ZEKÂİ DEDE’YE AİT HİCAZKÂR MAKAMINDA BESTE FORMUNDA ESERLERİNİN MAKAM TAHLİLİ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Yıl 2021, , 165 - 189, 10.01.2021

Ayçin Öner

https://doi.org/10.31126/akrajournal.781879

Öz

Dinî ve lâdini musiki alanında bestelediği birçok eserle Türk musikisi bestekârları içinde çok önemli bir yere sahip olan Zekâi Dede, yetiştirdiği öğrenciler aracılığı ile zengin bir repertuarın günümüze ulaşmasında köprü vazifesi üstlenmiştir. Eserlerinde klasik üslubun özelliklerini kuvvetli bir şekilde hissettiren Zekâi Dede, Hammâmîzâde İsmail Dede Efendi’den sonra 19. yüzyılın en büyük bestekârı olarak kabul edilebilir. Başlangıçtan günümüze kadar klasik musikide hicazkâr makamını en çok kullanan ve takım besteleyen önemli bir bestekârdır. Bu amaçla; Zekâi Dede’nin hicazkâr makamında, beste formundaki eserlerine ait notalar bilgisayar ortamına aktarılmış, makam tahlilinde eser zemin, terennüm ve meyan olmak üzere bölümlere ayrılarak ele alınmıştır. Çalışma neticesinde “beste” formunda eserlerinin içerisindeki ezgi hareketleri, çeşniler, dörtlüler ve beşliler Arel-Ezgi-Uzdilek ses sistemi göz önünde bulundurularak tahlil edilmiş, bestekârın hicazkâr makamında kullandığı, ezgi hareketleri ve ses alanları gösterilmiştir. Araştırmanın evreni Zekâi Dede, örneklemi ise Zekâi Dede’nin hicazkâr makamında ve beste formunda eserleridir. Zekâi Dede Efendi’nin hicazkâr makamında ve beste formunda eserlerin, ezgi hareketlerinin ve çeşnilerin zenginliğinin Zekâi Dede’nin musiki ve nazari anlayışındaki derinlikten kaynaklandığı sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Zekâi Dede, Makam Bilgisi, Türk Müziği, beste formu

Teşekkür

Kolaylıklar Diliyorum.

A STUDY ON MAQAM ANALYSIS OF COMPOSITIONS OF BESTE FORMS IN HİCAZKÂR MAQAM BELONGING TO ZEKÂİ DEDE

Öz

Zekâi Dede, who has a very important place among the Turkish music composers with his many works that he composed in his field of religion and Ladi music, has served as a bridge in reaching a rich repertoire through his students. Zekâi Dede, who strongly emphasizes the characteristics of the classical style in his works, can be considered as the greatest composer of the 19th century after Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi. It is an important composer who uses the hicazkâr makam most in classical music and composes a team from the beginning until today. For this purpose; The notes of Zekâi Dede's compositions in the form of the composition in the hicazkâr maqam were transferred to the computer environment, and in the analysis of the maqam, the work was divided into sections as floor, chant and licorice. As a result of the study, the melody movements, the condiments, the quadruples and the quintets in the works in the form of "Composition" have been analyzed by considering the sound system of Arel-Ezgi-Uzdilek, and the melodic movements used by the composer in the hicazkâr maqam have been tabulated. The universe of the research is Zekâi Dede, and the sample is Zekâi Dede's works in composition of hicazkâr. It was concluded that the richness of Zekâi Dede Efendi's composition and composition in the hicazkâr maqam was caused by the depth of Zekâi Dede's musical and narrative understanding.

Anahtar Kelimeler

Zekai Dede, maqam analysis, Turkish music, form

Kaynakça

• Aksüt, S. (1993 b); Türk Mûsikîsinin 100 Bestekârı, inkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Ak, A. Ş. (2002); Türk Mûsikîsi Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Akdoğu, O. (1996); Türk Müziğinde Türler Ve Biçimler, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir. Kaçar, G. Y. (2012); Türk Mûsikîsi Rehberi, Maya Akademi, Ankara.
• Kutluğ, Y. F., (2000); “Türk Mûsikîsinde Makâmlar”, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Özkan, İ. H. (2003); Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usulleri, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Yavaşça, A. ( 2002): Türk Mûsikîsin’de Kompozisyon ve Beste Biçimleri, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul.
• Yektâ, R. (2000); Esâtiz-i Elhân (Yayına Hazırlayan: Nuri Akbayar), Pan Yayıncılık, İstanbul.
• İnternet kaynakçası: www.islam ansiklopedisi Erişim Tarihi: 20.03.2020.