Öz
تهدف هذه الدراسة إلى الكشف عن التحديات المعاصرة التي تواجه الاجتهاد الفقهي في العصر الحديث وكيفية التعامل معها، من خلال اتباع المنهج الاستقرائي التحليلي القائم على استعراض هذه التحديات المختلفة وتأثيرها على الاجتهاد الفقهي، وتقديم الحلول المناسبة للتغلب عليها، ستركز هذه الدراسة على عدة مجالات منها: المجال الفكري والثقافي والتكنولوجي والقانوني؛ إذ يلعب الاجتهاد الفقهي دوراً جوهرياً في عملية استنباط الأحكام الفقهية من المصادر الشرعية، لكنه يواجه العديد من التحديات المعاصرة. تتجلى هذه التحديات بشكل خاص في التغيرات السريعة في الأنماط الاجتماعية والثقافية التي تؤدي إلى انتشار أفكار تتعارض مع القيم الإسلامية، مما يسبب تحديات فكرية في تطبيق الشريعة. كما تثير التكنولوجيا الحديثة ووسائل التواصل الاجتماعي مسائل فقهية جديدة وتحديات أمنية وأخلاقية. بالإضافة إلى ذلك، تتعلق التحديات القانونية بتأثير السياسات الحكومية والأنظمة القانونية المختلفة على الاجتهاد، مما يحد من حرية المشتغلين به. ولمواجهة هذه التحديات يمكن للمجالس الفقهية والمؤسسات الأكاديمية تقديم حلول من خلال الاجتهاد الجماعي والتواصل الدولي، بينما يلعب العلماء دوراً في التعليم وزيادة الوعي، ويمكن أن يساهم التعاون بين الفقهاء والاختصاصيين التقنيين تعزيز فعالية الاجتهاد. لذا فمعالجة هذه التحديات تتطلب استراتيجية شاملة وتعاوناً وثيقاً بين مختلف المعنيين لإقامة اجتهاد فقهي يجمع بين فقه النص وفهم الواقع؛ ليواكب احتياجات العصر وتغيراته.
Kaynakça
- Beyyumî, Şeyh Hüseyin Muhammed. "Eseru’t-teknûlûciyâ el-hadise fi’l-ehkâmi’l-fıkhiyye: dirâseten mukâreneten". ed-Dirâye Dergisi, Ezher Üniversitesi, İslam ve Arap Dili Çalışmaları Fakültesi, Uluslararası İlk Çalışma Konferansı, cilt 21/2 (2021), 133-185.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahihu’l-Buhari. Thk: Mustafa Dîb el-Bağa, Dımeşk: Darü İbn Kesir, 5. baskı, 1993. Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. İşkâliyetu tecdîdi usûli’l-fıkhi. Dımeşk: Daru’l-Fkir, 1. baskı, 2006.
- Derînî, Fethî. Buhûsu mukâreneti fi’l-fıkhi’l-İslamî ve usûlihi. Beyrut: Risale Yayınları, 2. baskı, 2008.
- Ğânim, Ğânim Gâlib. "el-Mecâmi‘u’l-fıkhiyye ve eserihâ fi’l-ictihâdi’l-muâsiri". Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mektebetü’ş-Şamile, https://shamela.ws/index.php/book/96298. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 12:45).
- Hac, Abdurrahman. "et-Te’sîlu’l-fıkhi fi’l-ictihâdi’l-had’is: Tavîi’l-fıkhi li muktedeyâti’l-asri". İslami Ahlak Dergisi, 3/1-2 (2019), 64-89.
- Hâdî, Merzûkî Ali. "el-Gazvu’s-sekâfî’l-ğarbi esbâbuhu ve mehâtiruhu ve netâicuhu". Eğitim Fakülteleri Dergisi, Zaviye Üniversitesi, Libya, 1/12 (2018), 1-23.
- Hamîd, Sâlih. "el-İctihâdu’l-cemâ‘î ve ehmiyetuhu fi nevâzili’l-asri". https://www.almoslim.net/node/26682. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 13:32).
- İbn Kayyım, Muhammed b. Ebu Bekir b. Eyyûb. İ'lâmu'l-Muvak'ine an Rabbi'l-Âlemîn. Thk. Ebu Ubeyde Meşhur, Daru’l-İbn Cevzî, 2020.
- İsmail, Şabân Muhammed. el-İctihâdu’l-cemâî ve devru’l-mecâmi’l-fıkhiyye fi tatbîkihi. Beyrut: Daru’l-Başâiri’l-İslamiye, 1998.
- Karadâvî, Yusuf. el-İctihâdu fi şerîati’l-İslamiyye ma‘a nazarâti tahliliyyeti fi’l-ictihâdi’l-muâsiri. Kuveyt: Daru’l-Kalem, 1996.
- Mahdum, Mustafa. "Tatvîru’l-vesâili ve eseruhu fi hukmi’l-şerî". el-Mirkat Dergisi, Filistin Âlimler Heyeti, 8/8 (2022), 84- 98.
- Mahfûz, Tâlib. "el-Mecâmiu’l-fıkhiyye ihyâi devri’l-ictihâdi’l-cemâî ve tersîhi li bahsi’n-nevâzili". https://www.okaz.com.sa/article/798690. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 15:04).
- Medkûr, Muhammed Sellâm. Menâhicu’l-ictihâd fi’l-İslâm fi’l-ehkâmi’l-fıkhiyye ve’l-akâidiyye. Kuveyt: Kuveyt Üniversitesi Yayınları, 1973.
- Şatibî, İbrahim b. Musa b. Muhammed. el-Muvafakat. Thk. Meşhur b. Hasan, Kahire: Daru İbn Affan, 1997.
- Şâyit, Abdul Kâdir. "el-İctihâdu ve’t-tecdîdu fi’l-fıkhi’l-İslamî el-muâsir". Kubas İnsani ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Şehit Hama Lahdir Üniversitesi, Vadi, Cezayir, 2/4 (20202), 174- 187.
- Şebâr, Saîd. "el-İctihâdu ve’t-tecdîdu ve usûlu’l-fıkhi fi fikrinâ el-muâsiri’l-ictihâdi’l-cemâî numûzecen". el-Muhammediye Alimler Birliği, Fas Krallığı, https://www.arrabita.ma/blog/. (Erişim:31/08/2024. Saat: 12:11)
- Sübey‘î, Şâfî Müzekker. "el-Fetvâ fi’l-kadâyâ’l-fıkhiyyeti’l-me‘âsireti dirâseten te’siliyyeten tatbikiyyeten”. Fetva ve Geleceğe Bakış Konferansı, Şeriat ve İslami Çalışmalar Fakültesi, Kasım Üniversitesi, Suudi Arabistan, (2013), 913-958.
- Tabbâl, Latîfe. "et-Tağyîru’l-ictimâî ve devruhu fi tağyîri’l-kıyemi’l-ictimâiyye". İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, Kâsidi Marbâh Üniversitesi, Cezayir, 1/8 (2012), 420-440.
- Ubeydî, Abbâs Alî. "Muavvikâtu tatbîki’l-hitâbi’ş-şerî ve subuli muâlecetihâ". Ramâh Eğitim ve Araştırmaları Dergisi, İnsan Kaynakları Geliştirme Araştırmaları Merkezi, Ürdün, 1/30 (2021), 241-261.
- Ulvân, Ahmed Abbûd. "Devâbitu’l-ictihâdi’l-muâsir fi’l-müstecedâti’l-fıkhiyye". İslamî İlimler Dergisi. Irak Üniversitesi, İslami Bilimler Fakültesi, 1/30 (2022), 391-410.
- Zerkâ, Mustafâ Ahmed. el-Medhalu’l-fıkhi’l-‘âmi . Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2. baskı, 2004.
Öz
Bu çalışma, modern çağda fıkıh usulünün karşılaştığı çağdaş zorlukları ve bunlarla nasıl başa çıkılabileceğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu çeşitli zorlukları ve bunların içtihat üzerindeki etkilerini gözden geçirmeye ve bunların üstesinden gelmek için çeşitli alanlara odaklanarak uygun çözümler sunmaya dayalı tümevarımsal ve analitik bir yaklaşım izlemektedir. Bunlar entelektüel, kültürel, teknolojik ve hukuksal alanlardır. Fıkhî içtihat, şer'î kaynaklardan fıkhî hükümler çıkarma sürecinde temel bir rol oynamakla birlikte, günümüzde pek çok zorlukla karşı karşıyadır. Bu zorluklar özellikle birkaç konuda belirginleşmektedir. İslami değerlerle çatışan fikirlerin yayılmasına yol açan sosyal ve kültürel kalıplardaki hızlı değişimler, şeriatın uygulanmasında entelektüel zorluklara neden olmaktadır. Modern teknoloji ve sosyal medya da yeni fıkhi meseleleri, etik ve güvenlik sorunlarını gündeme getirmektedir. Buna ek olarak, hükümet politikalarının ve farklı hukuk sistemlerinin içtihat üzerindeki etkisiyle ilgili yasal zorluklar, içtihat yapanların özgürlüğünü kısıtlamaktadır. Bu zorlukların üstesinden gelmek için, içtihat konseyleri ve akademik kurumlar kolektif içtihat ve uluslararası erişim yoluyla çözümler sunabilirken, akademisyenler eğitim ve farkındalık yaratmada rol oynayabilir ve fıkıh uzmanları ile teknik uzmanlar arasındaki işbirliği içtihadın etkinliğini artırabilir. Dolayısıyla tüm bu sorunları aşmak, kapsamlı bir stratejiyi, çeşitli paydaşlar arasında yakın işbirliğini, çağın ihtiyaçlarına ve değişimlerine ayak uydurmak için toplumsal vakıa ile fıkhî metni birleştiren bir içtihat oluşturmayı gerekli kılmaktadır.
Kaynakça
- Beyyumî, Şeyh Hüseyin Muhammed. "Eseru’t-teknûlûciyâ el-hadise fi’l-ehkâmi’l-fıkhiyye: dirâseten mukâreneten". ed-Dirâye Dergisi, Ezher Üniversitesi, İslam ve Arap Dili Çalışmaları Fakültesi, Uluslararası İlk Çalışma Konferansı, cilt 21/2 (2021), 133-185.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahihu’l-Buhari. Thk: Mustafa Dîb el-Bağa, Dımeşk: Darü İbn Kesir, 5. baskı, 1993. Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. İşkâliyetu tecdîdi usûli’l-fıkhi. Dımeşk: Daru’l-Fkir, 1. baskı, 2006.
- Derînî, Fethî. Buhûsu mukâreneti fi’l-fıkhi’l-İslamî ve usûlihi. Beyrut: Risale Yayınları, 2. baskı, 2008.
- Ğânim, Ğânim Gâlib. "el-Mecâmi‘u’l-fıkhiyye ve eserihâ fi’l-ictihâdi’l-muâsiri". Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mektebetü’ş-Şamile, https://shamela.ws/index.php/book/96298. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 12:45).
- Hac, Abdurrahman. "et-Te’sîlu’l-fıkhi fi’l-ictihâdi’l-had’is: Tavîi’l-fıkhi li muktedeyâti’l-asri". İslami Ahlak Dergisi, 3/1-2 (2019), 64-89.
- Hâdî, Merzûkî Ali. "el-Gazvu’s-sekâfî’l-ğarbi esbâbuhu ve mehâtiruhu ve netâicuhu". Eğitim Fakülteleri Dergisi, Zaviye Üniversitesi, Libya, 1/12 (2018), 1-23.
- Hamîd, Sâlih. "el-İctihâdu’l-cemâ‘î ve ehmiyetuhu fi nevâzili’l-asri". https://www.almoslim.net/node/26682. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 13:32).
- İbn Kayyım, Muhammed b. Ebu Bekir b. Eyyûb. İ'lâmu'l-Muvak'ine an Rabbi'l-Âlemîn. Thk. Ebu Ubeyde Meşhur, Daru’l-İbn Cevzî, 2020.
- İsmail, Şabân Muhammed. el-İctihâdu’l-cemâî ve devru’l-mecâmi’l-fıkhiyye fi tatbîkihi. Beyrut: Daru’l-Başâiri’l-İslamiye, 1998.
- Karadâvî, Yusuf. el-İctihâdu fi şerîati’l-İslamiyye ma‘a nazarâti tahliliyyeti fi’l-ictihâdi’l-muâsiri. Kuveyt: Daru’l-Kalem, 1996.
- Mahdum, Mustafa. "Tatvîru’l-vesâili ve eseruhu fi hukmi’l-şerî". el-Mirkat Dergisi, Filistin Âlimler Heyeti, 8/8 (2022), 84- 98.
- Mahfûz, Tâlib. "el-Mecâmiu’l-fıkhiyye ihyâi devri’l-ictihâdi’l-cemâî ve tersîhi li bahsi’n-nevâzili". https://www.okaz.com.sa/article/798690. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 15:04).
- Medkûr, Muhammed Sellâm. Menâhicu’l-ictihâd fi’l-İslâm fi’l-ehkâmi’l-fıkhiyye ve’l-akâidiyye. Kuveyt: Kuveyt Üniversitesi Yayınları, 1973.
- Şatibî, İbrahim b. Musa b. Muhammed. el-Muvafakat. Thk. Meşhur b. Hasan, Kahire: Daru İbn Affan, 1997.
- Şâyit, Abdul Kâdir. "el-İctihâdu ve’t-tecdîdu fi’l-fıkhi’l-İslamî el-muâsir". Kubas İnsani ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Şehit Hama Lahdir Üniversitesi, Vadi, Cezayir, 2/4 (20202), 174- 187.
- Şebâr, Saîd. "el-İctihâdu ve’t-tecdîdu ve usûlu’l-fıkhi fi fikrinâ el-muâsiri’l-ictihâdi’l-cemâî numûzecen". el-Muhammediye Alimler Birliği, Fas Krallığı, https://www.arrabita.ma/blog/. (Erişim:31/08/2024. Saat: 12:11)
- Sübey‘î, Şâfî Müzekker. "el-Fetvâ fi’l-kadâyâ’l-fıkhiyyeti’l-me‘âsireti dirâseten te’siliyyeten tatbikiyyeten”. Fetva ve Geleceğe Bakış Konferansı, Şeriat ve İslami Çalışmalar Fakültesi, Kasım Üniversitesi, Suudi Arabistan, (2013), 913-958.
- Tabbâl, Latîfe. "et-Tağyîru’l-ictimâî ve devruhu fi tağyîri’l-kıyemi’l-ictimâiyye". İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, Kâsidi Marbâh Üniversitesi, Cezayir, 1/8 (2012), 420-440.
- Ubeydî, Abbâs Alî. "Muavvikâtu tatbîki’l-hitâbi’ş-şerî ve subuli muâlecetihâ". Ramâh Eğitim ve Araştırmaları Dergisi, İnsan Kaynakları Geliştirme Araştırmaları Merkezi, Ürdün, 1/30 (2021), 241-261.
- Ulvân, Ahmed Abbûd. "Devâbitu’l-ictihâdi’l-muâsir fi’l-müstecedâti’l-fıkhiyye". İslamî İlimler Dergisi. Irak Üniversitesi, İslami Bilimler Fakültesi, 1/30 (2022), 391-410.
- Zerkâ, Mustafâ Ahmed. el-Medhalu’l-fıkhi’l-‘âmi . Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2. baskı, 2004.
Öz
This study aims to identify the contemporary challenges confronting jurisprudence in the modern world and to explore strategies for addressing them. Employing an inductive and analytical approach, it examines various challenges and their effects on jurisprudence while proposing suitable solutions. The focus includes intellectual, cultural, technological, and legal dimensions. Jurisprudence, which is vital for deriving rulings from legal sources, faces numerous modern obstacles. These challenges are particularly evident in various areas, such as rapid shifts in social and cultural norms that promote ideas contrary to Islamic values, creating intellectual difficulties in applying Sharīʿa. Technological advancements and the rise of social media introduced new jurisprudential dilemmas alongside ethical and security concerns. Additionally, legal challenges arise from the influence of government policies and diverse legal frameworks on ijtihād, often restricting the freedom of practitioners. To address these issues, jurisprudential councils and academic institutions can play a pivotal role by fostering collective ijtihād and promoting global collaboration. Scholars can enhance education and while cooperation between jurists and technical experts can increase the effectiveness of ijtihad. Addressing these challenges requires a comprehensive strategy and strong robust collaboration among stakeholders to develop a jurisprudential ijtihad that effectively integrates interpretive rigor with real-world understanding, ensuring it meets contemporary needs and adapts to ongoing changes.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Beyyumî, Şeyh Hüseyin Muhammed. "Eseru’t-teknûlûciyâ el-hadise fi’l-ehkâmi’l-fıkhiyye: dirâseten mukâreneten". ed-Dirâye Dergisi, Ezher Üniversitesi, İslam ve Arap Dili Çalışmaları Fakültesi, Uluslararası İlk Çalışma Konferansı, cilt 21/2 (2021), 133-185.
- Buhârî, Muhammed b. İsmail. Sahihu’l-Buhari. Thk: Mustafa Dîb el-Bağa, Dımeşk: Darü İbn Kesir, 5. baskı, 1993. Bûtî, Muhammed Saîd Ramazân. İşkâliyetu tecdîdi usûli’l-fıkhi. Dımeşk: Daru’l-Fkir, 1. baskı, 2006.
- Derînî, Fethî. Buhûsu mukâreneti fi’l-fıkhi’l-İslamî ve usûlihi. Beyrut: Risale Yayınları, 2. baskı, 2008.
- Ğânim, Ğânim Gâlib. "el-Mecâmi‘u’l-fıkhiyye ve eserihâ fi’l-ictihâdi’l-muâsiri". Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Mektebetü’ş-Şamile, https://shamela.ws/index.php/book/96298. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 12:45).
- Hac, Abdurrahman. "et-Te’sîlu’l-fıkhi fi’l-ictihâdi’l-had’is: Tavîi’l-fıkhi li muktedeyâti’l-asri". İslami Ahlak Dergisi, 3/1-2 (2019), 64-89.
- Hâdî, Merzûkî Ali. "el-Gazvu’s-sekâfî’l-ğarbi esbâbuhu ve mehâtiruhu ve netâicuhu". Eğitim Fakülteleri Dergisi, Zaviye Üniversitesi, Libya, 1/12 (2018), 1-23.
- Hamîd, Sâlih. "el-İctihâdu’l-cemâ‘î ve ehmiyetuhu fi nevâzili’l-asri". https://www.almoslim.net/node/26682. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 13:32).
- İbn Kayyım, Muhammed b. Ebu Bekir b. Eyyûb. İ'lâmu'l-Muvak'ine an Rabbi'l-Âlemîn. Thk. Ebu Ubeyde Meşhur, Daru’l-İbn Cevzî, 2020.
- İsmail, Şabân Muhammed. el-İctihâdu’l-cemâî ve devru’l-mecâmi’l-fıkhiyye fi tatbîkihi. Beyrut: Daru’l-Başâiri’l-İslamiye, 1998.
- Karadâvî, Yusuf. el-İctihâdu fi şerîati’l-İslamiyye ma‘a nazarâti tahliliyyeti fi’l-ictihâdi’l-muâsiri. Kuveyt: Daru’l-Kalem, 1996.
- Mahdum, Mustafa. "Tatvîru’l-vesâili ve eseruhu fi hukmi’l-şerî". el-Mirkat Dergisi, Filistin Âlimler Heyeti, 8/8 (2022), 84- 98.
- Mahfûz, Tâlib. "el-Mecâmiu’l-fıkhiyye ihyâi devri’l-ictihâdi’l-cemâî ve tersîhi li bahsi’n-nevâzili". https://www.okaz.com.sa/article/798690. (Erişim: 31/08/2024. Saat: 15:04).
- Medkûr, Muhammed Sellâm. Menâhicu’l-ictihâd fi’l-İslâm fi’l-ehkâmi’l-fıkhiyye ve’l-akâidiyye. Kuveyt: Kuveyt Üniversitesi Yayınları, 1973.
- Şatibî, İbrahim b. Musa b. Muhammed. el-Muvafakat. Thk. Meşhur b. Hasan, Kahire: Daru İbn Affan, 1997.
- Şâyit, Abdul Kâdir. "el-İctihâdu ve’t-tecdîdu fi’l-fıkhi’l-İslamî el-muâsir". Kubas İnsani ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Şehit Hama Lahdir Üniversitesi, Vadi, Cezayir, 2/4 (20202), 174- 187.
- Şebâr, Saîd. "el-İctihâdu ve’t-tecdîdu ve usûlu’l-fıkhi fi fikrinâ el-muâsiri’l-ictihâdi’l-cemâî numûzecen". el-Muhammediye Alimler Birliği, Fas Krallığı, https://www.arrabita.ma/blog/. (Erişim:31/08/2024. Saat: 12:11)
- Sübey‘î, Şâfî Müzekker. "el-Fetvâ fi’l-kadâyâ’l-fıkhiyyeti’l-me‘âsireti dirâseten te’siliyyeten tatbikiyyeten”. Fetva ve Geleceğe Bakış Konferansı, Şeriat ve İslami Çalışmalar Fakültesi, Kasım Üniversitesi, Suudi Arabistan, (2013), 913-958.
- Tabbâl, Latîfe. "et-Tağyîru’l-ictimâî ve devruhu fi tağyîri’l-kıyemi’l-ictimâiyye". İnsani ve Sosyal Bilimler Dergisi, Kâsidi Marbâh Üniversitesi, Cezayir, 1/8 (2012), 420-440.
- Ubeydî, Abbâs Alî. "Muavvikâtu tatbîki’l-hitâbi’ş-şerî ve subuli muâlecetihâ". Ramâh Eğitim ve Araştırmaları Dergisi, İnsan Kaynakları Geliştirme Araştırmaları Merkezi, Ürdün, 1/30 (2021), 241-261.
- Ulvân, Ahmed Abbûd. "Devâbitu’l-ictihâdi’l-muâsir fi’l-müstecedâti’l-fıkhiyye". İslamî İlimler Dergisi. Irak Üniversitesi, İslami Bilimler Fakültesi, 1/30 (2022), 391-410.
- Zerkâ, Mustafâ Ahmed. el-Medhalu’l-fıkhi’l-‘âmi . Dımeşk: Daru’l-Kalem, 2. baskı, 2004.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Arapça |
|---|---|
| Konular | İslam Hukuku |
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 30 Aralık 2024 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Aralık 2024 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Ekim 2024 |
| Kabul Tarihi | 20 Aralık 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2024 Cilt: 54 Sayı: 2 |
