HİLMİ ZİYA ÜLKEN'İN KALEMİNDEN DANTE'NİN İSLAM DİNİ HAKKINDAKİ GÖRÜŞLERİ

Yıl 2021, , 215 - 224, 10.01.2021

Aytek Memmedova

https://doi.org/10.31126/akrajournal.723753

Öz

Türkiye’nin ünlü düşünürü Hilmi Ziya Ülken’in (1901-1974) kültürel mirasında medeniyet, dinî-felsefi ve dünya dinlerinin tarihi hakkında konuların büyük önemi vardır. Bu anlamda onun yaratıcılığında yaklaşık 200 yıl süren ve Katolik Kilisesi tarafından başlatılan Batı Avrupa feodallarının doğuda 1095’ten 1291’e kadar yaptığı Haçlı Seferleri hakkında meseleler yaygın olarak incelenmektedir. İtalya’nın büyük şairi Alighieri Dante (1265-1321) “İlahi Komedya” (“Divina Commedia”) epik şiiriyle dünya edebiyatı tarihinde kendine özgü özel bir yer tutmaktadır. Yaklaşık 1307-1321 yıllarında kaleme alınan bu eser “Cehennem”, “Araf (temizlik)”, “Cennet” isimlerinde üç ciltten oluşmuşdur. Dante Hz. Muhammed Peygamber’e, raşid halifelerinin sonuncusu Hz. Ali’ye menfi münasebet beslemiş, bunu “İlahi Komedya” eserinin “Cehennem” bölümünün “Yirmi sekizinci şarkı”sında Hz. Peygamber’i ve Hz. Ali’yi suçlu gibi göstermiştir. Hilmi Ziya Ülken, Doğu’nun bilimsel-kültürel mirasının Batı’da yayılması meselelerini incelemiş, Müslüman Şark’a mahsus felsefi talimlerin de batı ülkelerine nüfuz ettiğini göstermiştir. Bu yüzden Hilmi Ziya Ülken Dante’nin, İslam dünyasında yaratılan kültürel mirastan ve İbn Arabi’nin eserlerinden yararlanarak epik şiirini yazdığını belirtmiştir. Ama düşünür buna rağmen Dante’nin İslam dinine ve Hristiyan olmayan bilginlere karşı olumsuz bir tutumundan bahsetmiştir.  

Anahtar Kelimeler

Hilmi Ziya Ülken, Alighieri Dante, İlahi Komedya, Haçlı seferleri, din, felsefe

DANTE’S RELIGIOUS VIEWS ON ISLAM, REFLECTED IN THE WORK OF HİLMİ ZİYA ÜLKEN

Öz

The article reveals research on culture, religious philosophy and the history of languages, which occupy an important place in the creative heritage of the outstanding Turkish thinker Hilmi Ziya Ulken (1901-1974). In this sense, his work widely explores the issues of the Crusades in Western Europe from 1095 to 1291 at the initiative of the Catholic Church, which lasted almost 200 years. The poem of the great Italian poet Alighieri Dante (1265-1321) “Divina Commedia” occupies a special place in the history of world literature. Written by him in about 1307-1321, this work consisted of three parts: Hell (Inferno), Purgatory-Araf (Purgatorio) and Paradise (Paradiso). Here he reflects his attitude towards Islam. As Hilmi Ziya Ulken notes, Dante expressed a negative attitude to the Prophet Muammad, as well as to the last caliph Rashid Ali in the Twenty-eighth Song of the part “Hell” of “Divina Commedia”. The Prophet and Caliph Ali are represented here as sinners. Hilmi Ziya Ulken investigated the spread of the scientific and cultural heritage of the East to the West, and showed the influence of the philosophical teachings of the Muslim East on Western countries. Therefore, Hilmi Ziya Ulken stated that Dante wrote a poem, using the legacy created in the Islamic world, as well as relying on the works of Ibn Arabi. Nevertheless, the thinker spoke of Dante’s negative attitude towards Islam and non-Christian scholars.

Anahtar Kelimeler

Hilmi Ziya Ülken, Alighieri Dante, Divina Commedia, crusades, religion, philosophy

Kaynakça

• Dante, Aligyeri (1973); İlahi komediya. (Tərcüməçi: Əliağa Kürçaylı). Bakı, Azerneşr
• Memmedov, Zakir (2006); Azerbaycan felsefesi tarixi. 2. bs. Bakı, Şerq-Qerb Neşriyatı.
• Ülken, Hilmi Ziya (1967); İslam Felsefesi Kaynakları ve Tesirleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara.
• Ülken, Hilmi Ziya (1998); İnsani Vatanseverlik, Ülken Yayınları, İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya (2006); Anadolu Kültürü ve Türk Kimliği Üzerine. (Yayına hazırlayanlar: Gülseren Ülken – Sait Maden), Ülken Yayınları, İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya (2008); Millet ve Tarih Şuuru. (Danişman Gülseren Ülken), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• Ülken, Hilmi Ziya (2017); Anadolu Kültürü Üzerine Makaleler. (Yayına hazırlayan: Gülseren Ülken). 2. Baskı, Doğu Batı Yayınları, Ankara.