TAKSİRLİ SUÇLARDA KİŞİSEL VE AİLEVİ DURUM ÇIKMAZI

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2 (Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılına Armağan), 687 - 725, 23.01.2024

Çağrı Kan

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1174544

Öz

Bu çalışmada, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 22/6 maddesi incelenmiştir. Taksirli bir fiilin sonucu, failin kişisel ve ailevi durumu açısından ağır bir mağduriyete neden olmuşsa, TCK 22/6 bunun failin cezalandırılmaması veya cezanın indirilmesi için kullanılacağını belirtmiştir. Bilinçli taksir halinde ceza yarıdan altıda bire indirilecektir. Düzenleme, taksirli fiilde şahsi cezasızlık sebebi ve bilinçli taksirde indirim hali olarak nitelense de halihazırda basit ve bilinçli taksir bağlamında ortaya çıkan hükmün hukuki niteliği başta olmak üzere, uygulamada ve doktrinde birçok tartışmaya ayrıca mahkemelerde birçok çelişkili karara neden olmaktadır.
Öncelikle cezanın verilmemesi veya hangi şartlar altında bu cezanın indirileceği üzerinde durulacaktır. Ayrıca takdir hakkının kullanılmasının anlamı TCK m. 61’den farklı olarak açıklanmalıdır. Bu nedenle bu çalışma, taksirli suçlarda cezanın kaldırılmasını veya cezanın indirilmesini gerektiren şahsi cezasızlığın nedenini anlamaya çalışmaktadır. Taksirli suç ile ailesine ve akrabalarına zarar vermek suretiyle fail mağdur olmuştur; ancak bu suç olduğu için failin cezalandırılması gerekir. Türk Ceza Kanunu madde 22/6, failin mağduriyet nedeniyle cezalandırılmamasını veya cezada indirim yapılmasını öngörmektedir.
Neticenin ağırlığı açısından yaklaşıldığında, cezanın kişisel ve ailevi durumda gereksiz kılınması kasıtlı suçlar için de geçerli olabilir. Düzenlemenin sadece taksirli suçlar için yapılması da olay sonrasında bir tespit yapılmasını gerektirmektedir. Bu, failin yaşamını, geçmişini ve olay sonrası durumlarını değerlendirmeyi gerektirir. Ancak bu, kusura ilişkin suç yolu kapandıktan sonra etki açısından yapılacak bir değerlendirmedir. Bu nedenle, madde bakımından takdiri kriterler değil, net kriterlerin belirlenmesi gerekmektedir. Maddede basit taksir üzerinden yapılan düzenlemede yaşanan mağduriyetin ağırlığı üzerinden bir belirlemeye gidilmiştir. Bilinçli taksirde ise bu düzenleme kusurun yoğunluğu üzerinden yapılan bir değerlendirmedir. Sonucu da cezada indirime bağlanmıştır. Basit taksirle, bilinçli taksir arasındaki tutarsızlık hüküm üzerindeki tartışmaları arttırmıştır. Örneğin kişisel ve ailevi durum nasıl belirlenecektir? Özellikle kelimesi ne anlama gelmektedir? Sınırları nelerdir? Hakim takdirini neye göre kullanacaktır? Maddede ölçüt var mıdır?
Bir başka mesele maddede suç yolu kapanıp netice ortaya çıktıktan sonra, cezayı etkileyen bir neden olarak etki etmesidir. Ancak bu basit taksirde saptanabilir bir etki değildir. Buna rağmen ceza verilmez denilmiştir. Ailevi durumdan ne anlamalıyız? Hem kişisel hem ailevi durum mu yoksa resmi nikah mı? Ceza verilmesine engel olan veya cezada indirim yapılmasını gerektiren sebebin kapsamı nasıl belirlenmelidir? TCK m. 22 /6’nın uygulanabilmesi için faille mağdur arasındaki yakınlık ne olmalıdır? Hangi durumda taksirli suçun sonucu yeterince ciddi kabul edilebilir. Bir taksirli suç diğer taksirli suçla birlikte ortaya çıkarsa ne olur? Makalede bunlar gibi pek çok soruya cevap aranmaktadır. Bu tür birçok sorunun yanıtını arayan bu makalede TCK 22/6 ele alınacak ve önerilerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Taksirli suçlar, bilinçli taksir, şahsi cezasızlık nedenleri, cezayı kaldıran nedenler, kişisel ve ailevi durum.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Alşahin, Mehmet Emin, Yargıtay Kararları Işığında Taksirle Öldürme Suçu ( TCK m. 85 ) , 1. Baskı, Ankara 2016.
• Baba, Yasemin, Türk Ceza Kanununda Etkin Pişmanlık, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011, s. 118. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/48011.pdf. ( E. T. 05.05.2022. )
• Centel, Nur, “Cezanın Amacı ve Belirlenmesi”, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, İzmir 2001, (ss. 337-372 ).
• Centel-Zafer-Çakmut, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 9. Baskı, İstanbul 2016.
• Çiftçioğlu, Cengiz Topel, Türk Ceza Kanununda Taksir, Ankara Barosu Dergisi Sayı: 3 Yıl: 2013, ( ss.315-339).
• Dağoğlu, Yeşim, Taksirli Suçlarda Şahsi Cezasızlık Sebebi/Cezada İndirim Yapılmasını Gerektiren Şahsi Sebep, İzmir Barosu Dergisi, Mayıs 2015, ( ss. 144-173).
• Dursun, İsmail, “Yasama Sorumsuzluğunun Hakaret Suçu Bakımından Değerlendirilmesi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2013, Cilt: 19, Sayı: 1 (ss. 73-98).
• Ekici Şahin, Meral, “Taksirli Suçlarda Ceza Sorumluluğunu Etkileyen Şahsi Neden: Failin Kişisel ve Ailevi Durumu ( TCK m. 22/6 )” , Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 165-166, Mayıs-Haziran 2018, ( ss. 95-121 ).
• Gökcen, Ahmet, Taksirle Ölüme Sebebiyet Verme, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 7 Haziran 2018, ( ss. 21-66).
• Hafızoğulları, Zeki, “Kusurluluğu Kaldıran Bir Neden Olarak Ceza Hukukunda İstenemezlik İlkesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2008, Cilt: 57, Sayı: 3, ( ss. 337-370).
• Hafızoğulları, Zeki-Özen,Muharrem, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 9. Baskı, Ankara 2016.
• Hakeri, Hakan, Ceza Hukuku, 26. Baskı, Ankara 2022.
• Honig, Richard, Çev. Abadan, Yavuz , “Taksir ve Ceza” İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl 1938, Cilt: 4 Sayı: 14, (ss. 209-219). https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/97522 ( E.T. 15.07.2022 ).
• İçel, Kayıhan, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 6. Baskı, İstanbul 2014.
• İçel, Kayıhan, “Çağdaş Ceza Hukukunun Evrensel İlkelerinin Kabahat Türünden Eylemler Alanındaki Boyutları”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, Cilt 0, Sayı 7, 2016, s. 622 ( s. 621-635 ), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/229917#:~:text=Ceza%20sorumlulu%C4%9Funun%20%C5%9Fahsili%C4%9Fi%20ceza%20hukukunun,ba%C5%9Fka%2D%20s%C4%B1n%C4%B1n%20fiilinden%20sorumlu%20tutulmamas%C4%B1d%C4%B1r. ( E. T. 05.05.2022 ).
• Keçeligil, Hasan Tahsin, Türk Ceza Hukukunda Taksirin Esasları, 1. Baskı, Ankara 2016.
• Keçelioğlu, Elvan, Taksirli Suçun Dogmatiği, 1. Baskı, Ankara 2015.
• Koca-Üzülmez, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Ankara 2021.
• Jescheck, Hans Heinrich, Türk Ceza Kanununun Ön Tasarısında Yer Alan Kusur İlkesinin Mukayeseli Hukuk Açısından İncelenmesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Yıl: 1994, Cilt: 54, Sayı: 1-4 ( ss. 15-31 ), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/95936, (E. T. 04.05.2022).
• Mortaş, Süleyman, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Hukukunda Aile Hayatının Korunması, 1. Baskı, Ankara 2016.
• Özanlı, Aytekin, “Failin Kişisel ve Ailevi Durumunun Taksirli Suçlar Bakımından Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, Cilt: 4 Sayı: 32, Nisan 2009, ( ss. 57-64).
• Özbek, Veli-Kanbur, Mehmet Nihat-Doğan, Koray-Bacaksız, Pınar-Tepe,İlker, Türk Ceza Hukuku, Genel Hükümler, 3. Baskı, Ankara 2012.
• Özbek,Veli Özer- Kanbur, Mehmet Nihat- Doğan, Koray-Bacaksız, Pınar-Tepe,İlker, Türk Ceza Hukuk, Özel Hükümler, 4. Baskı, Ankara 2012.
• Özbek, Veli Özer-Doğan, Koray-Bacaksız, Pınar, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Baskı, Ankara 2021.
• Öncü, Gülay Arslan, Özel Yaşama ve Aile Hayatına Saygı Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-8, Avrupa Konseyi Program Ofisi, 1. Baskı, Ankara 2019.
• Önder, Ayhan, Ceza Hukuku Dersleri, 1. Baskı, İstanbul 1992, s. 321.
• Özanlı, Aytekin, “Failin Kişisel ve Ailevi Durumunun Taksirli Suçlar Bakımından Değerlendirilmesi”, Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 32, Nisan 2009, ( ss. 57-64)
• Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Baskı, Ankara 2021.
• Şahin, Cumhur, Ceza Muhakemesi Hukuku I, 8. Baskı, Ankara 2017.
• Tezcan, Durmuş-Erdem, Mustafa Ruhan,-Önok, Murat, Teorik ve Pratik Ceza Özel Hukuku, 13. Baskı, Ankara 2016.
• Türkçe Sözlük, Dil Derneği, 2. Baskı, Ankara 2005.
• Yılmaz, Ejder, Hukuk Sözlüğü, 7. Baskı, Ankara 2002.
• Yiğit, Onur, Yargıtay Kararları Işığında Taksirli Suçlar, 1. Baskı, Ankara 2014.
• İnternet Kaynakları http://www.dildernegi.org.tr/TR,274/turkce-sozluk-ara-bul.html ( E. T. 01.05.2022); https://www.tckmadde.com/22-2/ ( E. T. 06.09.2022)
• CPI, http://www.uwm.edu.pl/kpkm/uploads/files/codice-penale.pdf, ( E. T. 04.05.2022 ).
• https://www.brocardi.it/codice-penale/libro-secondo/titolo-xii/capo-i/art589.html, https://www.brocardi.it/codice-penale/libro-secondo/titolo-xii/capo-i/art590.html ( E. T. 30.08.2022 )
• https://www.brocardi.it/codice-penale/libro-primo/titolo-iv/capo-iii/art113.html#:~:text=La%20cooperazione%20nel%20delitto%20colposo%20di%20cui%20all'art.,produzione%20dell'evento%20non%20voluto; https://www.brocardi.it/codice-penale/libro-primo/titolo-iv/capo-iii/art114.html#:~:text=Il%20giudice%2C%20qualora%20ritenga%20che,diminuire%20la%20pena(1). ( E. T. 30. 08.2022 )