Legis actio'larda Dava Ehliyeti

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2 (Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılına Armağan), 1097 - 1127, 23.01.2024

Rahman İri

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1268126

Öz

Roma Hukuku’nda günümüz hukuk anlayışına uygun bir usul hukukundan bahsetme imkanı bulunmamaktadır. Buna karşın belirli dava ya da usul tipi dediğimiz yöntemlerin kullanılması suretiyle hakkın temini mümkündür. Legis actio’lar da belirli dava tiplerinin kullanılması suretiyle hakkın temini ve kararın icrasına imkan veren yöntemlerdendir.
Legis actio’lar vasıtasıyla bir hakkın temin edilebilmesi imkanı, bu usulün uygulandığı dönemde Roma’da yaşayan herkese tanınmamıştır. Dava ehliyetini ancak sınırlı kimseler haiz olabilmiş, bazı kimselere vasi ya da kayyım vasıtası ile davasını takip etme imkanı tanınmış, bazı kimselerin davada taraf ehliyetini dahi haiz olmadığı kabul edilmiştir.
Çalışmamızda, öncelikle Legis actio’lar dönemindeki hak ve hukuki işlem ehliyetine ilişkin açıklamalara yer verilmiş, sonrasında Legis actio usulü açıklanmış, son olarak da Legis actio’larda dava ehliyetini haiz olan ve olmayan kimselerin kimler olduğuna dair açıklamalara yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Roma Hukuku, Legis actio, Dava Ehliyeti, Usul Hukuku

Kaynakça

• Akıncı, Şahin. Roma Hukuku Dersleri. Konya: Sayram Yayınları, 2022.
• Akipek, Jale G., Akıntürk, Turgut, Ateş Karaman, Derya. Türk Medeni Hukuku: Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, C. 1. İstanbul: Beta, 2022.
• Aksaray, Buse. Roma Hukukunda Kadının Hak ve Fiil Ehliyeti. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2012.
• Alangoya, H. Yavuz, Yıldırım, M. Kamil ve Deren-Yıldırım, Nevhis. Medeni Usul Hukuku Esasları. İstanbul: Beta Basım, 2011.
• Antalya, Gökhan ve Topuz, Murat. Medeni Hukuk C: 1. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021. Arslan, Ramazan, Yılmaz, Ejder, Taşpınar Ayvaz, Sema ve Hanağası, Emel. Medeni Usul Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları, 2021.
• Atak, Ali Selkor. Roma Hukukunda Tüketim Ödüncü Sözleşmesi (Karz Akdi-Mutuum). İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Atalı, Murat ve Ermenek, İbrahim. Medeni Usul Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Atıcı, Cansu. Usul Hukukunda Dava Ehliyeti. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Berger, Adolf. Encyclopedic Dictionary of Roman Law. Philadelphia: American Philosophical Society, 1953.
• Di Marzo, Salvatore, (Çev. Ziya Umur). Roma Hukuku. İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1954. Diosdi, György. Ownership in Ancient and Preclassical Roman Law. Budapest: Akadémiai Kiadó, 1970.
• Emiroğlu, Haluk. Roma Hukukunda Kadının Durumu. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayını, 2003.
• Ercan, İsmail. Uygulamacılar İçin Medeni Usul El Kitabı. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Erdoğmuş, Belgin. Hukukta Latince Teknik Terimler Özlü Sözler. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Erkan, V. Umut ve Yücer, İpek. “Ayırt Etme Gücü”. AÜHFD 60, S. 3 (2011), 493.
• Gönenç, Fulya İlçin. Roma Hukukunda Kadın. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Honig, Richard. Roma Hukuku, (Çev. Şemseddin Talip). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınlarından No. 72, 1938.
• Iustinianus. Institutiones (Türkçe metin: Ziya Umur). İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1968. Karadeniz Çelebican, Özcan. Roma Hukuku: Tarihi Giriş, Kaynaklar, Genel Kavramlar, Kişiler Hukuku, Hakların Korunması. Ankara: Turhan Kitabevi, 2019.
• Karakocalı, Ahmet. Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Korkutma (Metus). Ankara: Seçkin Yayınları, 2016.
• Kaser, Max ve Hackl, Karl. Das römische Zivilprozessrecht. 2. Aufl. München: Beck, 1996.
• Kaser, Max. Das Römische Privatrecht. 2. Aufl. München: Beck, 1971.
• Kayıhan, Şaban ve Ünlütepe, Mustafa. Medeni Hukuk Bilgisi. Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
• Kelly, J. M. Roman Litigation. Oxford: The Clarendon Press, 1966.
• Koschaker, Paul ve Ayiter, Kudret. Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları. Ankara: Olgaç Matbaası, 1983.
• Kuru, Baki. İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku. İstanbul: Legal Yayınevi, 2016.
• Küçük, Eşref. Actio Popularis. Ankara: Adalet Yayınevi, 2013.
• Kütükçü, Doğan. Batı Hukuku Geleneğinin Oluşumu. Ankara: Seçkin Yayınları, 2017.
• Muirhead, James, Goudy, Henry ve Grant, Alexander. Historical Introduction to the Private Law of Rome. London: A. & C. Black, Ltd., 1916.
• Oğuzoğlu, H. Cahit. Roma Hukuku. Ankara: Yeni Desen Matbaası, 1959.
• Özer Sarıtaş, Duygu. Roma Borçlar Hukuku Genel hükümler Ders Notları. Bursa: Dora Yayıncılık, 2018.
• Pekcanıtez, Hakan, Atalay, Oğuz ve Özekes, Muhammet. Medeni Usul Hukuku Ders Kitabı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2022.
• Sandalcı, Sema. On İki Levha Yasaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Eskiçağ Dilleri ve Kültürleri Bölümü Latin Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, 1993.
• Sayın, B. Yiğit. Roma’da Köle ve Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Schwarz, Andreas B., (Çev. Türkan Rado). Roma Hukuku Dersleri. İstanbul: Doğan Kardeş Matbaacılık A.Ş. Basımevi, 1963.
• Scott, S.P. The Civil Law, Including the Twelve Tables, The Institutes of Gaius, The Rules of Ulpian, The Opinions of Paulus, The Enactments of Justinian and the Constitutions of Leo, vol. III, vol. V, vol. XIV. New Jersey: The Lawbook Exchange, 2001.
• Söğütlü, Özlem. Roma Özel Hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları, 2020.
• Sungurtekin Özkan, Meral ve Türkoğlu Özdemir, Gökçe. Roma Hukukundan Günümüze Medeni Yargılamanın Esasları. Ankara: Seçkin Yayınları, 2008.
• Sütken, Elvan. “Roma Aile Hukukunda Patria Potestas”. And Hukuk Dergisi 5, S. 1 (Ocak 2019): 67-100.
• Tahiroğlu, Bülent ve Erdoğmuş, Belgin. Roma Hukuku Dersleri. İstanbul: Der Yayınları, 2016.
• Umur, Ziya. Roma Hukuku Lügati. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1983 (Lügat).
• Umur, Ziya. Roma Hukuku, Tarihi Giriş, Kaynaklar, Umumi Mefhumlar, Hakların Himayesi. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1984 (Roma).
• Üçer, Mehmet ve Meriç, Nedim. “Roma Hukukunda ve Medenî Yargılama Hukukumuzda Ön İnceleme (Litis Contestatio’dan Ön İnceleme Duruşması Tutanağına Dava Konusu)”. Medeni Usul ve İcra - İflas Hukuku Dergisi 8, S. 22 (2012): 3-66.
• Üçer, Mehmet. Roma Hukuku. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Üstündağ, Saim. Medeni Yargılama Hukuku C: I-II. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2000.
• Ventura, Mişon. Roma Hukuku (Birinci Cilt). İstanbul: Ahmet İhsan Matbaası Ltd., 1934.
• Wenger, Leopold. Institutes of the Roman Law of Civil Procedure (Trans. by Otis Harrison Fisk). New York: Veritas Press, 1940.
• Yılmaz, Süleyman ve Yıldırım, Abdülkerim. Medeni Hukuk - I. Ankara: Seçkin Yayınları, 2021.
• Yüksel, Halil İbrahim. Roma Hukukundan Türk Hukukuna Hükümsüzlük Sisteminin Oluşumu ve Gelişimi. İstanbul: Filiz Kitabevi, 2020.