Arap Edebiyatinda Sîret Türünün Oluşum Geleneği

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 27, 79 - 94, 16.05.2022

Lalə Bayramova

https://doi.org/10.31126/akrajournal.928706

Öz

Koca Doğu'ya açılan kapı sayılan Arap dünyasının her taşı ve duvarı bir kültür mer-kezi ve edebiyat yuvasıdır. Siret türünün Arap edebiyatı tarihinde çok özel bir yeri vardır. Ede-biyat temelini folklordan almıştır. Sözlü edebiyat Arap edebiyatının gelişimine büyük katkı sağlamıştır. Her milletin geçmişi eski folklor örneklerine dayandığı gibi, Arap halkının geçmişi, gelenekleri ve millî düşüncesi de folklorun temellerine dayanmaktadır. Arap edebî mirasının derin köklerine sahip folklor örnekleri, Arap dünyasını, Arap zekasını dünyaya haykıran "Binbir Gece" masalları, "Arapların Günleri", "Antara", "Az-Zir Selim", "Ebu Saif bin Ziyezen", "Ali Zibek", "Hamza el-Pehlivan", "Banu Hilal", "Az-Zahir Beybars" gibi edebî eserlerin vatanıdır. Siret, herhangi bir efsanevi kahraman ve cengâver hakkında, Arap destan mirasının kahramanca eylemleriyle yüceltilmiş halk masallarıdır. Destan, folklor türlerinin en büyüğüdür. Hal-kın tarihi, kültürel değerleri, gelecekle ilgili ümitleri, arzu ve duygularından bahseden Arap halk destanları, halk edebiyatı içinde büyük öneme sahiptir. Bu özellik halk içinde tanınmış gerçek kahramanların destansı görüntülerinin ortaya çıkması nedeniyledir. Dünya halkları arasında en fazla popüler olan Arap halk siretleri araştırmamızın esas konusudur. Temel amacımız, Arap edebiyatındaki siret türünün oluşma geleneğini üç dönem hâlinde incelemektir. Halkın medeni ve tarihî olaylarında önemli yer alan ünlü kahramanlarının bir kısmı yücel-tilerek ön plana çıkarılır ve bunun sonucunda halk siretleri doğar. Arap edebiyatında siret türünün oluşum geleneğini ortaya çıkarmak için onun hakkında temel bilgi verilmektedir. İkinci dönemde siretlere yeni kahramanlar ve olaylar eklenerek, böl-geden bölgeye, kuşaktan kuşağa geçerek ait olduğu halk arasında hangi koşullar altında yayıldı-ğından bahsedilmektedir. Bu amaca ulaşmak için edebî pazarların ve meşhur antolojilerin siretlerin yayılmasındaki rolü anlatılmaktadır. Üçüncü dönemde sözlü geleneği bilenler tarafından nesre ve nazma çevrilerek yazıya geçişi, suretlerin yazılı olarak oluşumu konusuna değinilmektedir. Bu amaçla Araplar tarafından şekillenen ve geliştirilen siretlerin, Arap edebiyatının tarihsel dönemleri ve edebî ortamı incelenmektedir. Bu çalışma, Arap edebiyatında önemli bir yer tutan siret türünün araştırılmasının halka yansıma biçimlerinden örnekler vererek farklı bir bakış açısı getirmeyi amaçlamaktadır. Kısacası, hem tipolojik hem de kronolojik ve renkli sanatsal malzeme içeren, karmaşık bir yapıya ve kompozisyona sahip olan siret türünün anlamı, kökeni ve oluşumu, evrimi ve günümüzdeki geçerliliğini gerektiren ana nedenler araştırılmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

siret, folklor, destan, tür, epik şiir

Destekleyen Kurum

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi

Teşekkür

Dergide emeyi geçen tüm ekibe teşekkürlerimi iletirim

The Greation Tradition of the Jenre Sira in the Arab Literature

Öz

Every stone and wall in the Arab world, considered the gateway to the ancient East, is a cultural center and a nest of literature. The Sira genre has an important place in the history of Arabic literature. Literature was based on folklore. Oral literature has contributed greatly to the development of Arabic literary. Just as the past of each nation is rooted in ancient folklore, so the past, customs and national thinking of the Arab people are based on folklore. Examples of folklore with deep roots of the Arab literary heritage, the Arab world, the Arab genius, “Antara”, “Abu Saif”, “Ali Zibek”, “Hamza al Pahlavan”, “Thousand and one nights” tales, “Banu Hilal”, “Az Zahir Baibars” is the homeland of literary monuments Sira - folk tales about any legendary hero and knight, glorified by the heroic deeds of the Arab epic heritage. The saga is the largest of the folklore genres. The history of the people, their cultural values, their hopes for the future, their desires and feelings are of great importance in the folk literature of the Arab peoples. This feature is due to the incarnation of epic images of real historical heroes, which are well-known among the people. The most popular of the people of the world, the Arabian folk siras is the main subject of our research. Our main aim is to examine the formation tradition of the sira genre in Arabic literature in three periods. In order to reveal the origins of the genre in Arabic literature, it has been talked as basic information since the creation of the genre. In the second period, after the creation of the siras, new events are added to the characters and their characters are passed from region to region and from zone to zone, and in what conditions they are spread among the people. In order to achieve the role of literary markets and obscure intologies in the spread of mysteries is discussed. In the third period, from those who know the verbal tradition, to the writing of poems and prose, the issues of the formation of siras in writing are read. For a specific purpose, the historical periods and literary environment of Arabic literature, formed and evolved by the Arabs, are being studied. This study aims to bring a different perspective by providing examples from the forms of ring reflection of the study of the siret genre, which occupies an important place in Arabic literature. In short, the meaning, origin and genesis, formation and evolution of this genre, which has a complex structure and composition, containing both typological and chronological and colorful artistic material, are being studied, as well as the main reasons for its relevance today.

Anahtar Kelimeler

sira, folklore, epic, jenre, epos

Kaynakça

• Аraviyskaya starina. İz drevney arabskoy poeziy i prozı/pod red. B. Y. Şidfar. Moskva: Nauka, 1983.
• Baxşəliyeva G.B.“Nəğmələr kitabı”, Əbülfərəc İsfahani.Ərəb dilindən tərcümə və şərhlər. Bakı: Elm, 1994.
• Bayramova L.M. “Min bir gecə” ümumşərq ədəbiyyatının mədəni-tarixi abidəsi kimi”. Bakı: MBM, 2009.
• Corci Z. İslam Medeniyeti Tarihi. I. C. Ankara, 1964.
• Corci Z.Tarihi Təməddunil İslam, əl-cuzi-l-avval, əlqahirət: dəru-l-hiləl, 1956.
• Corci Z. Tarihi Təməddunil İslam, əl-cuzi-l-səlis, əl-qahirət:dəru-l-hiləl, 1958.
• Dal V. Talkovıy slovar jivovo Velikorusskovo yazıka. Moskva: c.I, 1955.
• Çağatay N. İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliyye Çağı. Ankara: 1957.
• Filştinskiy İ.M. İstoriya arabskoy literaturı X-XVIII v: Moskva: Nаuка, 1991.
• el-Fâhûrî, Hanna; Târîhu’l-edebi’l-‘Arabî, Beyrut.
• Hacıyev C. X. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı: Azərnəşr Yayınevi, 1958.
• Hulusi K. “Arap Edebiyatında Destan”, 1994.
• İbrahim C. Kütübul Sitte Muhtasari Tercüme ve Şerhi. (II-XVIII c) Ankara: 1988.
• İbraqimov N. Arabskiy narodnıy roman. Moskva: Nauka, 1984.
• Кlimoviç L.İ. Кniqa о Коrаne, eqo proisxojdenii i mifaloqii. Mosкvа: Pоlitizdat, 1988.
• Nicholsan R.A. Literary history of the arabs. Cambridge: 1976.
• Mahmudov M.R. Klassik ərəb ədəbiyyatı. Bakı: 2001.
• Marzolph U. Coining the Essentials.Arabic Encyclopedias and Antologies of Pre-Modern Period. Leiden: Brill, 2013.
• Mikayılov Ş.A. Ədəbiyyat nəzəriyyəsi. Bakı: Maarif, 1988.
• Şidfar B.Y. Qenezis i vaprosı stilya atabskovo narodnovo romana (sirı). Qenezis romana v literaturax Azii i Afriki. Moskva: 1980.
• https://www.scribd.com/doc/245852268/Ukaz-bazar%C4%B1-doc
• https://kuran-ikerim.org/kuran-i-kerim-pdf
• https://islamansiklopedisi.org.tr/destan#3-arap-edebiyatinda-destan