Hindistan’da İngiliz Eğitim Sisteminin Sir Seyyid Ahmed Han’ın Eğitimciliği Üzerindeki İz Düşümleri

Yıl 2024, Cilt: 54 Sayı: 2, 258 - 283, 30.12.2024

Salih Kalkan

https://doi.org/10.51121/akif.2024.66

Öz

Seyyid Ahmed Han, çağdaş İslami akımlardan Aligarh Hareketi'nin ilk temsilcisidir. O, Hindistan’da sadece İslam düşüncesindeki modernleşme hareketiyle değil aynı zamanda eğitimci kimliğiyle de dikkatleri üzerinde toplayan bir figürdür. Onun bu yönüne ilişkin gelişen literatürde Seyyid Ahmed Han’ın eğitimciliği genellikle "geri kalmış" bir toplumun "ilerlemesi” için girişilen bir çaba ile çerçevelenmektedir. Ancak Seyyid Ahmed Han'ın hayatı boyunca nitelikli bir eğitim almadığı bilinen bir durum olmasına rağmen onun bulunduğu toplum içerisinde eğitimci bir kimse olarak nasıl ön plana çıktığı konusu, mevcut literatür ışığında muğlaklığını korumaktadır. Üstelik onun bir eğitimci olarak öne çıktığı dönem, İngiliz oryantalistlerin eğitim kurumlarını sömürgeci idealler doğrultusunda şekillendirdiği bir sürece tekabül etmektedir. Bu noktada İngilizlerle yakın temas içinde olması, eğitimci kimliğinin oluşumunda İngiliz oryantalistlerin fikir ve faaliyetlerinin etkisini gündeme getirmektedir. Nitekim Seyyid Ahmed Han'ın geleneksel eğitime bakışı, eğitim dili olarak İngilizce konusundaki ısrarı ve Batılı modern paradigmaların toplumsal ilerlemedeki merkezi rolü gibi konularda İngiliz oryantalistlerle hemfikir olduğu görülmektedir. Ayrıca en büyük eseri olarak kabul edilen Mohammedan Anglo Oriental College (günümüzde Aligarh Muslim University) ise kurulduğu dönemde açılışından işleyişine kadar İngiliz oryantalistlerin etkisi altında kalmıştır. Bu bağlamda, elinizdeki bu çalışma Seyyid Ahmed Han’ın eğitimci kimliğinin oluşumunda Hindistan'daki sömürge eğitiminin iz düşümlerine odaklanarak, onun eğitimci yönüne ilişkin literatürdeki muğlaklığın giderilmesine katkı sunmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam Mezhepleri Tarihi, Seyyid Ahmed Han, Hindistan, Eğitim, Oryantalizm-Sömürgecilik

The Reflections of the British Education System in India on Sir Syed Aḥmad Khān’s Educational Approach

Öz

Syed Aḥmad Khan is recognized as the leading representative of the Aligarh Movement, one of the notable modern Islamic currents. He is a prominent figure in India not only for his efforts in modernizing Islamic thought but also for his contributions as an educator. In the literature addressing this aspect of his life, Syed Aḥmad Khan’s role as an educator is often framed as an effort aimed at the "progress" of a "backward" society. However, despite the well-known fact that he did not receive a formal education capable of modernizing society, how he emerged as an educator in his community remains ambiguous within the existing literature. Moreover, his prominence as an educator coincided with a period when British Orientalists were shaping educational institutions in line with colonial ideals. His close interaction with the British raises the question of how the ideas and activities of British Orientalists influenced the formation of his identity as an educator. Indeed, it is evident that Syed Aḥmad Khan shared similar views with British Orientalists on topics such as his critic of traditional education, his insistence on English as the medium of instruction, and the central role of Western modern paradigms in societal progress. Additionally, his most significant contribution, the Muhammedan Anglo-Oriental College (now Aligarh Muslim University), was heavily influenced by British Orientalists, from its founding to its operational framework. In this context, this study aims to contribute to the clarification of the ambiguities in the literature concerning Syed Aḥmad Khan’s role as an educator by focusing on the impact of colonial education in India on the development of his educational identity.

Anahtar Kelimeler

History of Islamic Sects, Syed Ahmad Khan, India, Education, Orientalism-Colonialism

Kaynakça

• Ahmad, Akhlaq. “Impact of West on Muslim Education”. Islamic Studies 20/1 (1981), 1-21.
• Ahmed, Aziz. Hindistan’da İslam Kültürü Çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları, 1995.
• Ahmed, Nasreen. “Sir Syed Ahmad Khan and Muslim Female Education: A Study in Contradictions”. Proceedings of the Indian History Congress 68 (2007), 1104-1111.
• Âlem Han, İftihâr. Sir Seyyid: Durûnî Hâne. Aligarh: Educational Book House, 2006.
• Arberry, A. J. British Orientalists. London: William Collins, 1943.
• Aydın, Ahmet. Yavana İslam Medeniyetinin Büyük Havzası: Hint. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2021.
• Baljon, J. M. S. The Reforms and Religious İdeas of Sir Sayyid Ahmad Khan. Lahore: Orientela Publishers, 2. Baskı., 1958.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. 4 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1946.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. 4 Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1948.
• Bayur, Yusuf Hikmet. Hindistan Tarihi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1950.
• Belmekki, Belkacem. “Sir Sayyid Ahmad Khan’s Framework for the Educational Uplift of the Indian Muslims during British Raj”. Anthropos 104 (01 Ocak 2009), 165-172. https://doi.org/10.5771/0257-9774-2009-1-165
• Buckle, Henry Thomas. History of Civilization in England. 3 Cilt. Newyork: D. Appleton and Company, 1884.
• Bulgur, Durmuş. 1850-1900 Yılları Arası Hind Yarımadasındaki İslami Fikir Akımları. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 1999.
• Bulgur, Durmuş. “Ticaretten sömürgeciliğe XIX. yüzyılda Hindistan ve İngiliz hâkimiyeti”. Divan: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi 17 (2004), 63-102.
• Charles E. Trevelyan Esq. On The Education Of The People Of India. London: Longman Orme Brown Green & Longmans, 1838.
• Dar, Bashir Ahmad. Religious Thought of Sayyid Ahmad Khan. Lahore: Institute of Islamic Culture, First Edition., 1957.
• Dar, Farook Ahmad. “Strategy of Loyalism: A Case Study of Syed Ahmad Khan’s Relations with the British”. Journal of Political Studies 27/1 (2019), 91-105.
• Demirci, Kürşat. “Hinduizm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/112-116. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Farooqi, Naimur Rahman. “Delhi Sultanlığı”. Diyanet İslam Ansiklopedisi. 9/130-132. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Merkezi, 1994.
• Gibb, Hamilton Alexander Rosskeen. Mohammedanism An Historical Survey. Newyork: Oxford University Press, Second Edition., 1962.
• Görgün, Tahsin. Medeniyet Meselesi İslam ve Batı İlişkileri Çerçevesinde. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2020.
• Graham, George Farquhar. The Life and Work of Syed Ahmed Khan, C.S.I. Edinburg and London: William Blackwood, First Edition., 1885.
• Hâlî, Altâf Husseyin. Hayat-i-Javed: A Biographical Account of Sir Sayyid. çev. K.H Qadiri - David J. Matthews. Delhi: Idarah-i Adabiyat-i Delhi, 2009.
• Han, Seyyid Ahmed. An Account of The Loyal Mahomedans of India. 1-3 Cilt. Meerut: By. J. A. Gibbons At The Mofussilite Press, 1860.
• Han, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. ed. Muhammed İsmail Panipati. 16 Cilt. Lahor: Mektebetü Cedîdî Pres, İkinci baskı., 1991.
• Han, Seyyid Ahmed. Maqâlât-ı Sir Seyyid. ed. Muhammed İsmail Panipati. 16 Cilt. Lahor: Saadat Art Press, 1993.
• Han, Seyyid Ahmed. Müsâfirân London. ed. Muhammed İsmail Panipati. Aligarh: Publications Division, 2009.
• Han, Seyyid Ahmed. Review on Dr. Hunter’s Indian Musalmans; are They Bound in Conscience to Rebel Against the Queen? Lahore: Premier Book House, ts.
• Han, Seyyid Ahmed. Sırât-ı Ferîdiyye. Aligarh: Sir Syed Academy, 2. baskı., 2009.
• Han, Seyyid Ahmed. Tesânîf-î Ahmediyye. Aligarh: Aligarh Instutte Press, 1883.
• Hardy, Peter. The Muslims of British India. Cambridge: Cambridge University Press, 1972.
• Hassaan, Rahmani B. M. R. The Educational Movement of Sir Syed Ahmed Khan, 1858-1898. London: SOAS University of London, PhD, 1959.
• Hunter, W.W. The Indian Musalmans. London: Trübner and Company, Third edition., 1876.
• Jalel, Shaid. The Aligarh movement, a chapter in the history of Indian education. Aligarh: Aligarh Muslim Universty Department of Education, Doktora, 2004.
• Kalkan, Salih. Oryantalizm ve Sömürgecilik Bağlamında Modernist Dini Düşüncenin Teşekkülü - Hindistan’da Sir Seyyid Ahmed Han Örneği -. Erciyes Üniversitesi, Doktora Tezi, 2024.
• Kidwai, Shafey. Cementing Ethics with Modernism: An Appraisal of Sir Sayyed Ahmed Khan’s Writings. New Delhi: Gyan Publ. House, 2010.
• Kopf, David. British Orientalism and the Bengal Renaissance: The Dynamics of Indian Modernization, 1773-1835. Calcutta: K. L. Mukhopadhyay, 1969.
• Kopf, David. “Oryantalizm ve Hindistan’ın Okumuş Elit Sınıfı”. çev. İbrahim Kalın. Sömürgecilik ve Eğitim. 35-57. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Kopf, David. The Brahmo Samaj and the Shaping of the Modern Indian Mind. Princeton University Press, 1979.
• Kutlutürk, Cemil. Hint Düşüncesinde İslam Algısı. İstanbul: Dergah Yayınları, 1.Baskı., 2019.
• Kuzudi̇şli̇, Bekir. “Oryantalizm ve Hadisle İlgilenen Bazı Oryantalistler”. Journal of Istanbul University Faculty of Theology 7 (Nisan 2012).
• Macaulay, Thomas Babington. “Lord Macaulay’s Minute 1835”. Indian Musalmans. 87-104. Edinburg: Williams and Norgate, 1971.
• Mahmud, Seyyid. History of English Education in India. Aligarh: MAO College, 1895.
• Malik, Hafeez. “Sir Sayyid Ahmad Khan’s Contribution to the Development of Muslim Nationalism in India”. Modern Asian Studies 4/2 (Mart 1970), 129-147. https://doi.org/10.1017/S0026749X00005096
• Meadows, Taylor. A Student’s Manual of the History of India. London: Longsmans Green and Co., 1972. Merçil, Erdoğan. “Gazneliler”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 13/480-484. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1995.
• Mohyuddin, Zafar - Ali, Muhammad Yasir. “The Development of Indian Civil Service in British India: An Analysis”. Journal of Historical Studies 7/1 (2021), 80-90.
• Nizami, K. A. Sayyid Ahmad Khan. New Delhi: Publications Division, 3. baskı., 2002.
• Özel, Taha İsmet. İngiliz Doğu Hindistan Şirketi. İstanbul: Vadi Yayınları, 2021.
• Pakistan History Boards. A Short History of Hind-Pakistan. ed. Mahmud Husain. Karachi: Pakistan Historical Society, 1955.
• Parveen, Shabnam. Sir Syed Ahmad Khan’s Contribution To Islamic Learning. Aligarh: Aligarh Muslim Universty Department of Islamic Studies, Doktora, 2008.
• Pernau, Margrid. “Introduction”. The Delhi College. 1-34. Delhi: Oxford University Press, 2006.
• Poddar, Arabinda. Renaissance In Bengal Quests And Confrontations (1800-1860). Simla: Indian Institute Of Advanced Study, 1970.
• Richter, Julius. A History of Missions in India. çev. Sydney H. Moore. Fleming H. Revel Company, 1908.
• Sadhan, Bose Nemai. The Indian Awakening and Bengal. Calcutta: K. L. Mukhopadhyay, 1960.
• Sıddıqui, Iktidar Husain. “Gurlular”. TDV İslâm Ansiklopedisi. 14/207-211. İstanbul: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1996.
• Smith, Wilfred Cantwell. Modern Islam in India: A Social Analysis. Ripon Printing Press, 1946.
• Stuart, Paul. “Administrative Reform in Indian Affairs”. Western Historical Quarterly 16/2 (01 Nisan 1985), 133-146.
• Tomizawa, Kana. “Sympathy and Prejudice: Late Eighteenth-Century British ‘Orientalists’ and Their Ambiguous Attitudes towards India”. Slavic Research Center, Hokkaido University, Comparative Studies on Regional Powers 3/13 (2013), 133-144.
• Waseem, Dr. Rashid. Sir Syed Ke Mukhalifeen. Delhi: Matba Aala Press, 2018.
• Wright, Theodore P. “Muslim Education in India at the Crossroads: The Case of Aligarh”. Pacific Affairs 39/1/2 (1966), 50-63.
• Yıldırım, Erdal - Öntaş, Turgay. “Türkiye’deki Kapsayıcı Vatandaşlık Eğitimine Bir Bakış”. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi 5/3 (2023), 1464-1476.