Mana Yayınları, 2023.
• Özel, Çağlar, Tüketicinin Korunması Hukuku, 8. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2023.
• Rosa, Nick, Understanding the Metaverse a Business And. Ethical Guide, New Jersey, USA: Wiley & Sons Inc., 2023.
• Siller, Nahide. 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun Kapsamında Web Sitesi Vasıtasıyla Sözleşmelerin Kurulması, (İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2019.
• Sönmezer, Zuhal, «Yeni Nesil Ekonomi: Metaverse.» Metaverse Yeni Gerçeklik Paradigmaları içinde, Ed. Serdar Kuzey Yıldız, 117-132. Ankara: Nobel Yayınevi, 2023.
• Şeker, Muzaffer, Yazılmamış Sayılma, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2019.
• Tandoğan, Haluk, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, İstanbul: Vedat Kitapçılık 2008.
• Taşdemir, Tuğçe, Türk Borçlar Hukuku Sözleşmelerinde Şekil, İstanbul: Platon Plus Yayıncılık, 2023.
• Taşkın, Zeynep Damla, Sözleşmenin Kurulması, İstanbul: Onikilevha Yayıncılık, 2020.
• Tekin, Zeliha, Metaverse 101, İstanbul: Scala Yayıncılık, 2022.
• Tuzcuoğlu, Tuğçe, Avrupa Birliği Normları ve 6098 Sayılı TBK Hükümleri Işığında Genel İşlem Şartları, Ankara: Seçkin Yayınevi, 2020.
• Von Tuhr, Andreas, Borçlar Hukukunun Umumî Kısmı, (Çev. Cevat Edege), Ankara: Yargıtay Yayınları No: 15, 1983.
• Winters, Terry, Metaverse, Sanal Dünyanın Devrimine Hazır olun, Çev: Mina Zeynep Çamoğlu, İstanbul: Kodlab Yayın Dağıtım, 2022.
• Yalçınduran, Türker, Vekalet Sözleşmesinde Ücret, Ankara: Yetkin Yayınları, 2007.
• Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Bası, İstanbul: Beta Yayınevi, 2014.
• Yüksel Maamer, Hilal, Genel İşlem Koşullarında kapsam (Yürürlük) Denetimi, İstanbul: Filiz Kitabevi, 2023.
• Zevkliler, Aydın ve Gökyayla, K. Emre, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 17. Bası, Ankara: Turhan Kitabevi, 2017.
• Citigrup “Metaverse and Money; Decrypting the Future (Metaverse ve Para; Geleceğin Şifrelerini Çözme)” isimli rapor, Erişim Tarihi: Eylül 20, 2023. https://www.citifirst. com.hk/home/upload/citi_research/AZRC7.pdf.
• Knowledge Workers are More Productive from Home, Erişim tarihi: Eylül 10, 2023. https://hbr.org/2020/08/research-knowledge-workers-are-more-productive-fromhome. Upland aApp, Erişim Tarihi: Eylül 21, 2023. https://www.upland.me/.