TRAGIC COLLAPSE OF A MUSICIAN WITH SYPHILIS IN DOCTOR FAUSTUS

Yıl 2022, , 193 - 209, 08.01.2022

Nurullah Ulutaş

https://doi.org/10.31126/akrajournal.865084

Öz

In world literature, “Faust” or “Faustus” is the hero of an ancient and popular medieval German classical myth. This concept, which is thought to be derived from German epics, inspires many artists. Apart from the works created with this name on its own, it corresponds with various references in many works. He made a deal with the devil due to his curiosity and was eventually cursed. Although the historical origin of the name and character of Doctor Faustus is not very clear, many sources report that he was a German doctor named Johann Georg Faust. He was also a sorcerer and alchemist who probably lived around Wittenberg in Germany in the first half of the 1500s. Many references have been made to this concept in many works along with the works titled with this name. Although many works have been written on Faust, especially the works of Marlove and Goethe remain a masterpiece. One of them is Thomas Mann's novel Doctor Faustus which was first published in German in 1947. In this novel, the biography of Adrian Leverkühn, an extremely talented and intelligent person, is handled with a subjective approach. A composer who was first interested in the field of religious sciences, suddenly changed his direction to the field of music. When he was at the top of his profession, he slept with a prostitute, contracted syphilis, and died as a result of a tragic collapse. In this work of Thomas Mann, which is described as a masterpiece by some critics, the au-thor manifests his intellectual identity as in his other novels. The artist, floundering in the conflict of mind and emotion, makes a deal with the devil who comes to visit him one night when he is in spiritual bondage. According to this agreement, on the condition that he renounces love and affection for 24 years, the devil will inspire him with great compositions and he will reach the top of his profession. The author habitually touches upon almost every discipline, especially art and medicine. While the reader goes back and forth through the plots of the novel, he also develops his general culture. The author does not neglect to inform the reader in this context. In this novel, details about the science of music bring additional value to the novel. The author also criticizes Germany's Nazi authority through an artist who suffers from syphilis. He uses political criticism by associating syphilis with the political, economic, and democratic collapse of the authority. In addition to syphilis, typhus and pneumonia are also mentioned in the novel. This study analyses the psychological collapse and the loss of social dignity of a musician through Thomas Mann’s novel titled Doctor Faustus.

Anahtar Kelimeler

Thomas Mann, Doctor Faustus, German literature, music, syphilis

DOKTOR FAUSTUS ROMANINDA FRENGİYE YAKALANAN BİR MÜZİSYENİN TRAJİK ÇÖKÜŞÜ

Öz

Dünya edebiyatında “Faust” veya “Faustus” kavramları çok yaygındır. Alman destanlarından türediği düşünülen bu kavram, birçok sanatçıya ilham verir. Başlı başına bu adla oluşturulan yapıtlar dışında birçok yapıtta çeşitli göndermelerle karşılık bulur. Faust ya da Faustus oldukça eski ve popüler bir orta çağ Alman klasik söylencesinin kahramanıdır. Büyüye olan merakı yüzünden şeytanla anlaşma yapıp sonunda lanetlenmiştir. Tarihsel olarak Doktor Faustus adının ve karakterinin kaynağı çok belirgin olmamakla beraber, birçok kaynakta muhtemelen 1500’lü yılların ilk yarısında Almanya’da Wittenberg civarında yaşamış bir büyücü ve simyager olan Alman Doktor Johann Georg Faust olduğu görüşü yaygın olarak kabul görür. Faust üzerine birçok eser yazılsa da özellikle Marlove ve Goethe’nin yapıtları bir şaheser olma niteliğini korumaktadır. Thomas Mann’ın Almanca ilk baskısı 1947 yılında yapılan Doktor Faustus adlı romanı da bu yapıtlardan biridir. Bu romanda, son derece yetenekli ve zeki biri olan Adrian Leverkühn’ün biyografisi öznel yaklaşımlarla ele alınır. Bu yapıtta önce din bilimleri (İlahiyat) alanına yönelen sonra bir anda yön değiştirip müzik alanında karar kılan bir bestekârın hayatı anlatılır. Akıl – duygu çatışması içerisinde bocalayan sanatçı, ruhsal esaret yaşadığı bir gece kendisini ziyarete gelen şeytanla bir anlaşma yapar. Bu anlaşmaya göre, 24 yıl boyunca aşk ve sevgiden vazgeçmesi şartıyla şeytan ona büyük besteler ilham edecek ve o da mesleğinin zirvesine erişecektir. Ancak bir hayat kadınıyla birlikte olup frengiye yakalanan Adrian Leverkühn, bu hatasının bedelini trajik bir çöküş sonucu ölümle öder. Thomas Mann, bazı eleştirmenler tarafından bir başyapıt olarak nitelenen Doktor Faustus adlı eserinde diğer romanlarında da görüldüğü üzere entelektüel kimliğini hissettirir. O, ro-manlarında sanat ve tıp başta olmak üzere hemen tüm disiplinlere yönelmeyi alışkanlık edinir. Okuyucu romanın olay örgüleri içinde gidip gelirken genel kültürünü de geliştirir. Yazar, bu bağlamda okuyucusunu bilgilendirmeyi ihmal etmez. Bu romanda da teknik olarak başkalarından faydalansa da müzik bilimiyle ilgili ayrıntılar, romana bir değer katar. Frengi hastalığının yarattığı kötü sonuçlar bir sanatçı üzerinden işlenir. Bu hastalığın şeytanla yaptığı anlaşma sonucunda büyük besteler yapan Adrian Leverkühn’ü nasıl adım adım yıprattığı ve trajik bir ölüme sürüklediği romanda işlenir. Yazar, frengi hastalığını aynı zamanda Almanya’nın Nazi yönetimi yüzünden siyasal, ekonomik ve demokratik anlamda çürümeye yüz tutmasıyla da ilişkilendirir. Romanda frengi dışında tifüs ve zatürre hastalıklarına da değinilir. Bu çalışmada Thomas Mann’ın Doktor Faustus adlı yapıtı üzerinden bir müzisyenin psiko-lojik çöküşü ve toplumsal itibarını nasıl kaybettiği analiz edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Thomas Mann, Doktor Faustus, Alman edebiyatı, müzik, frengi

Kaynakça

• Aytaç, Gürsel (2010). Thomas Mann’ın Edebiyat Dünyası. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bahtin, Mihail (2005). “Rabelais ve Dünyası”, çev. Çiçek Öztek, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cohn, Dorrit (2008). Şeffaf Zihinler (Kurmaca Eserlerde Bilincin Sunumu), İstanbul: Metis Eleştiri Yayınları.
• Dağlar, Oya (2004) “War, Epidemics and Medicine in the Ottoman Empire from the Balkan Wars through the Great War” Unpublished Phd. Thesis, Istanbul: Boğaziçi University Institute of Social Sciences.
• Ecevit, Yıldız (2013). “Seksen Sonrasından Günümüze Edebiyat”, Kurmaca Bir Dünyadan, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Encyclopedia Britannica, (Chicago, William Benton Pub., 1968), Vol. 22, s. 446.
• Furedi, Frank. (2001). Korku Kültürü (Risk Almamanın Riskleri). (Translator: Barış Yıldı-rım). İstanbul: Ayrıntı Publishhome.
• Genelkurmay Baskanlığı, (2011). Birinci Dünya Savası’nda Doğu Cephesi’nde Sağlık Hizmetleri, Ankara, Genelkurmay Basımevi.
• Harden, Victoria A. (2008). “Typhus Epidemic”, The Cambridge World History of Human Disease, Ed. Kenneth F. Kiple, Cambridge University Press, Cambridge.
• https://www.insanokur.org/faust-johann-wolfgang-von-goethe-insan-kendini-yalnizca-insanda-tanir/(Erişim Tarihi: 20/10/2021)
• http://www.mimesis-dergi.org/2015/01/bir-kucuk-tanri-faustus/(Erişim Tarihi: 20/10/2021)
• https://www.haber7.com/kitap/haber/1110392-doktor-faustus-ilk-kez-turkcede (Erişim Ta-rihi: 08/10/2020)
• https://www.neokur.com/kitap/139837/doktor-faustus (Erişim Tarihi: 20/10/2021)
• Eğit, Kasım “Venedik'te Ölüm – Thomas Mann, “Sanatçının trajik çıkmazı?” https://www.insanokur.org/venedikte-olum-thomas-mann/ (Erişim Tarihi: 08/10/2020)
• Mann, Thomas (2013). Venedik’te Ölüm. (Önsöz) (Çev. Behçet Necatigil), İstanbul: Can Yayınları.
• Mann, Thomas (2014). Doktor Faustus. (Çeviri: Zehra Kurttekin), İstanbul: Can Yayınları.
• Nikiforuk, Andrew (2013). Mahşerin Dördüncü Atlısı (Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar Ta-rihi), (Çeviren Selahattin Erkanlı), 5. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özdemir, Hikmet (2005). Salgın Hastalıklardan Ölümler (1914-1918), Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Redeker, Horst (1986). Edebiyat Estetiği, (çev: Aziz Çalışlar), Ankara: Kuzey Yayınları.
• Reich-Ranicki, Marcel (1991): Thomas Mann und die Seinen, Fischer, Frankfurt.
• Sağlam, Tülin (2010). “Siyah Pelerinli Adam’da Faust”, Ankara Üniversitesi Tiyatro Araş-tırmaları Dergisi, S. 29, s. 8, DOI: 10.1501/TAD_0000000236
• Schreiber, W. (1987). Infectio, Infectious, Diseases in the History, (Schwitzerland, Roche Ed., 1987), s. 143.
• Sontag, Susan (2005). Metafor Olarak Hastalık (Aids ve Metaforları), (Çeviren Osman Akınhay), İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Türkeş, Ömer (2013). “Doktor Faustus, Thomas Mann”, http://dipnotkitap.net/ROMAN/Doktor_Faustus.htm (Erişim Tarihi: 20/10/2021)
• Ulutaş, Nurullah (2016). “Arketipsel Eleştiri Bağlamında Turgay Nar’ın Gizler Çarşısı Oyunu Üzerine Bir İnceleme / An Investigation on Turgay Nar's Play Titled Gizler Çarşısı within the Scope of Archetypal Criticism”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140,Volume 11/10Spring2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9688, p. 659-680.
• Yabalak, H. (2020). “Sanatçının Esin Kaynağı Olarak Salgın Hastalık ve Hastalığın Resim Sanatına Yansıması”. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Salgın Hastalıklar Özel Sayısı.
• Yolun, Murat. (2012). İspanyol Gribinin Dünya ve Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Yayın-lanmamış Yüksek Lisans Tezi.