ŞİRKET ORTAK İÇİN Mİ? ŞİRKET TOPLUM İÇİN Mİ? KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK FAALİYETLERİ ŞİRKETİN İŞLETME KONUSUYLA BAĞDAŞIR MI?

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 485 - 501, 17.07.2023

Çiğdem Yatağan Özkan

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1169488

Öz

Ticaret şirketlerinin amacı kazanç elde edilmesi, şirket karının artırılması ve dolayısıyla şirket ortaklarının ekonomik menfaatlerinin tatmin edilmesidir. Türk Borçlar Kanunu m. 620’de “Adi ortaklık sözleşmesi, iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir.” şeklinde yer alan şirket tanımında geçen “ortak amaç” ifadesi de bu hususa işaret etmektedir. Şirket amacının ne olduğu, kollektif ve komandit şirketlerde “bir ticari işletmenin işletilmesi” olarak Türk Ticaret Kanunu’nda açıkça belirtilmiştir. Sermaye şirketleri olan anonim ve limited şirketlerde ise ortak amaç, şirket sözleşmesinde yer alan işletme konusu ile somutlaşmakta ve ticaret unvanı vasıtasıyla şirketle ilişkiye geçen üçüncü kişilere ilk elden iletilmektedir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun şirketler hukukuna ilişkin getirdiği en önemli yenilik, şirketin hak ve fiil ehliyetinin işletme konusu ile sınırlı olması kuralının (ultra vires) kaldırılmasıdır. Bu sayede şirket yöneticileri, işletme konusu dışında kalan işlemler de yaparak şirketi hak veya borç sahibi kılabilmektedir. Bu türde işlemlerin kapsamına hiç kuşkusuz yardım faaliyetleri, bağışlar, çevrenin korunması yahut iklim değişikliğinin önüne geçilmesi gibi toplum menfaatine alınan ancak şirkete ekonomik yük getirme ihtimali de bulunan kararlar da dahildir. Ancak her ne kadar şirketin hak ve fiil ehliyetinin önündeki sınırlar kaldırılmış olsa da işletme konusuna dahil olmayan işlemlerden dolayı şirket bir zarara uğrarsa, şirket yöneticilerinin sorumluluğu gündeme gelebilir. Bu bağlamda akla gelen soru şudur: Acaba şirket yöneticileri toplumsal faydayı çoğaltmak adına şirketin ekonomik menfaatlerini feda edebilecek kararlar alabilir mi? Başka bir anlatımla, şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluğa ilişkin faaliyetleri şirketin “kar amacı güden bir tüzel kişi” olması ile bağdaşmakta mıdır? Çalışmada bu sorulara cevap aranacaktır.

Anahtar Kelimeler

İşletme Konusu, Ultra Vires İlkesi, Ticaret Şirketleri, Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Yardım Faaliyetleri

Kaynakça

• Referans1 Adıgüzel, Burak. “Anonim Şirketlerde Bağış ve Yöneticilerin Sorumluluğu.”, Terazi Hukuk Dergisi, C. 14, S. 151, 2019, s.58-67.
• Referans2 Ansay, Tuğrul. “Anonim Ortaklıklar ve Mahkeme Uygulaması.”, AÜHFD C. 27, S. 1, (1970): s. 119-131 Erişim Tarihi: Haziran 6, 2022. www.dergipark.org.tr.
• Referans3 Arkan, Sabih, Ticari İşletme Hukuku. Ankara: BTHAE Yayınları, 2018.
• Referans4 Bakan, Doğan, Koçdemir, Oğuz. “Kurumsal Sosyal Sorumluluk, Kurumsal İmaj ve İş Tatmini İlişkisi.”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi C. 5, S. 12 (2018): s. 205-226, s. 217 vd. Erişim Tarihi: Haziran 21, 2022. www.dergipark.org.tr.
• Referans5 Börü, Levent. “İcra ve İflas Hukukunda Zarar Verme Kastından Dolayı İptal Davası.” AÜHFD C. 58, S.3 (2009): s.481-537.
• Referans6 Elber Börü, Güngörmez. “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Alanında Üst Düzey Yöneticilerin Kişisel Değerlerinin Rolü.”, İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi 5 (11) (2020): s.86-96.
• Referans7 Elhague, Einer. “Sacrificing Corporate Profits in the Public Interest”, NYU Law Review Vol. 80, N. 3 (2005): s. 733-869, s. 738 Erişim Tarihi: Haziran 6, 2022. https://www.nyulawreview.org/wp-content/uploads/2018/08/NYULawReview-80-3-Elhauge.pdf.
• Referans8 Engin, Eker Akgöz. “Sürdürülebilir Kalkınma ve Kurumsal Sürdürülebilirlik Çerçevesinde Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kavramının Değerlendirilmesi”, Selçuk İletişim Dergisi, S.8, C. 1 (2013): s. 85-94.
• Referans9 European Commission Staff Working Document, “Corporate Social Reponsibility, Responsible Business Conduct, and Business&Human Rights: Overview of Progress”, (2019) Erişim Tarihi Haziran 20, 2022. https://ec.europa.eu/docsroom/documents/34482.
• Referans10 Fisch, Solomon, D.. “Should Corporations have a Purpose?.”, UPenn Law School ILE Research Paper N. 20-22, s. 101-148 Erişim Tarihi Haziran 20, 2022. https://scholarship.law.upenn.edu/faculty_scholarship/2163/.
• Referans11 Höllerer, Markus A. “Corporate Social Responsibility”, içinde:Between Creed, Rhetoric Façade and Disregard: Dissemination and Theorization of Corporate Social Responsability in Austria.”, Peter Lang AG (2012) ,s. 29-66 Erişim Tarihi Haziran 20, 2022.www.jstor.org.
• Referans12 Kırca, İsmail, Şehirali Çelik, Feyzan Hayal, Manavgat, Çağlar. “Anonim Şirketler Hukuku”, C. 1, BTHAE Yayınları 2013.
• Referans13 Kuru, Baki. İcra ve İflas Hukuku El Kitabı. Ankara: Adalet Yayınevi, 2013.
• Referans14 Matten, Moon. "Implicit" and "Explicit" CSR: A Conceptual Framework for a Comparative Understanding of Corporate Social Responsibility”, The Academy of Management Review Vol. 33, No. 2 (2008), s. 404-424 ,
• Referans15 Pulaşlı, Hasan. “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Bağlamında Uluslararası İnsan Hakları ve Çevre Standartlarının Çok Uluslu Şirketlerin Merkez Yönetim Organının Hukuki Sorumluluğuna Etkisi”, BATİDER C.36, S.4 (2020), s.5-37.
• Referans16 Sucu, İpek. “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kampanyalarının Marka İmajına Etkisi: Turkcell Markası Örneği”, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi C. 10, S.21 (2020): s.1-8, s. 2 Erişim Tarihi: Haziran 21, 2022 www.dergipark.org.tr.
• Referans17 Tekin, Kartaloğlu. Kurumlar Vergisi Kanunu Yorum ve Açıklamaları. Uygulama Yayıncılık, 2010.
• Referans18 Yaylalı, Mustafa. “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kuralları ve Şirketlerin Sürdürülebilirliği”, GSI Articletter, (2016), s.121-128.
• Referans19 Yıldız, Burçak. “TTK Tasarısı’nda Şirketlerin Ehliyeti ve Bu Bağlamda TTK m. 137 Hükmündeki ‘Ultra Vires’ Sınırlamasının Yerindeliğinin Değerlendirilmesi”, AÜHFD C. 55, S. 1 (2006), s. 321-353 Erişim Tarihi Haziran 24, 2022. www.dergipark.org.tr