Ergenlerin Duygusal Özerklik ve Yaşam Doyumlarının Bağlanma Stilleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 1, 146 - 157, 31.03.2022

Selva Barkale Şahin Erdal Hamarta

Öz

Araştırmada ergenlerin duygusal özerklik ve yaşam doyumlarının bağlanma stilleri açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda 2019-2020 eğitim öğretim yılında Konya ilinin merkez ilçelerinde bulunan özel ve devlet okullarında eğitim gören 513 öğrenci ile veri toplama işlemi gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın çalışma grubu verilerini elde etmek için “Kişisel Bilgi Formu”, “Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri -Ⅱ Orta Çocukluk Dönemi Ölçeği”, “Duygusal Özerklik Ölçeği” ve “Yaşam Doyumu Ölçeği” kullanılmıştır. Bağlanma stilleri ölçeğinin alt boyutlarından kaygı boyutu ile duygusal özerklik ölçeğinin bağımsızlık, bireyleşme ve idealleştirmeme alt boyutları arasında negatif yönde düşük düzeyde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bağlanma stilleri ölçeğinin alt boyutlarından kaçınma alt boyutu ile duygusal özerklik ölçeğinin bağımsızlık, bireyleşme ve idealleştirmeme alt boyutları arasında orta düzeyde negatif yönde anlamlı bir ilişkinin olduğu görülmüştür. Kaygı ve kaçınma alt boyutları ile duygusal özerklik ölçeği toplam puanı ve yaşam doyumu ölçeği toplam puanı arasında negatif yönde orta düzeyde anlamlı ilişkinin olduğu sonu elde edilmiştir. Çalışmada kaçınma alt boyutu duygusal özerkliğin anlamlı yordayıcısı olarak belirlenmiştir. Benzer şekilde kaçınma boyutu duygusal özerklik ölçeğinin bağımsızlık, bireyleşme ve idealleştirmeme alt boyutları içinde yordayıcı olarak belirlenmiştir. Yaşam doyumu puanının yordanmasında ise kaygı ve kaçınma alt boyutlarının anlamlı yordayılar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ergenlik, Bağlanma Stilleri, Duygusal Özerklik, Yaşam Doyumu

The Examination Of Emotional Autonomy And Life Satisfaction Of Adolescents İn Terms Of Attachment Styles

Öz

The aim of the study was to examine the emotional autonomy and life satisfaction of adolescents in terms of attachment styles. For this purpose, data collection was carried out with 513 students studying in private and public schools in the central districts of Konya in the 2019-2020 academic year. "Personal Information Form", "Experiences in Close Relationships Inventory -Ⅱ Middle Childhood Scale", "Emotional Autonomy Scale" and "Life Satisfaction Scale" were used to obtain the study group data of the research. A negative and low-level significant relationship was found between the anxiety dimension, which is one of the sub-dimensions of the attachment styles scale, and the independence, individuation and non-idealization sub-dimensions of the emotional autonomy scale. It was observed that there was a moderately negative and significant relationship between the sub-dimensions of the attachment styles scale of avoidance and the sub-dimensions of independence, individuation and non-idealization of the emotional autonomy scale. It was concluded that there was a moderately significant negative correlation between anxiety and avoidance sub-dimensions and emotional autonomy scale total score- life satisfaction scale total score. In the study, the avoidance sub-dimension was determined as a significant predictor of emotional autonomy. Similarly, the avoidance dimension was determined as a predictor of the independence, individuation and non-idealization sub-dimensions of the emotional autonomy scale as well. Anxiety and avoidance sub-dimensions were found to be significant predictors of life satisfaction score.

Anahtar Kelimeler

Adolescence, Attachment styles, Emotional autonomy, Life satisfaction

Kaynakça

• Akyüz, D. (2011). Ergenlerin ebeveynleriyle yaşadıkları problemleri çözüm biçimleri ile bağlanma stilleri arasındaki ilişkide özerkliğin aracı rolünün incelenmesi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Akyüz, D. & Şendil, G. (2014). Üniversite öğrencilerinin bağlanma stilleri ile ebeveynleriyle yaşadıkları problemleri çözüm biçimleri arasındaki ilişkide özerkliğin aracı rolünün incelenmesi. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 21(1), 5–16.
• Arslan, E. (2008). Bağlanma stilleri açısından ergenlerde Erikson’un psikososyal gelişim dönemleri ve ego kimlik süreçlerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Bowlby, J. (2012). Güvenli bir dayanak: Ebeveyn- çocuk bağlanması ve sağlıklı insan gelişimi. İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
• Bowlby, J. (2013). Bağlanma. (T. V. Soylu, Çev.) (2. bs.). İstanbul: Pinhan Yayınları.
• Brenning, K., Soenens, B., Braet, C. & Bosmans, G. (2011). An adaptation of the Experiences in Close Relationships Scale-Revised for use with children and adolescents. Journal of Social and Personal Relationships, 28(8), 1048–1072. doi:0.1177/0265407511402418.
• Burger, J. M. (2006). Kişilik. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Çakmak Tolan, Ö. (2002). Üniversite öğrencilerinde kaygı belirtileri ve bağlanma biçimleri ile kişilerarası şemalar arasındaki ilişkiler. Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Chen, W., Zhang, D., Pan, Y., Hu, T., Liu, G. & Luo, S. (2017). Perceived social support and self- esteemasmediators of the relationship between parental attachment and life satisfaction among Chinese adolescents. Personality and Individual Differences, 108, 98–102. doi:10.1016/j.paid.2016.12.009.
• Çiçek, N. (2019). Ön ergenlik döneminde psikolojik dışlanma, bağlanma ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Ufuk Üniversitesi, Ankara.
• Çivitci, A. & Topbaşoğlu, T. (2015). Akılcı duygusal eğitimin ortaokul öğrencilerinin yaşam doyumları üzerindeki etkisi. Ege Eğitim Dergisi, 16(1), 13–29.
• Damarlı, Ö. (2006). Ergenlerde toplumsal cinsiyet rolleri, bağlanma stilleri ve benlik kavramı arasındaki ilişkiler. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Demirel, C. (2018). Yetişkinlerde bağlanma stillerinin mutluluk, yaşam doyumu ve depresyon ile ilişkisinin incelenmesi. Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Deniz, M., Çok, F. & Duyan, V. (2013). Duygusal özerklik ölçeği’nin ergenler için uyarlanması ve psikometrik özellikleri. Eğitim ve Bilim, 38(167), 352–363.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542–575. doi:10.1037/0033- 2909.95.3.542.
• Dilsiz, N. B. (2019). Lise öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığının bağlanma stilleri ve yaşam doyumu ile ilişkisinin incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Erçevik, A. (2014). Lise öğrencilerinin duygusal özerklik ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Ermiş, B. (2019). Lise öğrencilerinin bağlanma stilleri, aile yaşam doyumları ve duygusal özerklik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Fraley, R. C., Waller, N. G. & Brennan, K. A. (2000). An item response theory analysis of self-report measures of adult attachment. Journal of Personality and Social Psychology, 78(2), 350–365. doi:10.1037//0022-3514.78.2.350.
• Güngör, D. (2000). Bağlanma stillerinin ve zihinsel modellerin kuşaklararası aktarımında anababalık stillerinin rolü. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Hamarta, E. (2004). Üniversite öğrencilerinin yakın ilişkilerindeki bazı değişkenlerin (Benlik saygısı, depresyon ve saplantılı düşünme) bağlanma stilleri açısından incelenmesi. Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Hendrick, S. S. (2016). Yakın ilişkiler psikolojisi. (A. Dönmez ve A. Büyükşahin Sunal, Ed.). Ankara: Nobel Yayınevi.
• Jiang, X., Huebner, E. S. & Hills, K. (2013). Parent attachment and early adolescents’ life satisfaction: The mediating effect of hope. Psychology in the Schools, 50(4), 340–352. doi:10.1002/pits.21680.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Karataş, S. (2016). Ergenlerde bağlanma ve kimlik statüleri: Temel psikolojik ihtiyaçların aracı rolünün incelenmesi. Nişantaşı Üniversitesi, İstanbul.
• Kazdin, A. E. (2008). A’dan Z’ye pozitif çocuklar yetiştirme. İstanbul: Yakamoz Kitap.
• Kesebir, S., Özdoğan Kavzoğlu, S. & Üstündağ, M. F. (2011). Bağlanma ve psikopataloji. Bağlanma ve psikopatoloji, 3(2), 321–342.
• Kırımer, F., Akça, E. & Sümer, N. (2014). Orta çocuklukta anneye kaygılı ve kaçınan bağlanma: Yakın İlişkilerde Yaşantılar Envanteri-II Orta çocukluk dönemi ölçeğinin Türkçeye uyarlanması. Türk Psikoloji Yazıları, 17(33), 45–57.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısıdan ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 231–256.
• Koçak, R. & Karasu, H. (2016). Ergenlerde özerkliğin yordayıcısı olarak bağlanma stilleri ve proaktif kişilik yapılarının incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 195–236.
• Köker, S. (1991). Normal ve sorunlu ergenlerin yaşam doyumu düzeyinin karşılaştırılması. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.
• Kulaksızoğlu, A. (2004). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Metin Orta, İ. & Sümer, N. (2016). Anne duyarlığı ve erken dönem bağlanma temelli ebeveynlik destek ve müdahale programları. Türk Psikoloji Yazıları, 19(38), 54–73.
• Morsünbül, Ü. & Çok, F. (2011). Bağlanma ve ilişkili değişkenler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 553–570.
• Nickerson, A. & Nagle, R. (2004). The influence of parent and peer attachments on life satisfaction in middle childhood and early adolescence. Social Indicators Research, 66(1), 35–60.
• Özbay, H. & Öztürk, E. (1992). Gençlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdemir, M. (2016). Ergenlik döneminde bağlanma, özerklik ve öznel iyi oluş arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özdemir, Y. & Çok, F. (2011). Ergenlikte özerklik gelişimi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(36), 152–164.
• Özdemir, Y. & Koruklu, N. (2013). İlk ergenlikte ana-babaya bağlanma, okula bağlanma ve yaşam doyumu. İlköğretim Online, 12(3), 836–848.
• Özer, M. & Karabulut, Ö. (2003). Yaşlılarda yaşam doyumu. Geriatri, 6(2), 72–74.
• Özgüngör, S. (2020). Ergenlerde anneye ve babaya bağlanma ile başarı yönelimleri ve yaşam doyumu arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 45(203), 1–21. doi:10.15390/EB.2020.8697
• Şahin, D. (2010). Okulda bağlanma çocuk ve öğretmen bağlanması. T. Solmuş (Ed.), Bağlanma, evlilik ve aile psikolojisi içinde (ss. 218–229). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Selçuk, E., Günaydın, G., Sümer, N. & Uysal, A. (2005). Yetişkin bağlanma boyutları için yeni bir ölçüm: Yakın ilişkilerde yaşantılar envanteri-II’nin Türk örnekleminde psikometrik açıdan değerlendirilmesi. Türk Psikoloji Yazıları, 8(16), 1–11.
• Shahyad, S., Besharat, M. A., Asadi, M., Alipour, A. S. & Mirnader, M. (2011). The relation of attachment and perceived social support with life satisfaction: Structural equation model. Procedia Social and Behavioral Sciences, 15, 952–956. doi:10.1016/j.sbspro.2011.03.219.
• Steinberg, L. (2017). Ergenlik. (F. Çok, Ed.) (3. bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Steinberg, L. & Silverberg, S. (1986). The vicissitudes of autonomy in early adolescence. Child Development, 57(4), 841–851. doi:https://doi.org/10.2307/1130361.
• Sümer, N. (2006). Yetişkin bağlanma ölçeklerinin kategoriler ve boyutlar düzeyinde karşılaştırılması. Türk Psikoloji Dergisi, 21(57), 1–22.
• Sümer, N. & Güngör, D. (1999). Yetişkin bağlanma stilleri ölçeklerinin türk örneklemi üzerinde psikometrik değerlendirmesi ve kültürlerarası bir karşılaştırma. Türk Psikoloji Dergisi, 14(43), 71–106.
• Sümer, N., Sayıl, M. & Kazak Berument, S. (2016). Anne duyarlığı ve çocuklarda bağlanma. İstanbul: Koç Üniversitesi.
• Tatar, A., Bildik, T., Yektaş, Ç., Hamidi, F. & Özmen, H. E. (2016). Duygusal özerklik ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması ve klinik başvurusu olmayan ergen öğrencilerde duygusal özerkliğin incelenmesi. Nobel Medicus, 12(1), 39–48.
• Tepeli Temiz, Z. (2017). Üniversite öğrencilerinin bağlanma stilleri ile yaşam doyumu, psikolojik dayanıklılık ve aleksitimik özellikleri arasındaki ilişkide benlik saygısının rolü. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Terzi, Ş. & Cihangir Çankaya, Z. (2009). Bağlanma stillerinin öznel iyi olmayı ve stresle başa çıkma tutumlarını yordama gücü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(31), 1–11.
• Türktan, Ş. & Savran, C. (2010). Çocuklarda ve ergenlerde ebeveyne bağlanma, özgüven ve okul başarısı ilişkisi. Bağlanma, evlilik ve aile psikolojisi içinde (ss. 243–258). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Ünal, A. Ö. (2011). Lise öğrencilerinin yaşam doyumlarının bazı değişkenlere göre yordanması. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.
• Ünal, A. Ö. & Şahin, M. (2013). Lise öğrencilerinin yaşam doyumlarının bazı değişkenlere göre yordanması. Cumhuriyet International Journal of Education, 2(3), 44–63.
• Vara, Ş. (1999). Yoğun bakım hemşirelerinde iş doyumu ve genel yaşam doyumu arasındaki ilişkinin incelenmesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden erişildi.
• Varış, F. (1963). Ergen gelişimi. İstanbul: Özgü Yayınevi.
• West, A. E. (2018). Yetişkin bağlanma stillerinin savunma mekanizmaları ve yaşam doyumuyla ilişkilerinin incelenmesi. Işık Üniversitesi, İstanbul.
• Yazgan İnanç, B., Bilgin, M. & Kılıç Atıcı, M. (2005). Gelişim psikolojisi: Çocuk ve ergen gelişimi. Adana: Nobel Kitabevi.