İzzeddîn El-Haznevî’nin Hayatı, İlmî ve Tasavvûfî Kişiliği

Yıl 2021, Cilt: 51 Sayı: 2, 229 - 249, 31.12.2021

Ahmet Az

https://doi.org/10.51121/akif.2021.10

Öz

Bu çalışma 20. yüzyılda 1925-1992 yılları arasında yaşamış, Nakşbendî-Hâlidîliğin bir kolu olan Haznevîliğin, Suriye başta olmak üzere ülkemizde ve birçok Avrupa ülkesinde yayılmasında önemli katkıları olan İzzeddîn el-Haznevî’nin (v. 1413/1992) hayatı, ilmî ve tasavvûfî kişiliği hakkındadır. Babası Ahmed el-Haznevî’ye nisbetle “Hazneviyye” olarak anılan bu ekol, gerçek kimliğine İzzeddîn el-Haznevî ile kavuşmuş, daha sonra talebeleri ve halifeleri sayesinde ilmî ve tasavvûfî faaliyetler artarak devam etmiştir. Gerek ilmî gerek tasavvûfî yönüyle toplumun dinî ve ictimaî hayatında derin izler bırakan İzzeddîn el-Haznevî, terbiye metodu ve eğitimci kişiliğiyle de ön plana çıkmış dönemin önemli şahsiyetlerinden biridir. Nitekim o, Hazneviyye dergâhının irşâd yöntemine eğitimsel bir perspektif kazandırarak ulemâ kesiminin de takdirini kazanmayı başarmış ve toplumun dinî konularda bilinçlenmesine kaynaklık etmiştir. İlim-irfân metodunun “şeriata ittiba, muhabbet, ihlas ve teslimiyet” temelleri üzerine inşa edildiğini ifade eden İzzeddîn el-Haznevî, özellikle siyasete ve siyasîlere karşı mesafeli tutumu ve kimseden maddi yardım kabul etmemesiyle de dikkat çekmektedir. Binâenaleyh, bu çalışmada, İzzeddîn el-Haznevî’nin hayatı, ilmî ve tasavvufî görüşlerinin yanı sıra, Haznevîliğin doğup geliştiği Suriye’de onunla başlayan tecdit hareketini ve dergâhının ıslahat çizgisini de ortaya koymaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Tarikat, Nakşbendiyye-Hâlidiyye, Hazneviyye, İzzeddîn el-Haznevî.

Kaynakça

• Az, Ahmet. Nakşbendî-Hâlidîliğin Bir Kolu Olarak Haznevîlik, (Tarihsel Süreç, Şahsiyetler, Usul, Âdâb, Erkân). (Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2021.
• Akyüz, Kutbeddin. “Hâlidîliğin Kollarından Biri Olarak Haznevîlik ve Ahmed Haznevî” Tasavvuf Dergisi. 22/43, (Ocak 2021), 104-126.