775 SAYILI GECEKONDU KANUNU’NDA DÜZENLENEN YIKIM YETKİSİNİN YARGISAL DENETİMİ ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 1, 275 - 302, 15.07.2025

Yusuf Baş , Yakup Çokkaş

https://doi.org/10.54704/akdhfd.1603634

Öz

Çalışmamızda, 775 sayılı Gecekondu Kanunu’nda düzenlenen yıkım yetkisinin yargısal denetimini incelemektedir. İlk olarak Özellikle Kanun’un 18. maddesinde düzenlenen yetkinin kapsamı, uygulanışı ve hukuki güvenceleri ele alınmaktadır. Yıkım kavramı, unsurları ve hukuki niteliği üzerinde durulmakta ve yıkım işlemlerinin idarenin elinde bir yetki olarak nasıl şekillendiği tartışılmaktadır.
775 sayılı Kanun’un ilk hâlindeki düzenlemeye göre, gecekondular için hiçbir karar alınmasına gerek olmaksızın, belediye veya Devlet zabıtası tarafından derhal yıkım işlemi yapılabilmekte idi. Ancak, Anayasa Mahkemesi, bu düzenlemenin, menfaati ihlal edilen kişilerin, idarenin yıkım iradesinin içeriğinden haberdar olamama ve bu iradeye karşı dava açma hakkının ihlal edildiği gerekçeleri ile iptal edilmesine karar vermiştir. Anayasa Mahkemesi’nin kararında, idarenin yıkım iradesi ile ilgililerin yıkıma karşı dava açabilme haklarının korunması gerektiği belirtilmektedir.
İptal kararının gerekçesine göre 775 sayılı Kanun’daki yıkım yetkisi yeniden düzenlenmiştir. Buna göre gecekondular ile ilgili yıkım kararı alınması ve ilgililere tebliğ edilmesi, tebliğ edilemediği durumlarda ilân edilmesi gibi usuli güvenceler getirilmiştir. Ayrıca söz konusu düzenleme ile yıkım işlemine karşı belirli sürelerde iptal davası açma imkânı doğmuştur.
Çalışmanın amacı, yıkım yetkisinin hukuki güvenlik ilkesi çerçevesinde nasıl şekillendiğini ve yargısal denetim mekanizmalarının bu yetkinin kullanımına etkisini değerlendirmektir. Ayrıca, yıkım kararlarına karşı bireylerin hak arama yolları, yargı kararlarının uygulamaya yansıması ve mevcut sorunlar değerlendirilmektedir. Son olarak, 775 sayılı Kanun’un eski ve yeni hâli karşılaştırılarak, yıkım yetkisinin kullanımında bireylerin sahip olması gereken hukuki güvencelerinin önemi üzerinde durulmakta ve Anayasa Mahkemesi’nin iptal kararının hukuki etki ve sonuçları tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

775 sayılı Kanun , Anayasa Mahkemesi , gecekondu , yıkım , yargısal denetim

AN EVALUATION ON THE JUDICIAL REVIEW OF THE DEMOLITION AUTHORITY UNDER LAW NO. 775

Öz

This study analyses the judicial review of the demolition authority regulated in Law No. 775. Firstly, the scope, implementation and legal guarantees of the authority regulated in Article 18 of the Law are discussed. The concept of demolition, its elements and legal nature are emphasised and how demolition procedures are shaped as an authority in the hands of the administration is discussed.
According to the Law No. 775 in its first version, slums could be demolished immediately by the municipality or the State police without the need for any decision. However, the Constitutional Court decided to annul this regulation on the grounds that this regulation violated the right of the persons whose interests were violated to be informed of the content of the administration's demolition will and to file a lawsuit against this will. In the decision of the Constitutional Court, it is stated that the demolition will of the administration and the right of those concerned to file a lawsuit against the demolition should be protected.
According to the justification of the annulment decision, the demolition authority in Law No. 775 has been rearranged. Accordingly, procedural safeguards have been introduced such as taking a decision on the demolition of squatter settlements and notifying the relevant persons, and in cases where notification cannot be made, announcing the demolition. In addition, with the aforementioned regulation, it is possible to file an annulment lawsuit against the demolition process within certain periods of time.
The aim of the study is to evaluate how the demolition power is shaped within the framework of the principle of legal security and the impact of judicial review mechanisms on the use of this power. In addition, the remedies of individuals against demolition decisions, the reflection of judicial decisions on practice and current problems are evaluated. Finally, by comparing the old and new versions of Law No. 775, the importance of the legal guarantees that individuals should have in the exercise of the demolition power is emphasised and the legal effects and consequences of the cancellation decision of the Constitutional Court are discussed.

Anahtar Kelimeler

Law no. 775 , Constitutional Court , squatter , demolition , judicial review

Kaynakça

• Akbulut, Emre. Türk İdare Hukukunda Kanuni İdare İlkesi, İstanbul: Beta Yayınevi, 2013.
• Akıllıoğlu, Tekin. “Yıkma Kararlarında Yöntem Sorunları”, Amme İdaresi Dergisi 12, S. 4, (1979): 41-53.
• Akyılmaz, Bahtiyar, Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil. Açıklamalı-İçtihatlı Türk İdari Yargılama Hukuku, Ankara: Savaş Yayınevi, 2019.
• Akyılmaz, Bahtiyar. “Bir İdari Usul İlkesi Daha: Anayasa m. 40/2 Başvuru Yollarının Gösterilmesi”, Prof. Dr. Yıldızhan Yayla’ya Armağan. İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Yayınları Armağan Serisi No: 4, 2004.
• Akyılmaz, Bahtiyar. İdari Usul İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış Usulü. Ankara: Yetkin Yayınları, 2000.
• Atay, Ender Ethem, İdari Yargılama Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Ayanoğlu, Taner. Uyuşmazlık Mahkemesi Kararlarına Göre İdari Eylemin Tanımlanması, İstanbul: Legal Yayıncılık, 2004.
• Azrak, Ali Ülkü. İdari Usulün Teorik Esasları ve Çeşitli Hukuk Sistemlerinde Gelişimi, Yayımlanmamış Doktora Tezi İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1964.
• Kahraman Berk, “İdare Hukuku ve İdari Yargıya İlişkin Değerlendirmeler (III): Savunma Alınıncaya Kadar Yürütmenin Durdurulması Kararının Hukuki Niteliği, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, S. 1, (2009).
• Çaptuğ, Mehpare. İdari Usul Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2020.
• Duran, Lütfi, “İdari Usulün İlkeleri ve Kapsadığı Konular”, Amme İdaresi Dergisi 31 S. 2 (1998): 3-13.
• Duran, Lütfi, İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul: 1982.
• Erkut, Celal, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin Kimliği, Ankara: 1990.
• Ersöz, A. Kürşat. “Bir İdari İşlem Olarak Yıkım Kararı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi XIX, S. 3, (2015): 103-149.
• Esin, Yüksel. Danıştay’da Açılacak Tazminat Davaları, Ankara: 1973.
• Evren, Çınar Can, “İdari Usul İlkelerinin Yönetim Hukukumuz Açısından Değeri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 23 S. 9 (2010): 110-145.
• Gözler, Kemal. İdare Hukuku, Cilt II, Bursa: Ekin Yayınevi, 2019.
• Gözübüyük, A. Şeref ve Tan, Turgut. İdare Hukuku Cilt: 1 Genel Esaslar. Ankara: Turhan Kitabevi, 2021.
• Günday, Metin. İdare Hukuku, Ankara: İmaj Yayınevi, 2011.
• Güran, Sait, “Yönetimde Açıklık”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi 3 S. 1-3 (1982): 101-112.
• Kalabalık, Halil. İmar Hukuku, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2005.
• Kanlıgöz, Cihan, “Katılımcı Demokrasi ya da “İdari Usul Kanunu Hazırlığı” Uluslararası Sempozyumu Üzerine”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 45 S. 1-4 (1996): 167-183.
• Kaydul, İdris. İmar Mevzuatı Çerçevesinde Yıkım, İstanbul: Galatasaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2012.
• Keser, Hayri. Türk Anayasa Yargısında Hukuk Devleti İlkesi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2005.
• Köküsarı, İsmail. Anayasa Hukukunda Hukuki Güvenlik İlkesi, Ankara: Adalet Yayınevi, 2015.
• Kuyumcu, Volkan. Türkiye’de İdari Usul Çalışmaları ve Sorunlar, Ankara: Başbakanlık Yayınevi, 2010.
• Oğurlu, Yücel. İdari Yaptırımlar Karşısında Yargısal Korunma, Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2000.
• Onar, Sıddık Sami. İdare Hukukunun Umumi Esasları Cilt: 3, İstanbul: 1966.
• Özay, İl Han, “Demokratik Yönetim ve Yönetimde Demokrasi”, İdari Usul Kanunu Hazırlığı Uluslararası Sempozyumu. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1998, 275-279.
• Özay, İl Han, “İdari Usul ve Bilgi Edinme Hakkı Üzerine Düşünceler”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı: İdarenin Demokratikleştirilmesi Süreci Olarak Saydamlık - 10. Yıl Kuruluş Armağanı (2008): 135-138.
• Özbey, Bilgin. İdare Hukuku İlkeleri Işığında İdari Usul, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Türkiye ve Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü, 2006.
• Özer, M. Akif, “İdari Usulün Getirecekleri Üzerine... (Örnek Olay İncelemesinde Gökova Kararı)”, Ankara Barosu Dergisi S. 2001/1 (2001): 191-207.
• Özkan, Gürsel. “İdari Usul Kanununda Düzenlenmesi Gereken Genel İdari Usul İlkeleri”, İdari Usul Kanunu Hazırlığı Uluslararası Sempozyumu, Bildiriler, 17-18 Ocak 1998, Başbakanlık Basımevi, Ankara, ss. 55-78.
• Sezginer, Murat, “Usul Kanunlarında İdari İşlemin Dış Görünüşü”, İdari Usul Kanunu Hazırlığı Uluslararası Sempozyumu. Ankara: Başbakanlık Basımevi, 1998, 201-227.
• Tekinsoy, M. Ayhan, İdari Yargılama Hukukunda Yürütmenin Durdurulması, Ankara: Savaş Kitap ve Yayınevi, 2013.
• Yasin, Melikşah. İmar Hukukunda İdarenin Yıkma Yetkisinin Kullanımının Usul ve Esasları, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 2009.
• Yavuz, Fehmi, Keleş, Ruşen ve Geray, Cevat. Şehircilik Sorunlar-Uygulama ve Politika, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, 1978.