Mısır, Moğolistan ve Malezya Devletlerinin Ombudsman Teşkilatlarının Karşılaştırılması

Yıl 2024, Sayı: 17, 26 - 37, 30.06.2024

Kadir Caner Doğan

Öz

Ombuds, “temsilci” ve man, “insan” kelimelerinin birleşmesinden meydana gelen ve temsilci kişi anlamı taşıyan ombudsman, dünyada ilk olarak İsveç’te ortaya çıkmış ve vatandaşlardan kamu yönetiminin kötü yönetim ve insan hakları ihlallerine karşı şikayet kabul ederek bunları yasal prosedür ile çözen bir yapıdır. Günümüzde dünyanın neredeyse tüm devletlerinde çeşitli düzeylerde görülmektedir. Nitekim ombudsman, özellikle dünyada II. Dünya Savaşı’ndan sonra siyasal, kültürel ve ekonomik gerekçelere bağlı olarak yayılım göstermiştir. Bu çalışmada, Afrika kıtasından Mısır’da ve Asya kıtasından Moğolistan’da ve Malezya’da ombudsmanlık teşkilatları yapısal ve işlevsel çerçevede değerlendirilmek istenmektedir. Gerçekleştirilerek çalışma, büyük oranda Türk kamu yönetiminde daha önce yapılmamış kullanılmamış verilere, bilgilere ve kaynaklara dayanmaktadır. Bu açıdan da literatüre önemli katkı yapacağı düşünülmektedir. Ombudsman karşılaştırma kriterleri ile çalışmada konu edilen ülkeler çerçevesinde analiz edilmiştir. Çalışmanın yöntemi, nitel analize bağlı literatür taramasıdır. Çalışmanın sonuçlarına göre; devletlerin siyasi kültürlerine de bağlı bir biçimde Mısır Ombudsmanı, ACA biçiminde öngörülürken; Moğolistan Ombudsmanı, Moğolistan Ulusal İnsan Hakları Komisyonu; ve Malezya Ombudsmanı da PCB olarak belirtilmektedir. Ayrıca Mısır’da ve Malezya’da hükümet aracılığıyla göreve gelen ombudsman, Moğolistan’da parlamento vasıtası ile gelmektedir. Diğer yandan, Mısır’da tavsiye kararı ve soruşturma açma yetkisi bulunan ombudsmanın, Moğolistan ve Malezya’da sadece tavsiye kararı verme yetkisi vardır.

Anahtar Kelimeler

Mısır, Moğolistan, Malezya, Ombudsman, Karşılaştırma.

Kaynakça

• Aksu, D. & Akman, Ç. (2023). Mısır Arap Cumhuriyeti’nin Yerel Yönetim Yapısı: Karşılaştırmalı Bir Analiz. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, İlkbahar, 28, 57-76.
• Al-Ali, Z. & Dafel, M. (2013). Consolidating the Arab Spring: Constitutional Transition in Egypt and Tunisia. International IDEA & The Center for Constitutional Transitions at NYU Law, No. 1, June, New York.
• Ali, R., Latiff, A. S. A. & Wahab, S. A. (2023). Revitalizing Public Trust through Efficient Complaint Management: A Comprehensive Study on the Impact and Effectiveness of Public Complaint Management System in Malaysia. EPiC Series in Computing, 93, 9-20.
• Avirmed, E. (2007). Moğolistan’ın Uluslararası Örgütlerle İlişkileri. T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Aydın, B. & Tuncer, F. F. (2019). İsviçre, İspanya, Kanada ve Malezya Örneklerinde Kamu Yönetimi Pratikleri Eksenli Birlikte Yaşama Modelleri. Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), Eylül, 131-143.
• Bayantur, G-O. (2008). Democratic Transition and The Electoral Process in Mongolia. A Thesis Submitted to the College of Graduate Studies and Research In Partial Fulfillment of the Requirements For the Degree of Masters of Arts In the Department of Political Studies, University of Saskatchewan, Saskatoon.
• Carmona, G. V. (2011). Strengthening the Asian Ombudsman Association and the Ombudsman Institutions of Asia. Strengthening the Ombudsman Institution in Asia: Improving Accountability in Public Service Delivery through the Ombudsman, Asian Development Bank, the Philippines, 1-56.
• Çetinkaya, E. (2017). 2014 Mısır Arap Cumhuriyeti Anayasasının Tercümesi ve Genel Değerlendirmesi. İÜHFM-Ord. Prof. Sadri Maksudi Arsal’a Armağan Özel Sayısı, LXXV, 615-668.
• Doğan, K. C. (2024). John Rawls’ta Toplum Sözleşmesi, Adalet ve Hakkaniyet Kavramları: Ombudsman Modeli Kurmak. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 10(37), 157-174.
• Doğaner, S. (2004). Mısır. TDV İslâm Ansiklopedisi, 29. Cilt, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 553-555.
• Eder, T. S. (2016). Malaysia. Asian Ombudsman Institutions: A comparative legal analysis, Eds. Ursula Kriebaum, Gabriele Kucsko-Stadlmayer, Verlag Österreich, Austria, 185-190.
• Efe, H. & Demirci, M. (2013). Ombudsmanlık Kavramı ve Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumundan Beklentiler. Sayıştay Dergisi, 90/Temmuz-Eylül, 49-72.
• Eisendrath, B. (2002). Reimaging the Ombudsman: An Appraisal. Marquette Elder's Advisor, 3(3), 49-61.
• El-Gamal, A. A., Ismail, M. M. & El Bagoury, A. A. (2025). The Role of Coordination Mechanisms Between the Central Government and Local Administration Units in Improving the Performance of the Local Administration Bodies in Egypt. Arab Journal of Administration, 45(1), March, 227-254.
• Ergun, T. (1995). Mısır’da Yerel Yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler, 4(6), Kasım, 75-79.
• Fenwick, S. (2001). The Rule of Law in Mongolia Constitutional Court and Conspiratorial Parliament. Asian Law, 13, 213-235.
• Fenwick, S. (2003). Administrative Review in Transition: the Law of Mongolia on Administrative Procedure. 26 December 2002. Asian Law, 5, 289-300.
• Gamal, W. (2019). Lost Capital: The Egyptian Muslim Brotherhood’s Neoliberal Transformation, February, Carnegie Middle East Center, Lebanon.
• Göksoy, İ. H. (2003). Malezya. TDV İslâm Ansiklopedisi, 27. Cilt, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 486-493.
• Güner, İ. (2019). Moğolistan. TDV İslâm Ansiklopedisi, EK-2. Cilt, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, 276-278.
• Hong, S. P. (2011). A Comparative Study on Ombudsman Institutions in Asian Region. Anti-Corruption & Civil Rights Commission, Yonsei University, Republic of Korea.
• Kırıkkale Ticaret ve Sanayi Odası (2020). Mısır Ülke Raporu, https://www.kirikkaletso.org.tr/ktso/dosyalar/MISIR-2020.pdf (18.04.2024).
• Labib, A. A. (2021). Good Governance and Civil Servıce Reform in Egypt. A Thesis Submitted To the Department of Law Fall, The American University in Cairo School of Global Affairs and Public Policy, Egypt.
• Malik, M. S. (2007). A Comprehensive Analysis of the Law of the Ombudsman. Aberdeen University Press, UK. Marat, E. (2016). Reforming Police in Post-Communist Countries: International Efforts, Domestic Heroes. Comparative Politics, April, 333-352.
• Mugabe, j. & Tumushabe, G. W. (2002). Ecological Roots of Conflict in Eastern and Central Africa: Towards a Regional Ombudsman. Human Rights and the Environment: Conflicts and Norms in a Globalizing World, Ed. Lyuba Zarsky, Earthscan Publications Ltd, London, 241-255.
• Olalekan, S. O. & Mohamed, N. S. (2017). Ombudsman (Muhtasib) in business regulation: A cross cultural analysis. Journal of Islamic Thought and Civilization, Fall, 7(2), 18-40.
• Parlak, B. & Cantürk, C. (2005). Karşılaştırmalı Siyasal ve Yönetsel Yapılar, Alfa Aktüel, Bursa.
• Parlak, B. & Doğan, K. C. (2015). Kamu Yönetiminde Denetim: Karşılaştırmalı Ülke İncelemeleri Bağlamında Türkiye’de Kamu Denetçiliği Kurumu’nun (Ombudsmanın) Uygulanabilirliği, Ekin Basım Yayım, Bursa.
• Price, J. (2020). The Status of Title to Land in Representative Jurisdictions of Asia and the Pacific. Equitable Land Use for Asian Infrastructure, Eds. Piyush Tiwari, Grant B. Stillman, and Naoyuki Yoshino, Asian Development Bank Institute, Tokyo, 107-128.
• Quah, J. S. T. (1999). Comparing Anti-corruption Measures in Asian Countries: Lessons to be Learnt. Asian Review of Public Administration, XI(2) (July-December), 71-90.
• Quah, J. S. T. (2004). Democratization and political corruption in the Philippines and South Korea: A comparative analysis. Crime, Law & Social Change, 42, 61-81.
• Recanatini, F. (2011). Anti-corruption authorities: an effective tool to curb corruption. International Handbook on the Economics of Corruption, Vol. II., Eds. Susan Rose-Ackerman and Tina Søreide, Edward Elgar Publishing, UK, 528-570.
• Sezen, S. (2020). Moğolistan’da Anayasal Düzen ve Devlet Örgütlenmesi. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi-DAAD, Güz/Fall, 3(6), 1-32.
• Sezen, S. (2021). Anayasal Düzen ve Merkezi Devlet Örgütlenmesi. Moğolistan: Devlet ve Toplum, Ed. Onur Ender Arslan, TİAV, Ankara, 19-78.
• Soliman, M. (2013). Access To Justice After The Arab Spring: Is The Promise Fulfilled? (Case of Egypt and Tunisia). 31 May https://www.luc.edu/media/lucedu/prolaw/documents/MARCO%20SOLIMAN%20FINAL%20VERSION.pdf (02.02.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2024a). Mısır'ın Siyasi Görünümü, https://www.mfa.gov.tr/misir-siyasi-gorunumu.tr.mfa (12.03.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2024b). Moğolistan'ın Siyasi Görünümü, https://www.mfa.gov.tr/mogolistan-siyasi-gorunumu.tr.mfa (12.04.2024).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2024c). Malezya’nın Siyasi Görünümü, https://www.mfa.gov.tr/malezya-siyasi-gorunumu.tr.mfa (12.04.2024).
• T.C. Kuala Lumpur Büyükelçiliği (2021). Malezya Ülke Raporu, https://ticaret.gov.tr/data/5b8a43345c7495406a227194/2020%20Malezya%20%C3%9Clke%20Raporu.pdf (17.04.2024).
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2023). Moğolistan Ülke Profili. Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Teck, C. H. (2007). Complaint Redressal System: The Public Complaints Bureau (PCB) Prime Minister’s Department, Malaysia. The 10th. Asian Ombudsman Association Conference, 25-28 April, Hanoi, Vietnam. Teti, A., Xypolia, I., Sarnelli, V., Tsourapas, G. Lomozzi, V. & Abbott, P. (2016). Political and Social Transformations in Egypt. Aberdeen University Press, UK.
• Wiegand, S. A. (1996). A Just and Lasting Peace: Supplanting Mediation with the Ombuds Model. Ohio State Journal on Dispute Resolution, 12(1), 95-146.
• Zayadi, N. A. B., Ali, S. B. M. & Ismail, B. M. A. (2011). A Study on Ombudsman as an Alternative To Public Complaint Bureau (PCB) in Malaysia. Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements For the Bachelor in Legal Studies (Hons) Universiti Teknologi MARA, Faculty of Law, Malaysia.
• Zulkarnain, I. F., Razak, S. S. A., Saferdin, W. F. H. W. M. & Firdaus, U. F. (2023). Ombudsman in Malaysia: An Alternative Dispute Resolution (ADR) in promoting good governance principles. International Conference on Public Policy & Social Sciences. 13-15 September 2023, Bosnia and Herzegovina.
• https://aca.gov.eg/Index.aspx?Langid=6 (13.04.2024).
• https://nchr.eg/en (14.04.2024).
• https://nhrcm.gov.mn/en/page/17 (15.04.2024).
• https://en.iaac.mn/# (17.04.2024).
• https://pcb.spab.gov.my/eApps/sdmscasepool/SdmsCasePool/check.do (19.04.2024).
• https://www.malaysia.gov.my/portal/content/30120 (19.04.2024).
• https://suhakam.org.my/ (15.04.2024).
• https://education.nationalgeographic.org/resource/resource-library-ancient-egypt/ (21.04.2024).