OHADA VE TÜRK TİCARET KANUNU İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK ANONİM ŞİRKETLERDE AZLIK PAY SAHİPLERİNİN ÖZEL DENETİM İSTEME HAKKI

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 2 (Türkiye Cumhuriyeti'nin 100. Yılına Armağan), 1179 - 1203, 23.01.2024

Brahim Hassan Ali

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1301370

Öz

Şirketler hukukunda azlık pay sahiplerini bilgilendirmeye ilişkin sorunlar önem kazanmakta ve bu konuda Türk hukukunda da Ohada üye ülkeler hukukunda da önemli yeni düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Türk hukuku açısından 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve Ohada hukuku açısından da 2014 yılında yenilenmiş olan Acte Uniforme Relatif au Droit des Sociétés Commerciales et du Groupement D'İntérêt Economique (AUSCGİE) ile getirilen önemli yeniliklerden biri anonim şirketlerde özel denetim isteme hakkıdır. Bu çalışmada önce TTK’da sonra AUSCGİE’de denetim isteme hakkı incelenmiştir. Sonrasında iki kanunun karşılaştırması yapılmış ve çalışmaya sonuç kısmıyla son verilmiştir. Buradan hareketle, TTK’da denetim isteme hakkını incelenirken önce bu hakkın talebinde kimler bulanacak incelemiştir. Hak sahipleri kişilerin inceledikten sonra talep için gereken şartları bakılmıştır. Şartlar da ikiye ayrılmıştır, genel kurulun talebi reddi üzerine mahkemeye başvurmak için gerekli şartlar ve genel kurulda özel denetim talebinin kabul edebilmesi için gereken şartlardır. TTK kısmında son olarak denetçinin mahkeme tarafından atanmasını açıklığa kavuşmuştur. AUSGİE’de mahkemeden özel denetim talebinde bulanabilecek kişiler ve aranan şartlar öngörülmektedir. Bu esastan AUSCGİE’ de kimler bu haktan yaranabilecek bakıp sonra mahkemeye başvurmak için gereken şartlara eğilmiştir. Sonrasından mahkeme denetçinin nasıl atacağını açıklanmıştır. Son olarak, iki kanunların getirdikleri yeni hakkın karşılaştırması kısmında ise, özel denetimin karşılaştırması farklı açılardan ele alınmıştır. İlk sırada hak sahibi kişilerin açısından bir karşılaştırma, ardından şartların, denetçin atanması ve denetim amaçın açısından karşılaştırma yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Şirketler Hukuku, Azlık Hakları, Özel Denetim, Bilgi Alma Hakkı, Pay Sahibi.

Teşekkür

İncelenecek makalem için içtenlikle size ve değerli yayın ekibinize teşekkür etmek ediyorum. Yayıncılık dünyasında saygın bir yer edinmiş olan Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi tarafından makalemin incelenmesi benim için büyük bir onur ve gurur kaynağı oldu.

Kaynakça

• Altaş, Soner. “Limited Şirket Ortaklarının Bilgi Alma, İnceleme ve Özel Denetim İsteme Hakları”. Terazi Hukuk Dergisi. C. 10, S. 111 (2015): 80-85.
• Altaş, Soner. “Yeni TTK’ya Göre Anonim Şirket Pay Sahiplerinin Özel Denetim İsteme Hakkı ve Özel Denetçi”. Terazi Hukuk Dergisi. C. 7, S. 69 (2012): 47-53.
• Aydın, Nihan Değirmencioğlu. Anonim Şirketlerde Özel Denetim İsteme Hakkı. İstanbul: Legal Yayıncılık, 2015.
• Bay, Emir. “Anonim Ortaklıklarda Özel Denetim İsteme Koşullarının 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu ve Yeni Türk Ticaret Kanunu Açısından Karşılaştırılması”. Terazi Hukuk Dergisi. C. 7, S. 69 (2012): 20-28.
• Bilgili, Fatih ve Demirkapı, Ertan. Ortaklıklar Hukuku. Bursa: 4. Baskı, 2015.
• CA Abidjan, chambre civile et commerciale, 5ème Chambre A, arrêt n°10 du 02 janv. 2001, Aff. Polyclinique Avicenne c/ Bassit Assad.
• CA Cotonou, Arrêt N° 256/2000 du 17/8/2000 AFFAIRE Société Continentale des Pétroles et d’Investissements Monsieur Séfou Fagbohoun Sonacop Monsieur Cyr Koty, Monsieur Mounirou Omichessan C/ Etat béninois, Ohadata J-06-101.
• Can, Mustafa Erdem, Şirketler Hukuku Dersleri. Ankara: 4. Baskı, 2022.
• Çelik, Fatma Ezgi. “6102 Sayılı TTK Hükümlerine Göre Anonim Şirketlerde Özel Denetim”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. (2019).
• Çelik, Aytekin. Anonim Şirketlerde Ortaklıktan Çıkarılma. Ankara: 3. Baskı Seçkin Yayıncılık, 2013.
• Eriş, Gönen. Gerekçeli-Açıklamalı-İçtihatlı- 6335 ve 6552 sayılı Kanunla Güncellenmiş TTK Hükümlerine Göre Ticari İşletme ve Şirketler. Ankara: Güncellenmiş C. III. 2. Baskı Seçkin Yayıncılık, 2014.
• Feneon, Alain. “La mésentente entre actionnaires dans les sociétés anonymes régies par l’Acte uniforme Ohada” Penant (2004): 265-279.
• Foko, Arhanase “Le droit Ohada et les droits nationaux des Etats Parties: une complémentarité vieille de plus d’une décennie”. Rev. de droit international et de droit comparé, (2008): 445-490.
• Formateu, Joseph. “Le juge de l’exécution au pluriel ou la parturition au Cameroun de l’article 49 de l’Acte uniforme Ohada portant voies d’exécution”. Juridis périodique, (2007): 97-109.
• Germain, Michel. “Les droits des minoritaires, droit français des sociétés”, Revue internationale de droit comparé, 54-2/ (2002): 401-413.
• Güven, Şirin. “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu Çerçevesinde Anonim Şirketler Hukukunda Özel Denetim”. Çankaya University Journal of Law (2011) 133-176. Erişim Tarihi: 30.04.22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/45456.
• Helvacı, Mehmet. “Anonim Ortaklıkta Ticaret Hukukundan Kaynaklanan Azınlık Haklarının Hukuki Niteliği ve Tanımı”, Prof.Dr. Oğuz İmregün’e Armağan, İstanbul (1998).
• Kağan, Turan “Özel Denetimin Konusu”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi (2021): 567-604. Erişim Tarihi: 01.05.2023. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/ 1501067.
• Karahan, Sami. Şirketler Hukuku. Konya: 2012.
• Kaya, Arslan. “Özel Denetim İsteme Hakkının Bilgi Alma ve İnceleme Hakkı ile İlişkisi”, Batider (2015): 61-83.
• Kayıhan, Şaban. Şirketler Hukuku. Ankara: 4. Baskı Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Kıran, Süleyman. “Anonim Şirket Genel Kuruluna Özel Denetçi Atanması İçin Teklifte Bulunma Hakkı”, Terazi Hukuk Dergisi, ed. Mutlu Dinç, C. 14, S. 149 (2019): 34-46.
• Meltem, Karatepe Kaya “Discussions Surrounding the Principle of Minority Shareholder Protection”. Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi Cilt: 6 Sayı: 2 (2020): 265-282. Erişim Tarihi: 30.04.2023 https://dergipark.org.tr/tr/pub/tfm/issue/60069/869331.
• Meltem, Karatepe Kaya. “Notion of Protection of Minorıty Shareholders; Theoretical Framework”. İstanbul Medeniyet Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Cilt: 5 Sayı: 9 (2020): 195-219, Erişim Tarihi: 30.04.2023. https://dergipark.org.tr/tr/pub/imhfd/ issue/65257/1003983.
• Modi Koko Bebey, Henri Désiré. “La réforme du droit des sociétés commerciales en Afrique”. Rev. Sociétés (2002): 255-266.
• Moroğlu, Erdoğan. “Anonim Ortaklıkta Özel Denetçi”. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası. C. 42, S. 1-4, (1976): 341-358.
• Moroğlu, Erdoğan. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ile Yürürlük ve Uygulama Kanunu Tasarısı Taslağı, Değerlendirme ve Öneriler. Ankara: 4. Bası, 2006.
• Moroğlu, Erdoğan. Anomim Ortaklıkta Özel Denetçi. İstanbul: 3. Baskı, 2006.
• Mouthieu, Monique Aimé. “L’intérêt social en droit des sociétés”, L’Harmattan (2009).
• Namlı, Mert. “Afri̇ka’da Ekonomi̇ Hukuku’nun Uyumlaştırılmasına İlişkin Sözleşme’ye (Ohada Sözleşmesi̇) Genel Bakış”, MHB, Cilt 33, Sayı 1 (2013): 91-123. Erişim Tarihi: 30.04.2020. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/411326.
• Narbay, Şafak. “Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Anonim Ortaklıkta Özel Denetim Yapılması Şartlan ve Özel Denetçinin Atanması Usulü”. Prof. Dr. Hüseyin Ülgen’e Armağan. C. 1, 1. b. Vedat Kitapçılık, (2007): 287-327.
• Narbay, Şafak. Anonim Ortaklıkta Özel Denetim. İstanbul: 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Oruç Hami Şener. Ortaklıklar Hukuku Ders Kitabı. Ankara: 3. Baskı Seçkin, 2017.
• Özdamar, Mehmet. “Anonim Şirketlerde Özel Denetim”. Ulusoy, Erol (ed.), Anonim Şirketlerde Azınlık Hakları, (2014).
• Paauin, Julie “L’Harmonisation Du Droit Des Affaires En Afrique: Le Projet De L’OHADA”, D-04-15 (2015). Erişim Tarihi: 30.04.22. https://www.ohada.com/documentation/ doctrine/ohadata/D-04-15.html?download=pdf.
• Paslı, Ali. Anonim ortaklık Kurumsal Yönetim, 2004 OECD İlkeleri ve 2005 SPK Kurumsal Yönetim İlkeleri Çerçevesinde Gözden Geçirilmiş. İstanbul: 2. Baskı, Çağa Hukuku Vakfı Yayınları, 2005.
• Poisson, Marie Danielle. “La protection des Actionnaires Minoritaires Dans Les Sociétés Des Capitaux”, Université de Clermont-Ferrand, Thèse de Doctorat (1984).
• Poroy, Reha, Tekinalp, Ünal, ve Çamoğlu, Ersin. Ortaklıklar Hukuku I. İstanbul: 2014.
• Pougoué, Paul Gérard, Toukam, Josette Nguebou et Anoukaha, François. Commentaire sur l’acte uniforme Ohada relatif au droit des sociétés commerciales et du GIE, Ohada, traité des actes uniformes, commentés et annotés. Juriscope 3e éd, 2008.
• Pougoué, Paul Gérard. Acte uniforme du 17 avril 1997 relatif au droit des sociétés commerciales et du groupement d’intérêt économique, Traités et Actes Uniformes Commentés et Annotés. Poitiers: 4. Ed Juriscope, 2012.
• Pulaşlı, Hasan. “Anonim Şirketlerde Özel Denetçi Atanması İsteminin Mukayeseli Hukuk Acısından Değerlendirilmesi”. Prof. Dr. Hamdi Yasaman’a Saygı Konferansı, On İki Levha Yayıncılık ed. Burcu Göçet (2017): 589-613.
• Pulaşlı, Hasan. Şirketler Hukuku Şerhi. C. II. Ankara: 3. Baskı Adalet Yayınevi, 2018.
• Pulaşlı, Hasan. Şirketler Hukuku Genel Esaslar. Ankara: 5. Baskı, 2017. (Genel Esaslar).
• Pulaşlı, Hassan “Yönetim Kurulu Üyesinin Bilgi Alma Hakkı ve Mahkemeden Özel denetim istemesine İlişkin Koşullar İsviçre Federal Mahkemesinin (BGE 133 III 133) 20.12.2006 Tarih ve 4C278/2006 sayılı kararı”. Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. II., Ankara, On İki Levha Yayıncılık (2010): 1857-1883. (“Yönetim Kurulunun Bilgi Alma ve Özel Denetim İstemi”).
• Tonga, Dieudonné. “L’avis de la Cour commune de justice et d’arbitrage de l’Ohada du 30 avril, aspects généraux et fiscaux”. Juridis périodique (2005).
• Tribunal hors classe de Dakar, ordonnance de référé, n° 1671 du 23 déc. 2002, Aff. A. Ndiaye c/ N. LO, Ohadata J-03-186.
• Tribunal hors classe de Dakar, ordonnance de référé, n° 901 du 9 août 1999, aff. Hassane Yacine c/ Société Nattes Industries, Ibrahima Yazback et autres, Ohadata J-02-198, obs. I. SAYEGH.
• Tribunal Régional de Niamey, ordonnance de référé n°245 du 22 oct. 2002, Aff. A. Hammoud c/ J. C. Lacour et E. Dorothée. Tsopbeing, Marcel Williams. “L’information des associés, une exigence fondamentale du droit des sociétés Ohada”. Revue de L’ERSUMA, (2016). Erişim Tarihi: 02.05.200. https://revue.ersuma.org/no-6-janvier-2016/doctrine/article/l-information-desassocies- une.
• Uçar Bulut ve Gülnur Ceren. Anonim Şirketlerde Özel Denetim. Ankara: 1. Baskı Adalet Yayınevi, 2018.