WRITING TEZKİRE IN PERSIAN

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 19, 167 - 177, 10.09.2019

Çetin Kaska

https://doi.org/10.31126/akrajournal.548789

Öz

The oldest tezkire in the Persian
literature is Lübâbü'l-Elbâb written by Muhammed Avfî at the beginning of the
seventh hijri century. This work is made up of the biographies of poets. The
first Persian books whose names contain the Word “tezkire” are Attâr'ın
Tezkiretü'l-Evliyâ, which explains the states of the sufi masters and saints,
and Nasîrüddîn-i Tûsî’s Tezkire, which is also known as “Risâle-i Âgâz ve
Encâm” and which gives information about the Hereafter. The Persian tezkires
which function as basic sources for the enlightenment of social and political
history generally are made up of introduction, main text and conclusion sections. 

This article is the translation of
the article "Tezkire Nivîsî-yi Farsî" in Iran's
Dânişnâme-i Jihân-i İslam. In this article, information about Persian
tezkire writing is given and what kind of tezkires are written in which
period is stated.

Anahtar Kelimeler

Tezkire, Persian Tezkire, Attâr, Persian Literature

FARSÇA TEZKİRE YAZICILIĞI

Öz

Fars edebiyatında en eski tezkire
hicri yedinci yüz yıllın başında Muhammed Avfî’nin telif ettiği Lübâbü'l-Elbâb’tır.
Bu eser şairlerin hal tercümelerinden oluşmaktadır. İsminde "tezkire"
kelimesi geçen ilk Farsça kitaplar, tasavvuf şeyh ve evliyaların halini beyan
eden Attâr’ın Tezkiretü'l-Evliyâ adlı eseri ile ahiret
hakkında bilgi veren, Tezkire-i Nasîrüddîn-i Tûsî adıyla
meşhur olan Risâle-i Âgâz ve Encâm adlı eserdir. İçtimaî ve
siyasi tarihin aydınlatılması noktasında temel bir kaynak görevi üstlenen
Farsça tezkireler genellikle mukaddime, asıl metin ve hatimeden
oluşmaktadır. Bu makale İran'da yayınlanan Dânişnâme-i Cihân-i İslâm
adlı eserde geçen "Tezkire Nivîsî-yi Fârsî" maddesinin tercümesidir.
Bu çalışmada Farsça tezkire yazıcılığı hakkında bilgi verilmiş ve hangi
dönemde ne tür tezkirelerin yazıldığı beyan edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tezkire, Farsça Tezkire, Attâr, Fars Edebiyatı

Kaynakça

• Alî, Ahmed, Heft Âsumân, Kelkene 1873/ Tahran Ofset Baskısı 1965.
• Belgrâmî, Mîr Gulâmalî b. Nûh Âzâd, Hazâne-i ʻÂmire, Kânpûr Taş Baskı, 1871.
• Bîgî, Ahmed Alî Dîvân, Hadîkatü'l-şuaʻrâ, (hz. ʻAbdulhüseyîn Nevâî) Tahran 1364-1366.
• Dâs-i Hindî, Behgevân, Sefîne-i Hindî, (hz. Muhammed ʻAtâülrahmân ʻAtâ-i Kâkûy) Potne Taş Baskısı 1377/1958.
• Devletşâh-i Semerkandî, Tezkiretü'ş-şuaʻrâ-i Devletşâh-i Semerkandî, (hz. Muhammed ʻAbâsî) Tahran 1337.
• Kedkenî, Muhammed Rızâ Şefîʻî, Şâʻirî Der Hucûm-i Muntekidân/ Nekd-i Edebî Der Sebk-i Hindî-i Pîrâmûn-i Şiʻr-i Hazîn-i Lâhîcî, Tahran 1375.
• Meʻânî, Ahmed Golçîn, Târîh-i Tezkirehâ-i Fârsî, Tahran 1363.
• Munzevî, Ahmed, Fihrist-i Muşterek-i Nushehâ-yi Hatî-i Fârsî-i Pakistan, İslamabad 1362-1370.
• Nâînî, Muhammed Alî, Tezkire-i Medînetü'l-Edeb, Resimli Baskı, Tahran 1376.
• Nasrâbâdî, Muhammed Tâhir, Tezkire-i Nasrâbâdî, (hz. Vahîd-i Destgirdî) Tahran 1361.
• Nekvî, Alî Rızâ, Tezkire Nivîsî-i Fârsî Der Hind ve Pakistan, Tahran 1343.
• Râvendî, Muhammed b. Alî, Kitâb-i Râhatü'l-sudûr ve Âyetü'l-surûr Der Târîh-i Âl Selcûk, (hz. Muhammed İkbâl) Tahran 1333.
• Safevî, Sâm Mîrzâ, Tezkire-i Tuhfe-i Sâmî, (hz. Rukneddîn Humâyûn Ferruh) Tahran.