DEDE KORKUT KİTABINDA BİTKİLER

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 21, 211 - 224, 11.05.2020

Seda Gedik

https://doi.org/10.31126/akrajournal.647237

Öz

Göçebe bir toplum olan Türklerin hayatında bitkilerin önemli bir yeri vardır. İçinde bulunulan hayatın bir nevi yansıması olan anlatmalarda toplumlar için önemli olan varlıklara yer verilmiştir. Bu nedenle Türk kültür hayatında etkin rol oynayan bitkiler, anlatmalarda çeşitli anlamlar yüklenerek ele alınmıştır. Türklerin yaşam tarzını, inançlarını, gelenek ve göreneklerini vb. yansıtan Dede Korkut Kitabı’nda da Türk kültür hayatında önemli bir yeri olan bitkilere yer verilmesi bu nedenle kaçınılmazdır. Türkler, anlatmalarda bitkilere çeşitli anlamlar yükleyerek bir bakıma onları duygularını anlatabilmek amacıyla araç olarak kullanmışlardır. Dede Korkut Kitabı’nda da bitkiler sadece besin değeri olarak ele alınmaz; onlar, içinde bulunulan durumların veya duyguların anlatılmasında sembol özelliği gösterir. Türkler “Hayat Ağacı”ndan yola çıkarak ağaca tanrısallık yükleyip onu kült kabul etmişlerdir. Bu nedenle bugüne kadar yapılan çalışmalarda Dede Korkut Kitabı’nda ağacın kullanımı ve yüklendiği anlamlar ele alınmıştır. Oysa Dede Korkut Kitabı’nda ağacın yanı sıra birçok bitkiye de değinilmiştir ve onların çeşitli özellikleri benzetme amacıyla kullanılmıştır. Biz bu çalışmamızda Dede Korkut Kitabı’nda geçen bitkileri ve bu bitkilere yüklenen anlamları örneklerle inceleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Kitabı, kült, ağaç, bitki, kutsal ağaç

PLANTS IN THE BOOK DEDE KORKUT

Öz

Plants have an important place in the life of Turks, a nomadic society. The narratives, which are a kind of reflection of the life in which we live, have included the assets that are important for the societies. For this reason, plants which play an active role in the Turkish cultural life have been handled with various meanings in the narratives. Turks' lifestyle, beliefs, traditions and customs and so on. Therefore, it is inevitable to include plants that have an important place in the Turkish cultural life in the Book of Dede Korkut, which reflects this. The Turks used the plants as a means of expressing their emotions in a sense by imposing various meanings on the plants. In Dede Korkut Book, plants are not only considered as nutritional value; they are symbolic in explaining situations or emotions. The Turks accepted the cult of the God of Life by starting from the Ağ Tree of Life yük. For this reason, in the studies carried out to date, the use of the tree and the meanings in which it is installed are discussed in the Book of Dede Korkut. However, in the Book of Dede Korkut, many plants are mentioned besides the tree and their various features are used for analogy purposes. In this study, we will examine the plants mentioned in the Book of Dede Korkut and the meanings attributed to these plants with examples.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Book, cult, tree, plant, sacred tree

Kaynakça

• Abdullah, K. (1997). Gizli Dede Korkut. (Akt. Duymaz, Ali). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Adıyaman, C. (2018). Kutadgu Bilig’in Adbilim Bakımından İncelenmesi. Denizli: Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Ağaç, S. ve Sakarya, M. (2015). “Hayat Ağacı Sembolizmi”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD). ss. 1-14.
• Bayat, F. (2012). Türk Kültüründe Kadın Şaman. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bayatlı, O. (1955). Şifalı Otlar ve Lokman Hekim. İzmir: Bergama Kültür ve Sanat Vakfı Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (1993). Türk Kültür Tarihinde Su Kültü. Türk Kültürü Dergisi. S: 361. ss. 32-42.
• Dingil, S. (1992). Bitkiler Tarih Mitolojisi. İstanbul.
• Eliade, M. (2014). (çev. Arslan Özcan, L.). Dinler Tarihine Giriş. İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Ergin, M. (2011). Dede Korkut Kitabı (İnceleme). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ergun, M. (2000). “Türk Ağaç Kültü İnancının Dede Korkut Hikâyelerindeki Yansımaları”. Millî Folklor Dergisi, c. 6, Yıl: 12, Sayı: 47, 22-31.
• Ergun, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Gezgin, D. (2010). Bitki Mitosları. Sel Yayıncılık.
• Gökçe, N. P. (2011). Doğanın Mucizesi Şifalı Bitkiler. İstanbul: Sis Yayıncılık.
• Gökyay, O. Ş. (2004). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: MEB Yayınları.
• Graves, R. (2010). (Çev. Akpur, U). Yunan Mitleri (Tanrılar, Kahramanlar, Söylenceler). İstanbul: Say Yayınları.
• Harva, U. (2014). Altay Panteonu Mitler, Ritüeller, İnançlar ve Tanrılar. İstanbul: Doğu Kütüphanesi Yayınları.
• Karakurt, D. (2012). Türk Mitolojisi Ansiklopedisi (Resimli /Açıklamalı). Vikipedi : EKitap.
• Koçyiğit, M. (2005). Yalova İlinde Etnobotanik Bir Araştırma. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Ögel, B. (2002). Türk Mitolojisi. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Özsoy, B. S. (2006). Dede Korkut Kitabı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Schimmel, A. (2004). Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Şimşek, T. (2018). Türk Masal Anlatma Geleneğinde Elma Ödülü. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi. Sayı:7/4. ss. 2352-2368.
• Şimşek, E. (2008). Ölümsüzlük İlacı. Turkish Studies. ss. 193-204.
• Tezcan, S. (2001). Dede Korkut Oğuznameleri Üzerine Notlar-İnceleme. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uslu, B. (2016). Türk Mitolojisi. İstanbul: Kamer Yayınları.
• Wilkınson, K. (2010). (Çev. Toksoy, S.) . Semboller ve İşaretler. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Yörükân, Y. Z. (2013). Müslümanlıktan Evvel Türk Dinleri Şamanizm. (Yay. Hazırlayan: Yörükan, Turhan). İstanbul: Ötüken Yayınları.