BAĞLAMDAN İŞLEVE, EFSANEDEN ARGOYA “PAMUKTA YATMAK”

Yıl 2020, , 151 - 162, 11.01.2020

Sait Sayar

https://doi.org/10.31126/akrajournal.641033

Öz

Genel dile intikal etmediği hâlde dar sahalarda kullanılan kalıp sözler vardır. Bunlar, atasözleri, deyimler, argo gibi adlandırmalarla halk biliminin inceleme konuları arasında yer almaktadır.  Sivas’ın Yıldızeli ilçesine bağlı Karalar köyünde kullanılan “pamukta yatan” sözü de mahiyeti ve bağlamı bakımlarından argo ve gizli dil nitelemelerine uygun bir örnektir. Sözün kökeni, yöredeki Tepesidelik adlı dağ ve vaktiyle bu dağdaki mağarada yaşadığına inanılan Ermeni papazlarıyla ilgili efsanelere dayanmaktadır. “Pamukta yatan” sözü mit, efsane ve tarihî olaylarla ilişkileri itibariyle halk bilimi açısından önemli sonuçlar ortaya koyabilecek mahiyettedir. Bu çalışmayla Karalar köyünden derlenen sözün uzak ve yakın bağlamlarının ortaya konulmasıyla işlevlerinin gösterilmesi amaçlanmıştır. Çalışmada derleme ve gözlem yöntemleri kullanılmıştır. Ürün, bağlamı içinde gözlemlenmiş ve derlenmiştir. Gözlem ve derlemeler Karalar köyüyle sınırlı tutulmuş, Tepesidelik adlı dağa komşu diğer yerleşim yerlerinde çalışma yapılmamıştır. Neticede “pamukta yatan” sözünün sahada küfür amacıyla kullanıldığı görülmüştür. Sözün hem argo hem de gizli dil özelliği taşıdığı sonucuna varılmıştır. “Pamukta yatan” sözünün mit, efsane ve tarihî olaylarla yakından ilişkili olarak; bilgilendirme ve rahatlatma gibi işlevleri gerçekleştirdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

bağlam, efsane, işlev, mit, argo, pamukta yatan

FROM CONTEXT TO FUNCTION, FROM LEGEND TO SLANG “LYING IN COTTON”

Öz

There are structures that are used in narrow areas although they are not transferred into general language. These are among the subjects of the study field of folklore nameslike proverbs, idioms and slang.  The word “lying in cotton”used in Karalar Village of Yıldızeli County of Sivas is an example of slang and hidden language in terms of its nature and context. The origin of the word dates backtothe legends about the mountain in the area which is called “Tepesidelik” and about the Armenian priests who were believed to have lived in the cave on this mountain. The word “lying in cotton” can show important outcomes in terms of its relationship in folklore with its relations with myths, legends and historical events. With the presentstudy, the purpose was to show its functions by revealing the distant and close contexts of the word that was compiled from Karalar Village. The Compilation and Observation Methods were used in the study. It was observed and compiled in the product context. The observations and compilations were limited with Karalar Village, and no studies wereconducted in other settle-ments near the mountain called Tepesidelik. As a result, it was determined that the word “lying in cotton” was used for blasphemy in the field. It was concluded that the word has both slang and secret language features. It was also concluded that the word “lying in cotton” is closely related to myths, legends and historical events and that it performs functions like information and relaxation.

Anahtar Kelimeler

slang, context, legend, function, myth, lying in cotton

Kaynakça

• AKAR, Ali (2014); "Türk Sözlükbiliminde Tanımsız Bir Alan: Sövgü Sözleri", Dil Araştırmaları, S. 14 Bahar , s. 27-33.
• AKTUNÇ, Hulki (1998); Türkçenin Büyük Argo Sözlüğü, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• ALTUN, Hilal Oytun (2009); "Hakaret Anlamı Olmayan Kelimelerin Hakaret Amaçlı Kullanımı", Acta Turcica "Türk Kültüründe Hakaret", S. 2/1 , s. 1-15.
• ARSLAN, Mehmet (2015); " Argo", Türk Dili , C. CIX, S. 767-768, s. 196-221.
• BASCOM, William R. (2010); "Folklorun Dört İşlevi" (Çev.Ferya Çalış). Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, s. 71-87, Geleneksel Yayıncılık, 2. Baskı, Ankara.
• BAYAT, Fuzuli (2006); "Türk Mitolojisinde Dağ Kültü", Folkloredebiyat, S. 46, s. 47-55.
• BAYAT, Fuzuli (2007); Mitolojiye Giriş, Ötüken Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• BORATAV, Pertev Naili (2016); 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı, Bilgesu Yayınları, 4. Baskı, Ankara.
• GÖKBEL, Ahmet (2002); "Şarkışla'da Ziyaret Yerleriyle İlgili İnanç ve Uygulamalar", Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 1 , s. 1-16.
• GÖKBEL, Ahmet (2004); İnanç Tarihî Açısından Sivas, Kitabevi Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• IRMAK, Yılmaz (2018); "Bingöl’de Bulunan Türbeler ve Ziyaret Yerleri", Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 6, S. 6, s. 899-914.
• KAYA, Doğan (2007); Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ÖGEL, Bahaeddin (2006); Türk Mitolojisi II. Cilt, Türk Tarih Kurumu, 3. Baskı, Ankara.
• SAKAOĞLU, Saim (1980); Anadolu- Türk Efsanelerinde Taş Kesilme Motifi ve Bu Efsanelerin Tip Kataloğu, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1. Baskı, Ankara.
• SEYİDOĞLU, Bilge (2005); Mitoloji Üzerine Araştırmalar, Dergah Yayınları, 8. Baskı, İstanbul.
• TAN, Nail (1985); Folklor Genel Bilgiler, Halk Kültürü Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• YAZOĞLU, Ruhattin (2002);" Dil-Kültür İlişkisi", EKEV Akademi Dergisi , S. 11, s. 21-42.
• Elektronik Kaynaklar:
• ÇETİNDAĞ, Gülda (2019); "Türk Kültüründe Mağara Motifi", http://www.ayk.gov.tr (e.t. 24. 03. 2019).
• KAYA, Doğan (2009); "Sivas'ta Yatmakta Olan Horasan Merkezli Anadolu Erenleri", www. daogankaya.com (e.t. 24.03. 2019).
• "Yer altı Şehirleri", https://aksaray.ktb.gov.tr (e.t. 12 . 05.2019)
• "Yıldızeli", www.yıldızeli.gov.tr ( e.t. 25 03 2019)
• Kaynak Kişiler:
• KK1: Musa SÖNMEZ,1927 Yıldızeli doğumlu, okuryazar, çiftçi, Karalar köyünde ikamet etmektedir.
• KK2: Ahmet ESKİ, 1933 Yıldızeli doğumlu, okuryazar, çiftçi, Karalar Köyünde ikamet etmektedir.
• KK3: Şemsi SAYAR, 1956 Yıldızeli doğumlu, okuryazar, ev hanımı, Karalar köyünde ikamet etmektedir.
• KK4: Kadir ŞEKER, 1938 Yıldızeli doğumlu, okuryazar, çiftçi, Karalar köyünde ikamet etmektedir.