İktidar, Bellek ve Sinema

Yıl 2019, Sayı: 31, 123 - 146, 30.06.2019

Burak Medin

https://doi.org/10.31123/akil.528294

Cited By: 1

Öz

Bu çalışma temel olarak tarih, bellek ve
iktidar ilişkisine odaklanmaktadır. Bu ilişkinin ortaya konulacağı ve bu
minvalde bir tartışmanın yürütüleceği zemin ise sinemadır. Bellek üzerine
üretilen teorilerden hareketle filmlerle ve filmik öğelerle iletişime
geçilebilir. Bu bağlamda teorinin somutlaşabilmesi yani pratiğe dönüşebilmesi
ayrıca tarih, bellek ve iktidar arasındaki çok boyutlu ilişkinin anlaşılabilir
hale gelebilmesi de filmler aracılığıyla mümkün olabilmektedir. Jan Assman’ın
ve Paul Connerton’ın üretmiş olduğu iletişimsel/kişisel ve kültürel/toplumsal
bellek kavramlarını filmler üzerinden düşünmek ve bir tartışma yürütmek bu
bağlamda önem taşır. Bu kavramlar tarih, bellek ve iktidar arasındaki ilişkinin
anlaşılmasına olanak tanır. İletişimsel ve kültürel bellek kavramları dışında bu
ilişkinin daha iyi anlaşılabilmesi adına resmi tarih ve sözlü tarih
kavramlarının da tartışmaya dâhil edilmesi gereklidir. Bu bağlamda bu çalışmada
belleğin iktidar karşısındaki konumu, kültürel ve iletişimsel belleğin inşası, kişisel
belleğin alternatif bir tarihyazımı noktasındaki potansiyeli ve sözlü tarihin daha
fazla tarih anlayışı eksenindeki rolü Başkanın
Adamları (Wag the Dog-1998) filmi
temelinde ele alınmakta ve tartışılmaktadır. Kavramsal tartışmanın yanı sıra
imajların gösteren ve gösterilen ilişkisini yorumlamak adına göstergebilim,
anlatıdaki söylemin bağlamını incelemek adına ise söylem çözümlemesi yöntem olarak
tercih edildi. Kuram ve yöntem ekseninde yapılan çözümlemede anlatıdaki
iktidarın kendi varlığını devam ettirebilmek adına resmi tarihi/tarihyazımını
medyayı kullanarak inşa ettiği, bu kurgulanmış gerçekliği inşa ederken
iletişimsel ve kültürel belleğin yanı sıra nesneler belleğini de dönüştürdüğü
tespit edildi. 

Anahtar Kelimeler

Sinema, İletişimsel Bellek, Kültürel Bellek, Resmi Tarih, Sözlü Tarih, İktidar

Kaynakça

• Assman, J. (2001). Kültürel bellek–Eski yüksek kültürlerde yazı, hatırlama ve politik kimlik. (Çev. A. Tekin). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Balay, B., Ocak, E. (2006). Kameranın tanıklığı: Sözlü tarih çalışmalarında video teknolojisinin kullanılması. A. İlyasoğlu ve G, Kayacan. (Editörler). Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. İstanbul. Tarih Vakfı, s. 263-271.
• Burke, P. (1993). Overture: The new history, its past and its future. P. Burke (Ed.) New Perspectives on Historical Writing, Cambridge UK, Polity Press, pp. 1-24.
• Caunce, S. (2011). Sözlü tarih ve yerel tarihçi. (Çev. B. B. Can ve A. Yalçınkaya). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Eserin orjinali 1994’te yayımlandı).
• Connerton, P. (1999). Toplumlar nasıl anımsar? (Çev. A. Şenel). İstanbul: Ayrıntı Yayınevi
• Çakır, S. (2006). Sözlü tarih projelerinde yöntemsel ve etik sorunlar ve bu sorunları çözme yolları. A. İlyasoğlu ve G. Kayacan. (Editörler). Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. İstanbul. Tarih Vakfı, s. 57-70.
• Danacıoğlu, E. (2012). Geçmişin izleri yanıbaşınızdaki tarih için bir klavuz. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Erdilek, N. (2006). Türkiye’de göç araştırmalarında sözlü tarih metodu. A. İlyasoğlu ve G. Kayacan. (Editörler). Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. İstanbul. Tarih Vakfı, s. 79-85.
• Gökdemir, O. (2014). Tarihyazımında iki yeni yaklaşım: Sözlü ve yerel tarih. A. Şimşek. (Editör). Tarih Nasıl Yazılır? Tarih Yazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji. İstanbul. Tarihçi Kitabevi, s. 199-222.
• Güngör, N. (2013). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• İlyasoğlu, A. (2006). Yakın dönemde tarihe ilginin farklılaşması sürecinde sözlü tarih alanının Türkiye’deki gelişimine bir bakış. A. İlyasoğlu ve G, Kayacan. (Editörler). Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. İstanbul. Tarih Vakfı, s. 15-22.
• Kontny, O. (2002). Üçgenin Temelini Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzerine. Doğu Batı Yayınları. Sayı:20.
• Kyvıg, D. E., Marty, M. A. (2011). Yanıbaşımızdaki tarih. (Çev. N. Özsoy). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Lehane, S., Goldman, R. (1977). Oral history in undergraduate research. The History Teacher, 6(1), 47-50.
• McCombs, M. E. Shaw, D. L. (1995). The Agenda Setting Function of Mass Media, Oliver Boyd-Barrett and Chris Nwebold (edts) Approaches to Media, A Reader, First Published, Arnold, pp.153-164.
• Merz, J. T. (2000). A history of European thought in the nineteenth century chapter I: Introductory, England: The Continuum International Publishing Group.
• Metin, C. (2002). Sözlü tarih ve Türkiye’deki gelişimi. Türk Kültürü, 469, s. 288-298.
• Mutlu, E. (2004).İletişim Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat.
• Neyzi, L. (2013). Ben kimim? Türkiye’de sözlü tarih, kimlik ve öznellik. (Beşinci Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Okumuş, F. (2014). Sinema tarih yazımı: Türk sineması tarihyazımı için yöntem arayışı. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Öztürk, S. (2013). Türkiye’de sinema mekânlarını sözlü tarih üzerinden anlamak. Milli Folklor, 98, 19-31.
• Öztürk, S. (2010). Türkiye’de sözlü tarihten iletişim araştırmalarında yararlanma üzerine notlar. Milli Folklor, (87), s. 13-26.
• Öztürk, S. (2010). Elektronik kültürün adamına karşı yazılı kültürün adası: Issız Adam filmine iletişim sosyolojisi açısından bakmak, Marmara İletişim Dergisi, 16, s. 201-216.
• Öztürkmen, A. (2011). Sözlü tarihin poetikası: Anlatı ve gösterim. B. Ünüvar. (Editör). Edebiyatın Omzundaki Melek: Edebiyatın Tarihle İlişkisi Üzerine Yazılar, İstanbul: İletişim Yayınları, s. 53-62.
• Portelli, A. (1991). The death of luigi trastulli and other stories. Albany: State University of New York Press.
• Said, Edward. (1978) Orientalism. New York: Vintage Books.
• Said, Edward. (2008). Şarkiyatçılık. çev: Berna Ülner. 4. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Şahin, Ö. (2004). Geçmiş, tarih ve sözlü tarih. Mülkiye, XXVIII (244), 111-126.
• Thompson, P. (2006). 21. yüzyılda sözlü tarih için potansiyeller ve meydan okumalar. A. İlyasoğlu ve G, Kayacan. (Editörler). Kuşaklar Deneyimler Tanıklıklar Türkiye’de Sözlü Tarih Çalışmaları Konferansı. İstanbul. Tarih Vakfı, s. 23- 38.
• Thompson, P. (1999). Geçmişin sesi sözlü tarih. (Çev. Ş. Layıkel). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Eserin orjinali 1988’de yayımlandı).
• Tosh, J. (2013). Tarihin peşinde. (Çev. Ö. Arıkan). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. (Eserin orjinali 1984’de yayımlandı).
• Van Dijk, T. (2000) Opinions and Idologies in The Pres, A. Bell & P. Garrett (Ed.), Approaches to Media Discourse, Blackwell, Massachusetts.
• Yüceer, S. (2005). Tanıkların anlatılarıyla Bursa tarihi sözlü tarih arşivi 1919-1938. Bursa: Bursa Üniversitesi Basımevi.