DEDE KORKUT HİKAYELERİNDE KONUKSEVERLİK ÜZERİNE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2020, , 45 - 63, 11.01.2020

Ferhat Özmen

https://doi.org/10.31126/akrajournal.632898

Cited By: 3

Öz

Konukseverlik, Türk toplumunun en önemli kültürel değerlerinden birisidir. Tarih sahnesine çıktığından beri farklı coğrafyalarda boy gösteren Türkler, konuğa gösterdiği saygıyla örnek bir millet olmuştur. Türk kültürünün en önemli yansıtıcısı olan edebî eserlerde misafirlikle ilgili birçok motife rastlanmaktadır. Oğuz Türklerinin yaşam tarzını olanca berraklığıyla yansıtan Dede Korkut Kitabı da Türk geleneklerinin söze ve yazıya dönüşen yüzü olarak misafirperverlik kavramına yer yer atıfta bulunmuştur. 

Hikâyelerde konukseverlik ile birlikte gelen paylaşmanın ve insanların gönlünü hoş tutmanın bireylerin insani varlığını zenginleştirdiğine değinilmektedir. Konuğun evlere mutluluk ve bereket getireceği inancına, onun atadan devir alınan bir miras olduğuna, konuk ağırlamakla toplumda kimi sosyal statülerin elde edilebileceğine dikkat çekilmektedir. 

Bu çalışmada Türk örf ve âdetlerinde son derece önemli olan konukseverliğin Dede Korkut hikâyelerine yansıması ve misafir sofralarının işlevleri ele alınmıştır. Anlatılardaki misafirlikle ilgili mesajlara ve bu mesajların psiko-sosyal ve toplumsal dayanışma yönüne dikkat çekilmiştir. Çalışmada ayrıca hikâye kahramanlarının ne derece konuksever olduğu ve böylece devrin ideal insan tipine yaklaştığı ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

konukseverlik, Dede Korkut hikâyeleri, kültürel doku, sosyal dayanışma

WORK ON HOSPITALITY IN DEDE KORKUT’S STORIES

Öz

Hospitality is one of the most significant cultural values of the Turkish society. The Turks, which have lived in different regions throughout history, have been recognized as the nation showing deep respect towards their guests. Many motifs on hospitality are seen in literary works, which also reflect Turkish culture. The Dede Korkut’s book narrating the life and culture of the Oghuz Turks can be also, in one perspective, seen as the concrete face of Turkish traditi-ons, and include the concept of hospitality in its some parts. The stories touch upon  the theme that a sense of sharing and hospitality and of making so-meone happy enriches a man, and rise a man to the higher level of humanity. They point out the belief that a guest brings happiness and blessing  to the home he/she is guested, and also indica-tes that having a guest would lead to the householder to increase his/her social status. This article studies the reflections of hospitality in Dede Korkut’s Stories, which is of great importance in Turkish traditions. The work also draws attention to the messages on hospitality in the narratives, and the aspects of psycho-social and social solidarity of these messages. It, furt-hermore, mentions to what extent the heroes of the book are hospitable and so like to the ideal type of the era.

Anahtar Kelimeler

hospitality, Dede Korkut Stories, cultural structure, social solidarity

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• BAYKARA, Tuncer (2009), Türk Kültür Tarihine Bakışlar, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.
• ERGİN, Muharrem (2009), Dede Korkut Kitabı, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• IRMAK, Yılmaz (2017), “İşlevsel Halkbilimi Kuramına Göre Âşık Mahsuni Şerif’in Şiirlerinde Tespit Edilen Yeni İşlevler”, Studies Of The Ottoman Domain, Sayı 12, s. 183-212
• İNAN, Abdülkadir, (1987), Makaleler ve İncelemeler, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1987), Türk Bozkır Kültürü, Tük Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara.
• KAFESOĞLU, İbrahim (2000), Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• KANTER, M. Fatih (2005), “Dede Korkut Hikâyelerinin Arketipsel Sembolizm Yöntemiyle Çözümlenmesi” arayışlar, Yıl:7, Sayı:14, Ankara, s. 72-80.
• KAPLAN, Mehmet (2004), Tip Tahlilleri, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• KARABAŞ, Seyfi (1996), Dede Korkut’ta Renkler, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• KAŞGARLI Mahmud (1998), Divan-ü Lügat’it Türk, (çev. Besim Atalay), Ankara, TDK Yayınları.
• KUZAY DEMİR, Gonca- DURANLI, Muvaffak (2015), “Dede Kokut Anlatılarında Küçük Düşme Motifi”, Millî Folklor, Yıl 27, Sayı 107, s. 49-59.
• ÖGEL, Bahaeddin (2001), Türk Kültürünün Gelişme Çağları, Türk Dünyası Araştırmalar Vakfı, İstanbul.
• SAKAOĞLU, Saim (2009), Efsane Araştırmaları, Kömen Yayınları, Konya.
• ŞAHİN, Veysel (2009), “Dede Korkut Hikâyelerinde İyilik Kültürü”, 1. Ulusal İyilik Sempozyumu, Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü ve Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Elazığ Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları, Elazığ, s. 294-302.
• ŞENOCAK, Ebru (2014), “Elağız Yöresi Sofra Adabından Misafir Ağırlamaya Türk Halk Gelenek ve Görenekleri” Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, Sayı 3, s. 261-267.
• ŞİMŞEK, Esma (2010), “Türk Halk Anlatılarında ‘Misafirperverlik’ Olgusu ve Psiko-Sosyal Açıdan Değerlendirilmesi” Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, S. 4, s.67-85.
• TARHAN, Nevzat (2010), Toplum Psikolojisi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Türkçe Sözlük, (2005), “Misafir Maddesi”, TDK Yayınları, s. 1393.
• Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi, (2005), “Misafir Maddesi”, C.30, s. 171-172.
• UYUMAZ, Gülcan (2012), Dede Korkut Hikâyelerinde Çocuk Eğitimi, (Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İzmir.
• YAZILITAŞ, Nihat (2002), “Türk Toplum Hayatında Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmanın Tarihi Temellerine Bir Bakış”, Nüsha, Sayı 5, s. 163-167.
• www.gencbeyin.org (Erişim Tarihi 18. 07. 2010)