The Relation between Current Account Balance and Net Errors and Omissions Account in Turkey after the Program for Transition to a Strong Economy

Yıl 2024, Sayı: 17, 215 - 229, 30.06.2024

Melek Sermin Efeoğlu , Savaş Erdoğan

Öz

The current account deficit, which basically occurs as a result of an economy consuming more than it produces and meeting its consumption through imports, constitutes one of the important macroeconomic problems that should be taken into consideration. Even though it is not an ordinary income item, the net errors and omissions account draws attention as a factor reducing the current account deficit in the financing of the current account, which constantly runs a deficit in the Turkish economy due to structural reasons. Net errors and omissions accounting, which represents unregistered foreign exchange inflows and outflows of unknown origin, arises from time, scope and measurement errors. Since the balance of payments is kept using double-sided registration under normal circumstances, it is essential to balance debtor and creditor transactions. However, when balancing cannot be achieved due to various reasons, net errors and omissions calculation comes into play. The aim of this study is to analyze the relationship between the current account balance and net errors and omissions accounts after the Transition to a Strong Economy Program using the VAR model through data for the period 2003:Q1-2018:Q4 for Turkey. The findings showed that there is a causal relationship from the current account to the net errors and omissions account.

Anahtar Kelimeler

Current Account, Net Errors and Omissions Account, Impulse-Response Functions, Causality Test

Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı Sonrası Türkiye’de Cari İşlemler Dengesi ile Net Hata ve Noksan Hesabı Arasındaki İlişki

Öz

Temel olarak bir ekonominin ürettiğinden fazlasını tüketmesi ve tüketimini de ithalat yolu ile karşılaması neticesinde oluşan cari işlemler açığı, dikkate alınması gereken önemli makroekonomik sorunlardan birini oluşturmaktadır. Her ne kadar olağan bir gelir kalemi olmasa bile, yapısal nedenlerle Türkiye ekonomisinde sürekli açık veren cari işlemler hesabının finansmanında net hata ve noksan hesabı cari açığı azaltıcı bir unsur olarak dikkat çekmektedir. Kaynağı bilinemeyen kayıt dışı döviz girişi ve çıkışlarını ifade eden net hata ve noksan hesabı; zaman, kapsam ve ölçüm hatalarından kaynaklanmaktadır. Normal şartlar altında ödemeler bilançosu çift taraflı kayıt uygulaması kullanılarak tutulduğu için, borçlu ve alacaklı işlemlerin denkleştirilmesi esastır. Ancak farklı nedenlerden dolayı denkleştirme işlemi sağlanamadığında net hata ve noksan hesabı devreye girmektedir. Bu çalışmanın amacı; Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı sonrası cari işlemler dengesi ile net hata ve noksan hesabı arasındaki ilişkiyi Türkiye için 2003:Q1-2018:Q4 dönemine ait veriler aracılığıyla VAR modeli kullanarak analiz etmektir. Elde edilen bulgular; cari işlemler hesabından net hata ve noksan hesabına doğru bir nedensellik ilişkisinin olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Cari İşlemler Hesabı, Net Hata ve Noksan Hesabı, Etki-Tepki Fonksiyonları, Nedensellik Testi

Kaynakça

• Acar, O. (2012). Türkiye Ekonomisi'nde 2001 Yılı Sonrası Ekonomik Gelişmeler. Dr. Okan Acar'ın İnternet Sitesi: http://www.okanacar.com/2012/12/turkiye-ekonomisinde-2001-yl-sonras.html. [Erişim Tarihi: 26.02.2018].
• Alagöz, M., & Erdoğan, S. (2011). Net Hata Noksan Hesabının Anlamı ve Cari İşlemler İlişkisi: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Uygulama. İktisat İşletme ve Finans, 26 (306), 69-94.
• Ardıç, O., & Yılmaz, P. (2002). Para-Banka, Uluslararası İktisat ve Türkiye Ekonomisi, Ankara: Seçkin Yayınları. Ay, A., Erdoğan, S., & Uysal, D. (2007). İstikrar Politikaları ve Türkiye Uluslararası Para Fonu (Imf) İlişkileri. İçinde Türkiye Ekonomisi Makroekonomik Sorunlar ve Çözüm Önerileri - Ed.: Ahmet Ay (s. 579-613). Çizgi Kitabevi.
• Bayrak, G. (2011). “Türkiye'de Cari Açık ve Cari Açığı Etkileyen Faktörlerin Ekonometrik Analizi”. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Trabzon.
• Bozok, S. (2008). “Türkiye'nin Cari Açıkları Çerçevesinde Sermaye Hareketlerinin Analizi”. Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Çekim, E. (2009). “Türkiye'de Cari Açık Sorunu”. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çıplak, U. (2005). Ödemeler Dengesinde "Net Hata ve Noksan" Kalemi Üzerine Bir Değerlendirme. T.C.M.B. Araştırma ve Para Politikası Genel Müdürlüğü Yapısal Analiz Müdürlüğü.
• Çoban, O., & Özel, B. (2014). Net Hata ve Noksan Hesabı ve İhracat İlişkisi: 1984-2012 Türkiye Analizi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Dr. Mehmet Yıldız Özel Serisi), 135-143.
• Dikmen, N. (2012). Ekonometri Temel Kavramlar ve Uygulamalar. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Dinler, Z. (2005). İktisada Giriş. Bursa: Ekin Kitabevi Yayınları.
• Doğukanlı, H. (2008). Uluslararası Finans. Adana: Karahan Kitabevi.
• Eğilmez, M. (2016). Net Hata ve Noksanın Kaynakları. Kendime Yazılar: http://www.mahfiegilmez.com/2016/01/net-hata-ve-noksann-kaynaklar.html. [Erişim Tarihi: 29.04.2019].
• Ekşi, F. (2010). “Türkiye'de Cari Açık ve Finansmanı”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Erdoğan, S., & Acet, H. (2016). Cari İşlemler Dengesi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği (2003-2015). The Journal Of Academic Social Science Studies, 51 (3), 539-548.
• Gujarati, D. N., & Porter, D. C. (2012). Temel Ekonometri - Çevirenler: Ümit Şenesen, Gülay Günlük Şenesen. İstanbul: Literatür Yayıncılık.
• Heakel, R. (2019). What is the Balance of Payments? http://www.investopedia.com/articles/03/060403.asp. [Erişim Tarihi: 17.05.2018].
• Holman, J. A. (2001). Is The Large U.S. Current Account Deficit Sustainable? Federal Reserve Bank of Kansas City: http//www.kc.frb.org/Publicat/econrev/PDF/1q01holm.pdf. [Erişim Tarihi: 09.05.2018].
• Kahveci, İ. (2016). 37,5 Milyar Doların Hesabı. https://www.karar.com/yazarlar/ibrahim-kahveci/37-5-milyar-dolarin-hesabi-2318. [Erişim Tarihi: 20.02.2019].
• Karaçayır, E. (2014). “Cari İşlemler Hesabının Finansmanı: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Karaman.
• Kayra, C. (2015). 1980-2013 Tüketim Ekonomisi Küreselleşme III. Cilt. İstanbul: Tarihçi Kitabevi.
• Kutlar, A. (2005). Uygulamalı Ekonometri. Nobel Yayın Dağıtım.
• Küçüksucu, M. (2012). “Türkiye'de Bütçe Dengesi ve Cari İşlemler Dengesi Arasındaki İlişki: 1998-2011 Dönemine Ait Ampirik Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Mangır, F. (2006). Finansal Deregülasyonun (1989-2001) Türkiye Ekonomisi Üzerine Etkileri: Kasım 2000 ve Şubat 2001 Krizleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 459-472.
• Özekicioğlu, H., & Taştan, S. (2013). Türkiye'de Net Hata Noksan Kaleminin Finansmanı ve Sürdürülebilirliği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 8 (2), 132-140.
• Öztürk, İ., Alayoğlu, N., Çırpan, H., & Fındıkçı, İ. (2012). Büyük Dönüşüm (Ekonomi-Şirketler-Girişimci). İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
• Paya, M. M. (2013). Küresel Ortamda İktisat Politikaları. Türkmen Kitabevi.
• Polat, G. (2008). “Cari İşlemler Açığının Sürdürülebilirliği ve Türkiye Üzerine Bir Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Pugel, T. A. (2007). International Economics. New York: McGrawHill International Edition.
• Sawyer, W. C., & Sprinkle, R. (2005). International Economy. Prentence Hall.
• Seyidoğlu, H. (2001). Uluslararası İktisat: Teori-Politika ve Uygulama. İstanbul: Güzem Yayınları
• Şahin, B. E. (2011). Türkiye'nin Cari Açık Sorunu. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 3 (2), 47-56.
• Tarı, R. (2011). Ekonometri. Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Taşar, M. O. (2010). "Türkiye'nin Güçlü Ekonomiye Geçiş Programı" ve Makro Ekonomik Etkilerinin Analizi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3 (1), 76-97.
• TCMB. (2019). Ödemeler Dengesi İstatistikleri'ne İlişkin Yöntemsel Açıklama. http://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/0ab87526-c290-4bdd-94d4-b8e99e70eba9/BOPMetaveri.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-0ab87526-c290-4bdd-94d4-b8e99e70eba9-mcFYR7h. [Erişim Tarihi: 06.01.2019].
• TEPAV. (2011). Cari Açık Sorunu Artık Daha Tehlikeli. https://www.tepav.org.tr/tr/haberler/s/1942. [Erişim Tarihi: 01.09.2018].
• Timur, Y. (2005). “Cari İşlemler ve Bütçe Açığı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Teori ve Uygulama”. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Yaşar, L. (2013). “Türkiye'de Cari Açık Sorunu ve Etkileri: 1980-2011 Dönemi”. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.