Çağdaş Muhaddis Şuayb Arnavut’un Tahkiklerinde Arap Dili ve Edebiyatına Dair Açıklamaları

Yıl 2023, Cilt: 53 Sayı: 1, 97 - 115, 30.06.2023

Kemal Taşkın , İzzettin Bilgehan

https://doi.org/10.51121/akif.2023.34

Öz

Şuayb Arnavut (1928-2016), gerek ülkemizde gerekse dünya çapında özellikle hadis alanındaki eserlere yaptığı tahkiklerle bilinen bir ilim adamıdır. Suriye’de doğmuş olmasına rağmen isminden de anlaşılacağı üzere aslen Arnavut olan bu ilim adamının, çoğunluğu hadis alanında olmak üzere çeşitli ilim dallarına ait birçok eserin tahkikinde dolaylı ya da direk olarak katkısı bulunmaktadır. Bunların içinde tek başına yaptığı tahkikler olmakla beraber ekip olarak yaptığı ya da yapılan tahkike danışmalık ettiği eserler de bulunmaktadır. Bir eserin tahkik edilmesinin ilim, muhakkikinin de alim sayılıp sayılmaması tartışmalarının gölgesinde o, ele aldığı eserlerde salt tahkik faaliyetini aşan bir metot takip etmiştir. Örneğin onun tahkiklerinde hadislerin tahrici ve hükmünün verilmesi yanında bir alimin/ravinin bibliyografisine rastlamak mümkünken; kelimelerin semantik ve fonetik olarak incelenmesi, Arap dili ve Edebiyatına dair açıklamalar ve Arap şiirlerinden istişhâtlar da bulunmaktadır. Tahkik ettiği eserleri bu şekilde kapsamlı olarak ele alması, onun eserlerinin klasik tahkik tanımının dışına çıkmasına ve temel eserin hacminin aşırı derecede artmasına sebep olmuştur. Örneğin yalın bir şekilde tahkik edilerek altı cilt olarak basılan Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned isimli eseri, onun tahkikiyle elli cilt olmuştur. Aslen Arap olmayan birinin bu denli açıklamalarla yaptığı geniş hacimli tahkikler birtakım eleştirilere sebep olmuştur. Bazı eserleri grup halinde tahkik etme faktörünün de eklenmesiyle eleştirinin dozajı daha da artmıştır. Bu çalışmada onun Arap dili ve Edebiyatına dair yaptığı açıklamalar incelenip verdiği örnekler üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili ve Edebiyatı, Hadis, Şuayb Arnavut, Tahkik, Arap Şiiri

Contemporary Muhaddis Şuayb Arnavut's Explanations On Arabic Language And Literature In his Books Of Textual Criticism

Öz

Shuaib Arnaout (1928-2016) is a scientist known both in our country and in the world of his text criticism, especially for hadith books. Although he was born in Syria, as his name suggests, this scientist, who was originally Albanian, has contributed directly or indirectly to the textual criticism belonging to various branches of science, mostly in the field of hadith. Among these, there are studies that he made alone as well as works that he textually criticized as a group or in which he was a consultant of books. In the shadow of the debates over whether the textual criticism of a book is considered a science and its critic is considered a scholar, he followed a method that exceeded the mere textual criticism activity in the works he dealt with. For example, while it is possible to come across the interpretation and judgment of hadiths in his investigations in addition to a bibliography of a scholar/narrator, there are also semantic and phonetic analysis of words, explanations of Arabic language and literature, and istishhats from Arabic poems. The fact that he dealt with the works he did textual criticism comprehensively in this way caused his works to go beyond the definition of classical textual criticism and increased the volume of the basic work excessively. For example, Ahmed b. Hanbal’s work named al-Musnad, which was previously printed in six volumes as no comment critic textual, has become fifty volumes with his critic textual. The large-scale criticism textual made by a non-Arab person with such explanations has caused some criticism. With the addition of the factor of making textual criticism of some works as a group; the dosage of critique has increased even more. In this study, his explanations on Arabic and literature will be examined and the examples he gave will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Arabic Language and Literature, Shuaib Arnaout, Criticism Textual, Arabic Poetry

Kaynakça

• Abdullah Ahmed Kasım Hazîn. eş-Şeyh Şuayb el-Arnaût ve cühûdühü fî hıdmeti’s-sünneti’n-nebeviyye. Sudan Kur’an-ı Kerim ve İslam Bilimleri Üniversitesi, Yüksek Lisans, 2018.
• Ağırseven, Nehı̇r. Enver Hoca Dönemı̇ ve Sonrası Arnavutluk. Edirne: Trakya Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇lı̇mler Enstı̇tüsü, Yüksek Lisans, 2015.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî. Müsnedü’l-İmâm Ahmed b. Hanbel. thk. Şuayb el-Arnavut, Âdil Mürşid vd. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Andıç, Kamil. Osmanlı Devleti Döneminde Arnavutluk’un Durumu. Edirne: Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2000.
• Begavî, Ebû Muhammed Muhyissünne el-Hüseyn b. Mes‘ûd b. Muhammed el-Ferrâ’ el-. Şerhu’s-sünne. thk. Şuayb Arnavut. 1-16 Cilt. Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 1980.
• Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed el-. el-Esmâ ve’s-sıfât. thk. Abdullah b. Muhammed el-Hâşidî. Cidde: Mektebetü’s-süvâdî, 1993.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî el-. el-Camiu’l-müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasaru min umûri Rasulillahi ve sünenihi ve eyyâmihî. thk. Muhammed Zühey b. Nâsır. Beyrut: Dârü tûki’n-necât, 1. Basım, 1422.
• Cûrânî, Muhammed b. Yusuf el-. Rihle Fazîletü’ş-Şeyh Şuayb el-Arnaût ile’d-diyâri’l-Kuveytiyye. Kuveyt: Vizâratü’l-Evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye Devletü Kuveyt, 2011.
• Cürcânî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Ali es-Seyyid eş-Şerîf el-Hanefî el-. et-Ta‘rîfât. thk. ‘Uyûn es-Sûd Muhammed Bâsıl. Beyrût / Lubnân: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 2. Basım, 2003.
• Demir, Ethem. “Arap Gramerinde Şâz Olgusu”. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4 (2019).
• Durmuş, İsmail. “İstidrâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/329-330. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail. “İstişhâd”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/397-398. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Durmuş, İsmail vd. “Kafiye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 24/149-153. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Ebû Bekr er-Râzî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ebî Bekr b. Abdulḳâdir el-Ḥanefî. Muḫtâru’ṣ-ṣıḥâḥ. thk. Yusuf eş-Şeyh Muhammed. Beyrut/Sayda: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, 5. Basım, 1999.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. Beyrut: Dâru’r-risâle el-’âlemiyye, 1. Basım, 2009.
• Ebû Nasr el-Cevherî, Ebû Naṣr İsmail b. Hammâd el-Cevherî el-Fârâbî. Tâcu’l-luğa ve ṣıḥâḥu’l-ʿarabiyye. thk. Ahmed Abdulğafûr ʿAṭṭâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-ʿilm li’l-melâyîn, 1987.
• Fayda, Mustafa. “İbn Hişâm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/71-73. İstanbul: TDV Yayınları, 1999.
• Fîrûzâbâdî, Ebu’t-Ṭâhir Mecduddîn Muhammed b. Yakub b. Muhammed el-Kâmûsu’l-muhît thk. Muhammed Nu’aym el-’Arkûsî. Beyrût/Lubnân: Muessetu’r-Risâle, 4. Basım, 2015.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‘ayn. thk. Abdulhamîd Hendâvî. 4 Cilt. Beyrût/Lubnân: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2003.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân b. Amr b. Temîm el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-‘ayn. thk. Abdulhamîd Hendâvî. 4 Cilt. Beyrût/Lubnân: Dâru’l-Kutubi’l-‘İlmiyye, 1. Basım, 2003.
• Harâitî, Ebû Bekr Muhammed b. Ca‘fer b. Muhammed es-Sâmerrî el-. Mekârimü’l-ahlâk ve meʿâliyehâ ve mahmûdu tarâikahâ. thk. Abdullah b. Becâş b. Sâbit el-Himyerî. 3 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2006.
• Hattâbî, Ebû Süleymân Hamd (Ahmed) b. Muhammed b. İbrâhîm b. Hattâb el-Büstî el-. Meâlimü’s-Sünen. Halep: Matbaatü’l-İlmiyye, 1. Basım, 1932.
• Hendâvî, Hasan. Menâhicu’s-sarfiyyîn ve mezâhibuhum. Dımaşk: Dâru’l-Kâlem, 1. Basım, 1989.
• Irâkî, Ebü’l-Fadl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân el-. Tarhu’t-tesrîb fî şerhi’t-Takrîb. Mısır: et-Tab’atü’l-Mısriyye el-kadîme, ts.
• İbn Balabân, Ebü’l-Hasen Emîr Alâüddîn. el-İhsân fî takrîbi Sahîhi İbn Hıbbân bi tertîbi İbn Balabân. thk. Şuayb Arnavut. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1. Basım, 1988.
• İbn Cinnî, Ebü’l-Feth. el-Hasâis. Mısır: el-Hey’etü’l-Mısriyye el-Âmmetü’l-kütüb, ts.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Şihabüddin. Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkî. Beyrut: Dâru’l-ma’rife, 1959.
• İbn Mâlik, Ebû Abdillâh Cemâlüddîn Muhammed b. Abdillâh b. Mâlik et-Tâî. Şevâhidü’t-tavdîh. thk. Taha Muhsin. Beyrut: Mektebetü İbn Teymiyye, 1984.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Faḍl Muhammed b. Mukerrem b. Ali el-Enṣârî. Lisânu’l ‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Ṣadır, 3. Basım, 1993.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Faḍl Muhammed b. Mukerrem b. Ali el-Ensârî. Lisânu’l ‘Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Ṣadır, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Faḍl Muhammed b. Mukerrem b. Ali el-Ensârî. Muhtâru’l-egânî. thk. Şuayb Arnavut. 12 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1. Basım, 1964.
• İbnü’l-Vezîr, Ebû Abdillâh İzzüddîn Muhammed b. İbrâhîm b. Alî el-Yemânî. el-ʿAvâsım ve’l-kavâsım fi’z-zeb ʿan sünneti Ebi’l-Kâsım. thk. Şuayb el-Arnavut. 9 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 3. Basım, 1994.
• M. el-Arnaûd, Muhammed. Dirâsât fi’t-târîhi’l-hazâri li’l-İslâm fi’l-Balkân. 1 Cilt. Tunus: Müessesetü’t-Temîmî li’l-bahsi’l-ilmî ve’l-ma’lûmât, 1996.
• Majed, Haj Mohammad. “Ebû Bekr b. el-Enbârî’nin (ö. 328/940) Şerhu’l-Kasâidi’s-Seb‘i’t-Tivâli’l-Câhiliyyât Adlı Eserinde Nahiv ve Konuları”. Van İlahiyat Dergisi 8/13 (2020), 55-77.
• Mevsılî, Ebü’l-Fadl Mecdüddin Abdullah b. Mahmûd b. Mevdûd el-. el-İhtiyâr li ta’lîli’l-muhtâr. thk. Şuayb Arnavut vd. Beyrut: Dâru’r-risâle el-’âlemiyye, 2009.
• Muhammed Harb Ferzet. el-Hayâtü’l-hizbiyye fî Suriye beyne 1908-1928. Suriye: Dâru’r-ruvvâd, 1955.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî. el-Müsnedü’s-sahîhu’l-muhtasaru mine’s-süneni bi-nakli’l-adli ani’l-adli an Rasûlillah. Beyrut: Dâru ihyâü’t-türâsi’l’Arabî, 1. Basım, ty.
• Nesâî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. Sünen. Riyad: Mektebetü’l-Meârif, 1996.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. el-Minhâc fî şerhi Sahîhi Müslim b. Haccâc. 9 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1392.
• Sarı, Mehmet Ali. “Harf (Tefsir)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/163-165. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Sülkü, Mehmet. Political Relations Between Turkey And Albania in The Post Cold War Period. Ankara: The Graduate School Of Social Sciences Of Middle East Technical University, The Degree Of Master, 2010.
• Şuayb Arnavut - Beşşâr Avvâd. Tahrîru Takrîbu’t-Tehzîb. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1997.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme b. Abdülmelik b. Seleme el-Ezdî el-Mısrî et-. Şerhu müşkili’l-âsâr. thk. Şuayb Arnavut. 16 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1994.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî et-. el-Câmi’u’l-kebîr. thk. Şuayb Arnavut vd. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’r-risâle el-’âlemiyye, 2009.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü. “Recez”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/509-510. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Truçi, Leonard. Arnavutluk’ta Din Eğitimi ve İşkodra Medresesi Örneği. Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Üşmûnî, Ali b. Hasan Muhammed b. İsa Nuruddîn el-. Şerhu’l-Üşmûnî ’alâ Elfiyeti İbn Mâlik. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1998.
• Yıldırım, Enbiya. Hadisler ve Zihinlerdeki Sorular Büyük Muhaddis Şuayb Arnavut’la Söyleşi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2019.
• Zehebî, Ebu Abdillah Şemsüddîn ez-. Ma’rifetü’l-kurrâi’l-kibâr. thk. Şuayb Arnavut vd. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1984.
• Zeybek, İbrahim. el-Muhaddis el-Allâme eş-Şeyh Şuayb el-Arnaût Sîretühû ve Cühûdühû fî Tahkîkı’t-Türâs. Beyrut: Dâru’l-beşâiri’l-İslâmiyye, 2012.
• Zeynüddîn Mer’î b. Yûsuf b. Ebî Bekr b. Ahmed b. Ebî Bekr el-Kermî. Ekâvîlü’s-sikât fî te’vîli esmâi ve’s-sıfât ve’l-âyâti’l-muhkemât ve’l-müteşâbihât. thk. Şuayb Arnavut. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 1985.