Dijital Diaspora ve Kültürel Kimlik: Türkiye’de Yaşayan Çerkes Gençlerle Derinlemesine Bir Görüşme

Yıl 2020, Sayı: 34, 66 - 82, 31.12.2020

Alev Aslan

https://doi.org/10.31123/akil.781866

Cited By: 3

Öz

Kimlik, kültür ve diaspora çalışmaları, son dönemde, yeni medyanın bu alanlar üzerinde yarattığı etkiye odaklanmaktadır. Yeni medya, özellikle diaspora topluluklar açısından ulusötesi iletişim kurma araçları, sanal iletişim olanaklarına erişme, sosyal ve coğrafi hareketlilikte kolaylık sağlama, fiziksel anlamda uzakta olunan anavatan ve diaspora üyeleri ile bağlantı kurma gibi çok sayıda kaynak erişimini sağlar. Bunların yanı sıra sanal ortamda kültür ve kimlik deneyimlemeyi/üretmeyi mümkün kılar. Yeni medya aracılığıyla diasporanın dijital bir boyut kazandığı söylenebilir.
Ayrı dili, tarihi ve toplumsal hafızası olan özgün kültürel bir topluluk olarak Çerkesler, halen anavatanları olan Adige, Karaçay-Çerkes, Kabardey-Balkar ’ın yanı sıra Türkiye, Avrupa, Kuzey Amerika ve Oratadoğu’da yaşayan diasporik bir topluluktur. Çerkesler’in kültürel kimliklerini pratik etme süreçleri, duygusal bir topluluk olarak varlık kazanma biçimleri, kültür ve kimlik alanında verdikleri mücadele, kamusal görünürlük elde etme çabaları çeşitli yayınlara konu olmuştur. Bu çalışma ise fiziksel dünyanın sınırlarını aşan kurgusal bir alan olarak yeni medyanın Çerkeslerin kültür ve kimlik üretiminde/deneyimlemesinde ve kamusal görünürlük kazanma mücadelesinde nasıl bir rol oynadığını ortaya koymaya odaklanır. Diasporik topluluklar, yeni medya aracılığı ile sanal bir cemaat oluştururken, bir araya gelerek bir ortaklık üretmekte, menşe kültür ile bağlantı kurmakta, bu ortam aracılığıyla kimliklerine dair bilgi ve deneyime erişmektedirler. Bu çalışma, yeni medyanın kimlik, vatan, hafıza ve kültür deneyimleme, müzakere etme, yeniden üretme ve dolaşıma sokmayı olanaklı kıldığını savunur. Genel anlamda iletişim ve kültür alanına katkı sağlamayı hedefleyen bu çalışma, kitle iletişim araçları, yeni medya, hatırlama, kimlik gibi konuların bağlantısından hareket eder.
Çalışmada nitel veri toplama yöntemlerinden olan derinlemesine görüşme tekniği ve analizi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında İstanbul Kafkas Kültür Derneği (İKKD) ve İzmir Çerkes Kültür Derneği’nde Çerkes dansları eğitimi almakta olan toplam otuz gençle yapılandırılmış sorular çerçevesinde görüşülmüştür.
Araştırma sonucunda Çerkes gençlerin, yeni medya aracılığı ile sanal bir cemaatin üyeleri oldukları, bu ortamda kimliklerine dair bilgi ve deneyime eriştikleri, bu ortamda kendilerini temsil ettikleri ve varlıklarına, kültürlerine, tarihlerine dair bilgileri diğerleri ile paylaşmak yoluyla kimlik ve kültür mücadelesi verdikleri, kamusal görünürlük kazandıkları neticesine ulaşılmıştır. Yapılan görüşmeler, sanal toplulukların ulusötesi bir topluluk oluşturmada “sınır” kavramını zorladığı ve somut mekânın sanal alanda kurgulanmasına olanak sağladığı ve fiziksel topluluk ve sanal topluluk arasındaki sembiyotik ilişkinin kültürel kimliğin güçlenmesiyle sonuçlandığı kanısına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kimlik, kültür, diaspora, yeni medya, çerkes

Kaynakça

• Aksoy, E. (2018) Ebru Aksoy: Tavuk ve Peynir Çerkes Oldu Ama Biz Olamadık, (Ropörtaj) Sadık Güleç, https://www.gazeteduvar.com.tr/kitap/2018/03/15/elbruz-aksoy-tavuk-ve-peynir-cerkes-oldu-ama-biz-olamadik/ 15.03.2018
• Alankuş, S. (2005) Diasporik Bir Topluluk Olarak Çerkesler, http://www.kaffed.org/bilgi-belge/diaspora/item/217-diasporik-bir-topluluk-olarak-cerkesler.html
• Anderson, B.(2015) Hayali Cemaatler Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, (çev.) İskender Savaşır, Metis: İstanbul.
• Askin, M. (2017) Kimlik ve Giydirilmiş Kimlikler, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/32061
• Assman, J. (2018) Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, (çev.) Ayşe Tekin, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Axel, B. K., 2004. The context of diaspora. Cultural Anthropology : Journal of the Society for Cultural Anthropology.
• Belge, M. (2011) Sunuş, (içinde), Diaporalar, (yazar) Dufoix, Stephane (çev) Işık Ergüden, İstanbul: Hrant Dink Vakfı Yayınları
• Besleney, Z. A. (2010) Circassian Nationalism and the Internet, https://www.opendemocracy.net/en/odr/circassian-nationalism-and-internet/
• Besleney, Z. A. (2016) Türkiye’de Çerkes Diasporasının Siyasi Tarihi, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bauman, Z. (2017) Kimlik, (çev.) Mesut Hazır, Heretik Yayınları: Ankara.
• Brockmeier, J. (2017) Remembering and Forgetting: Narrative as Cultural Memory, file:///C:/Users/pc/Downloads/Remembering_and_Forgetting_Narrative_as_Cultural_M.pdf
• Canefe, N. (2007) Giriş, (içinde) Anavatandan Yavruvatana Milliyetçilik, Bellek ve Aidiyet, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Castelss, M. (2016) iletişim Gücü, (çev.) Ebru Kılıç, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Connerton, P. (2014) Toplumlar Nasıl Anımsar? (çev.) Alaeddin Şenel, İstanbul: ayrıntı yayınları.
• Dirlik, A. (2017) Kriz, Kimlik ve Siyaset Küreselleşme Yazıları, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erdoğan, İ.; Korkmaz, A. (2011) Kültür ve İletişim, Halk Kültürü Kitle Kültürü ve Popüler Kültürün Üretim Dağıtım Tüketim Pratiklerinin Doğası, Ankara: ERK Yayınları.
• Gleason, P. (2014) Kimliği Tanımlamak: Semantik Bir Tarih (içinde) Kimlik Politikaları tanınma, özdeşlik ve farklılık, (ed.) Fırat Mollaer, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Güvenç, B. (1991) İnsan ve Kültür, Ankara: Remzi Kitabevi.
• Halbswachs, M. (2018) Kolektif Bellek, (çev. Zuhal Karagöz), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Hall, S. (2019) Cultural Identity and Diaspora, http://www.rlwclarke.net/Theory/SourcesPrimary/HallCulturalIdentityandDiaspora.pdf
• Halliday, F. (2008) Evrensellik ve Haklar: Milliyetçiliğin Karşısındaki Tehditler, (içinde) 21. Yüzyılda Milliyetçilik, Der. Umut Özkırımlı, İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınları: İstanbul.
• Hobsbawm, E.J. (2010) Milletler ve Milliyetçilik, Program, Mit, Gerçeklik, (çev.) Osman Akınhay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnaç, H. (2005) AB’ye Entegrasyon Sürecinde Türkiye’nin Kimlik Problemleri, Ankara: Adres Yayınları.
• Kaya, A. (2001) Türkiye’deki Çerkes Diyasporası ve Siyasal katılım Stratejileri (içinde) 21. Yüzyıl Karşısında Kent ve İnsan,(der) Firdevs Gümüşoğlu,
• Kaya, A. (2014) The Circassian Diaspora In and Outside Turkey, Problems of Post-Communism, 61:4, 50-65, DOI: 10.2753/PPC1075-8216610404, https://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.2753/PPC1075-8216610404
• Keles, J. Y. (2016) Digital Diaspora and Social Capital, Middle East Journal of Culture and Communication 9 (2016) 315–333
• Laguerre, M. (2020) Virtual diasporas and global problem solving project papers, http://oldsite.nautilus.org/gps/virtual-diasporas/paper/Laguerre.html
• Lars F. H. (2015) iCircassia: Digital Capitalism and New Transnational Identities, Journal of Caucasian Studies (JOCAS) / Kafkasya Çalışmaları - Sosyal Bilimler Dergisi September / Eylül 2015, Yıl / Vol. 1, № 1 ISSN 2149–9527 (print / basılı) ISSN 2149–9101 (online / çevrimiçi)
• Maalouff, A. (2016) Ölümcül Kimlikler, (çev.) Aysel Bora, 2016, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• McBride, C., Seglow, J. (2009) Introduction: Recognition: Philosophy and Politics, Volume: 8 issue: 1, page(s): 7-12, https://doi.org/10.1177/1474885108096957
• Miller, J. M., Castles, S. (2008) Göçler Çağı Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri, (Çev.) Bülent Uğur Bal, İbrahim Akbulut, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Narmanlıoğlu, H. (2013)Sanal Cemaatte Ulus ve Ulusçuluk, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Radyo, Televizyon ve Sinema Bölümü, Doktora Tezi, İstanbul.
• Oran, B. (2004) Türkiye’de Azınlıklar Kavramlar, Teori, Lozan, İç Mevzuat, İçtihat, Uygulama, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Özkırımlı, U. (2017) Milliyetçilik Kuramları “eleştirel bir bakış”, Ankara: doğubatı Yayınları.
• Parekh, B. (2014) Kimliğin Mantığı (içinde) Kimlik Politikaları tanınma, özdeşlik ve farklılık, (ed.) Fırat Mollaer, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Rafael, E. B. (2010) Diaspora, Sociopedia.isa, DOI: 10.1177/205684601052, http://www.sagepub.net/isa/resources/pdf/diaspora.pdf
• Safran, W., “Diasporas in Modern Societies : Myths of Homeland and Return”, Diaspora: A Journal of Transnational Studies, C. 1, S. 1 (Bahar 1991), s. 83-84.
• Smith, A. D. (2017) Milli Kimlik, (çev.) Bahadır Sina Şener, İletişim Yayınları: İstanbul.
• Toumarkine, A. (2001) Kafkas ve Balkan Göçmen Dernekleri: Sivil Toplum ve Milliyetçilik, (içinde) Türkiye’de Sivil Toplum ve Milliyetçilik, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tuğal, C. (2001) 1915 Hatıraları ve Ermeni Kimliğinin İnşası, (içinde) Hatırladıkları ve Unuttuklarıyla Türkiye’nin Toplumsal Hafızası (der.) Esra Özyürek, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Voicu, C. (2013) Cultural Identity and Diaspora, Philobiblon – Vol. XVIII (2013) – No. 1, file:///C:/Users/Windows/Downloads/CulturalIdentityDiaspora.pdf
• Yuval-Davis, N. (2008) Aidiyetler: Yerlilik ile Diyaspora Arasında (içinde) 21. Yüzyılda Milliyetçilik, Der. Umut Özkırımlı, İstanbul Bilgi Üniversitesi yayınları: İstanbul.
• Williams, R.(1993) Kültür, (çev.) Suavi Aydın, Ankara: İmge Kitabevi.