Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarının Metafor Kullanımı Açısından İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 54 Sayı: 2, 305 - 346, 30.12.2024

Recep Uçar , Neslihan Dağ

https://doi.org/10.51121/akif.2024.68

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarının metafor kullanımı açısından incelenmesidir. Metaforlar soyut dini kavramları somut ve anlaşılır hale getirmede etkili bir araçtır. Çalışmada metaforların, din öğretiminde öğrencilerin soyut dini kavramları anlamalarını kolaylaştırdığı ve öğrenme sürecinde kazanımları desteklediği vurgulanmaktadır. Çalışmada doküman incelemesi tekniği ile 9, 10, 11 ve 12. sınıf ders kitapları incelenmiştir. Metaforların tespit edildiği ünite kazanımları tablolarda gösterilmiştir. Çalışmada ulaşılan bulgulara göre metaforlar ders kitaplarında 9. ve 12. sınıflarda dengeli dağıtılmıştır. Ancak soyut konu ve kavramların ağırlıklı olduğu 10. ve 11. sınıflarda yeterli miktarda kullanılmadığı tespit edilmiştir. Bu bağlamda DKAB ders kitaplarında metafor kullanımının anlaşılması güç ve soyut dini kavramları öğrencilerin daha iyi anlayıp kolay öğrenmelerine katkı sağlayan bir araç olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca din eğitimi ve öğretiminde pedagojik yöntemlerin geliştirilmesinde önemli bir katkı sağlayacağı söylenebilir. Bu yüzden yeni maarif modeline göre hazırlanacak ders kitaplarında ders materyalini daha anlaşılır ve etkili hale getirmesi için metafor kullanımının artırılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Din öğretimi, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi, Metafor, Ders Kitabı İncelemesi

Analysis of Secondary School Religious Culture and Moral Knowledge Textbooks in Terms of Metaphor Use

Öz

The purpose of this study is to examine secondary school Religious Culture and Moral Knowledge textbooks in terms of metaphor use. Metaphors are an effective tool in making abstract religious concepts concrete and understandable. It is emphasized that metaphors facilitate students' understanding of abstract religious concepts and support achievements in the learning process in religious education. 9, 10, 11 and 12th grade textbooks were examined with the document review technique. Unit achievements in which metaphors were identified are shown in the tables. According to the findings of the study, metaphors were distributed evenly in the 9th and 12th grades in the textbooks. However, it was determined that they were not used sufficiently in the 10th and 11th grades, where abstract topics and concepts are predominant. In this context, it is understood that the use of metaphors in DKAB textbooks can prevent students from skipping over religious information, which is rich in abstract topics and concepts, without understanding it and can contribute to their deep understanding. It can also be said that it will make a significant contribution to the development of pedagogical methods in religious education and teaching. Therefore, it may be suggested that the use of metaphors should be increased in the textbooks to be prepared according to the new education model in order to make the course material more understandable and effective.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Religious Teaching, Religious Culture and Moral Knowledge, Metaphor, Textbook Review

Kaynakça

• Ağca, Cihan - Meydan, Hasan. “Yedinci Sınıf Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabının Kök Değerlerin Öğretimi Açısından İncelenmesi”. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9/1 (2022), 91-116.
• Arslan, Mustafa - Bayrakçı, Metin. “Metaforik Düşünme ve Öğrenme Yaklaşımının Eğitim-Öğretim Açısından İncelenmesi”. Milli Eğitim Dergisi 35/171 (2006), 100-107.
• Atabay, Muharrem. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Kavram Öğretiminde Metafor Kullanımı -11. Sınıf 3. Ünite Örneği-. Rize: Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021.
• Bekdemir, Ünsal vd. “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Metaforların Kullanımı Çerçevesinde Ders Kitaplarının İncelenmesi”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 21/4 (2021), 1280-1293.
• Bektaş, Abdullah vd. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 9. İstanbul: Milli eğitim Bakanlığı Yayınları, 2022.
• Bolat, Tuğba. Ortaöğretim Fizik Ders Kitaplarında Kullanılan Metaforik Kavramların Tespiti ve Sınıflandırılması. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Büyüköztürk, Şener vd. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi, 35. Basım, 2024.
• Cerit, Yusuf. “Öğretmen Kavramı İle İlgili Metaforlara İlişkin Öğrenci, Öğretmen ve Yöneticilerin Görüşleri”. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi 6/4 (2008), 693-712.
• Ceylan, Yusuf. “Eğitimin Doğası ve Din Eğitimi: Günümüzde Din Alanında Eğitimli Olmanın Anlamı”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 47/47 (2018), 35-54.
• Demir, Celal - Karakaş Yıldırım, Özge. “Türkçede Metaforlar ve Metaforik Anlatımlar”. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 21/4 (2019), 1085-1096.
• Egüz, Şule - Öntaş, Turgay. “Ortaokul Öğrencilerinin ‘Öğretmen’ Kavramına İlişkin Kullandıkları Metaforlar”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 5/1 (2018), 79-91.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 20. Basım, 2009. Karataş, Turan. İstanbul: Sütun Yayınları, 2011.
• Kılıç, Abdurrahman - Seven, Serdal. Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi. Ankara: Pegem Yayınları, 8. Basım, 2011.
• Kızılabdullah, Yıldız. “Yapılandırmacılık Yaklaşımının İlköğretim Din Kültürü Ve Ahlak Bilgisi Dersinin Amaçlarının Gerçekleşmesine Etkisi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49/2 (2008), 197-2015.
• Konaklı, Numan vd. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 10. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2023.
• Lakoff, George - Johnson, Johnson. Metaforlar. Hayat. Anlam ve Dil. çev. Gökhan Yavuz Demir. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1. Basım, 2005.
• Milli Eğitim Bakanlığı Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (Ortaöğretim 9, 10, 11 Ve 12. Sınıflar). Milli Eğitim Bakanlığı, 2018.
• Öcal, Mustafa. Din Eğitimi ve Öğretiminde Metotlar. Ankara: Diyanet Vakfı Yayınları, 9. Basım, 2020.
• Özcan, Emine Şule. Lise Yeni 12. Sınıf Biyoloji Ders Kitabında Kullanılan Metaforlar ve Analojiler Üzerine Bir Araştırma. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Özgürbüz, İbrahim Emrah. Coğrafya Ders Kitaplarındaki Analojilerin Ve Metaforların Analizi. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Pınarbaşı, Bekir - Özdemir, Fikri. Orta Öğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 11. Ankara: Sdr Dikey Yayıncılık, 2022.
• Sanchez, Alvaro vd. “Eğitim İçin Sanal Gerçeklik Sistemlerinin Tasarımı: Bilişsel Bir Yaklaşım”. Eğitim ve Bilgi Teknolojileri Dergisi 5/4 (200M.S.), 346-362.
• Semerci, Çetin. “Program Geliştirme, Kavramına İlişkin Metaforlarla Yeni İlköğretim Programlarına Farklı Bir Bakış”. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 31/2 (2007), 125-140.
• Su, Mehmet. “Piaget’in Bilişsel Gelişim Teorisinin Ergenlik Dönemi Dini Gelişim Üzerindeki Etkileri: Elkind’in Yaklaşımı”. Mesned İlahiyat Araştırmaları Dergisi 13/1 (2022), 63-82.
• Şeyihoğlu, Ayşegül vd. “İlköğretim 4-5-6 ve 7. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Yer Alan Analojilerin İncelenmesi”. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 55 (2022), 347-375.
• Şeyihoğlu, Ayşegül - Gençer, Gülşah. “Hayat Bilgisi Öğretiminde ‘Metafor’ Tekniğinin Kullanımı”. Journal of Turkish Science Education 8/3 (2011), 83-100.
• Uçan Eke, Nagehan. Klasik Türk Edebiyatında Metaforik Üslup. Ankara: Akçağ, 1. Baskı., 2017.
• Ustaoğlu, Fatma Gülin. Ortaokul Türkçe Ders Kitaplarında Metafor. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Ünsal, Yasin - Güneş, Bilal. ““Bir Kitap İnceleme Çalışması Örmeği Olarak MEB İlköğretim 4.Sınıf Fen Bilgisi Ders Kitabına Fizik Konuları Yönünden Eleştirel Bir Bakış”. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi 22/3 (2002), 107-120.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Basım, 2018.
• Yıldırım, Kevser. Mesnevi’de Üst Düzey Düşünme Becerilerinin Geliştirilmesi İçin Faydalanılabilecek Metaforların İncelenmesi. İstanbul: Yedi Tepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2013.
• Yılmaz, Feramuz vd. Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitabı 12. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2022. Zengin, Mahmut. Din eğitimi ve Öğretiminde Yapılandırıcı Yaklaşım. İstanbul: Dem Yayınları, 1. Basım, 2011.