OSMANLI PADİŞAH PORTRECİLİĞİNDE SULTAN III. SELİM VE SULTAN II. MAHMUD İLE DEĞİŞEN GELENEK

Yıl 2019, , 35 - 52, 10.09.2019

Sefa Açoğlu , Doğan Yavaş

https://doi.org/10.31126/akrajournal.558427

Öz

18. yüzyıl Batı etkisindeki sanat
ortamının getirdiği yeniliklerle birlikte III. Selim döneminde (1789-1807)
geleneksel minyatür sanatı yerini Batılı tarzda yağlıboya tuval resmine
bırakmıştır. Kitap sayfalarındaki padişah portreleri giderek tuvale
taşınmıştır. Özellikle yerli azınlık ve yabancı sanatçıların faaliyetleri ile
padişah portreciliğine daha batılı bir ikonografi yerleşmiştir. III. Selim
Nizam-ı Cedid diye anılan ıslahat harekelerine başlamış ve resmin siyasetteki
işlevinin farkına vararak, sipariş ettiği portrelerini ve büyük ölçekli
soyağacı tablolarını Avrupalı hükümdarlara hediye ederek Osmanlı hanedan
imgesini tüm dünyaya yaymak istemiştir. II. Mahmud Dönemi’nde de (1808-1839)
ıslahat hareketleri devam etmiş ve daha kurumsal hâle gelmiştir. Portrelerde
ikonografyayı padişahın reformlarının belirlediği görülmektedir. 1829'da
yürürlüğe giren kıyafet değişikliği ile birlikte sağlanan yeni Osmanlı hanedan
imgesi, imparatorluktaki sanat çevrelerine de yansımıştır. II. Mahmud,
kendisini yeni kıyafetleriyle gösteren portrelerini törenlerle devlet
dairelerine astırmıştır. Boyuna asılmak üzere, 
portresinin de bulunduğu tasvir-i hümayun nişanlarını yaptırarak üst
düzey görevlilere ve yabancı elçiliklere armağan etmiştir. Osmanlı padişah
portreleri 19. yüzyılda, Doğu’ya özgü, tahtta oturan sultan imgesinden
uzaklaşmış, daha çağdaş ve Avrupalı tarzında giyinmiş ve onlar gibi poz vermiş
bir imgeye dönüşmüştür.

Anahtar Kelimeler

III. Selim, II. Mahmud, portre, ressam

THE OTTOMAN PADİŞAH PORTRAINE SULTAN III. SELİM AND SULTAN II. MAHMOUD TRADITION

Öz

In the 18th century, along with the innovations brought about by
the art environment in Western influence, During the reign of III. Selim
(1789-1807), traditional miniature art was replaced by oil-on-canvas painting
in the Western style. The portraits of the Sultan on the pages of the book were
gradually moved to canvas. With the activities of the local minority and
foreign artists in particular, more western features were entrenched in the
Sultan's portraiture. III. Selim Nizam-i Cedid started the Reformation
operations and realized the function of the painting in politics, ordered
portraits and large-scale pedigree paintings to European rulers by gifting the
Ottoman heraldic image to the world wanted to spread.

Anahtar Kelimeler

Selim III., Mahmud II., portrait, painter

Kaynakça

• Anafarta, Nigar (1966). Topkapı Sarayı Padişah Portreleri, İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları
• Bağcı, Serpil, vd., (2006). Osmanlı Resim Sanatı, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınlar
• Baykara, Tuncer, (1980). ''II. Mahmud ve Resim'', Bedrettin Cömert'e Armağan, Ankara, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal ve İdari Bilimler Fakültesi, Beşeri Bilimler Dergisi
• Cezar, Mustafa, (1971). Sanatta Batıya Açılış ve Osman Hamdi, İstanbul: Türkiye İş Ban-kası A. Ş. Kültür Yayınları
• Çelik, Yüksel, (2010). ''Nizam, İntizam ve Tanzimat Mihverinde Bir Padişah Portresi Mahmud-ı Sani'', II. Mahmud Yeniden Yapılanma Sürecinde İstanbul, (ed. Coşkun Yılmaz) , İstanbul: Avrupa Kültür Başkenti 2010
• Çötelioğlu, Aysel, (1999). ''Geleneksel Osmanlı Resim Sanatından Batılı Anlamda Tuval Resmine Geçiş Evresinde Askeri Okullar ve Asker Ressamlar'', Osmanlı Kültür ve Sanat, c.11, (ed. Güler Eren), Ankara, Yeni Türkiye Yayınları
• İnce, Kasım, (2002). ''Osmanlı Sanatının 1789-1839 Dönemine Bir Bakış'', Türkler, c.15, Ankara, Yeni Türkiye Yayınları
• Konak, Ruhi, (2013). ''Osmanlı Minyatür Sanatında Padişah Portreciliğinin İlk Örnekleri ve Geleneğe Katkıları'', Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkics, Volume 8/5 Spring, 2013, www.turkishstudies.net. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4550 Ankara, pp. 426 – 439.
• Küçükhasköylü, S. Nurdan, (2015). ''Osmanlı Sarayının Portre Ressamları'', Milli Saraylar, Sanat-Tarih-Mimarlık Dergisi, S. 14, İstanbul, TBMM Milli Saraylar Yayını
• Kürkman, Garo, (2004). Osmanlı İmparatorluğu'nda Ermeni Ressamlar I-II, İstanbul: Mathuselam Yayınları
• Mahir, Banu, (2005). Osmanlı Minyatür Sanatı, İstanbul: Kabalcı Yayınları
• Renda, Günsel, (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları C-1
• Renda, Günsel, (1999). ''Osmanlılarda Padişah Portreciliği'', Osmanlı Kültür ve Sanat, c.11, (ed. Güler Eren), Ankara, Yeni Türkiye Yayınları
• Renda, Günsel, (2000). ''Tasvir-i Hümayun 1800-1922. Portrenin Son Yüzyılı'', Padişahın Portresi- Tesavir-i Al-i Osman, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınlar
• Renda, Günsel, (2002). “Yenileşme Döneminde Kültür ve Sanat”, Türkler Ansiklopedisi, C.15, Ankara
• Renda, Günsel, (2005). ''Osmanlı Başkentinde Ressamlar ve Yapıtları'', İmparatorluktan Portreler Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu'ndan Seçilmiş Yapıtlarla 18. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Osmanlı Dünyası ve Osmanlılar, İstanbul: Pera Müzesi Yayını 1. Baskı
• Renda, Günsel, (2009). ''Resim ve Heykel'', Osmanlı Uygarlığı 2, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
• Sevin, Necla Arslan, (2006). Gravürlerde Yaşayan Osmanlı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları
• Yıldız, Gültekin, (2010). ''Üniformalı Padişah Sultan II. Mahmud'', II. Mahmud Yeniden Yapılanma Sürecinde İstanbul, (ed. Coşkun Yılmaz) , İstanbul: Avrupa Kültür Başkenti 2010
• Yurttadur, Oğuz, Cimilli H. Canan (2015). ''III. Selim ve Döneminde Osmanlı Sarayındaki Kültürel Hayatın Sanat ve Mimarideki Etkileri'', kalemişi, 3 (5), 121-146