Antik Dünya’da Ateizm

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 32, 165 - 188, 31.01.2024

Servet Doğan

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1344627

Cited By: 1

Öz

Bu makalede okuyucuya Antik Dünya’da ateizmin mevcudiyeti, ne ölçüde etkin ve yaygın olabildiği, kavram olarak nasıl algılandığı ve kullanıldığı, Tanrı tanımazlık ve dinsizlik kavramlarıyla nasıl bir ilişkisi olduğu konusunda bir perspektif sunulmaktadır. Antik Dünya’da ateizm başlığı altında Yunanistan, Roma, Çin ve Hindistan’da ateist olarak değerlendirilen filozof ve düşünürlerin tanrı ya da tanrıların varlığı hakkındaki düşünceleri incelenmiştir. Yunanistan örneği daha geniş tutulmuş ateist olarak değerlendirilen bir kısım filozofların aslında öyle olmadığı sadece dönemin Yunanistan’ının mitolojik tanrılarının inkâr edildiği bu günkü anlamda mutlak ateist denebilecek fazla birinin olmadığı ileri sürülmüştür. Ayrıca tanrı ya da tanrıları inkâr edenlere Eski Yunan toplumunun gösterdiği tepkiler de ele alınmıştır. Eski Yunan ve Roma’da modern çağlardaki felsefi bir ateizmin olmadığı, Batı’da felsefi ateizmin ancak aydınlanma ile gündeme geldiği ifade edilmiştir. Tanrısız dinlerin bile mümkün alabildiği Hint ve Çin dünyasında modern dönemde anlaşıldığı anlamıyla ateistler olmakla birlikte tanrıtanımazlık Batı’dan farklı olarak dinsiz olmayı gerektirmemiştir. Antik Çağ’dan beri Hint geleneğinde hem dindar hem dinsiz bir ateizmin mevcudiyetine dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

dinler tarihi, ateizm, dinsizlik, antikite

Teşekkür

Teşekkür Ediyorum

Atheism in Antiquity

Öz

This article provides the reader with a perspective on the existence of atheism in the ancient world, to what extent it was active and widespread, how it was perceived and used as a concept, and how it relates to the concepts of godlessness and irreligion. Under the heading of atheism in the ancient world, the thoughts of philosophers and thinkers in Greece, Rome, China and India, who were considered atheists, on the existence of God or gods are analyzed. The example of Greece is taken more broadly and it is argued that some of the philosophers who were considered atheists were not actually so, but only denied the mythological gods of the Greece of the period, and that there are not many people who can be called absolute atheists in today's sense. In addition, the reactions of Ancient Greek society to those who denied the God or gods were also discussed. It was stated that ancient Greece and Rome did not have the philosophical atheism of modern times and that philosophical atheism in the West came to the fore only with the Enlightenment. In the Indian and Chinese worlds, where even godless religions were possible, there were atheists in the sense understood in the modern period, but unlike in the West, godlessness did not require being irreligious. The existence of both religious and irreligious atheism in the Indian tradition since antiquity is pointed out.

Anahtar Kelimeler

history of religions, atheism, ırreligion, antiquity

Kaynakça

• Akdemir, Ferhat (2005); "Ateizmin Tarihi üzerine Kısa bir Deneme". Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18 / 18-19 (Ocak 2005): 347-363.
• Aristophanes, (2017); Clouds, ed. Evan Hayes ve Stephen Nimis, çev. Ian Johnston (Oxford, Paenum Publishing, Ohio.
• Aydın, Mehmet (1990); Din Felsefesi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Bakış, Mehmet Latif (2008). Felsefi Bir Problem Olarak Ateizm. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Van.
• Kurti, Baki (2015); Arnavut Felsefi Literatüründe Ateizm Problemi. (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı, Bursa.
• Bailey, Cyril (1948); Lucretius on the Nature of Things, Clarendon Press. Oxford.
• Bremmer, Jan N. (2006); “Atheism in Antiquity”, The Cambridge Companion to Atheism, ed. Michael Martin Cambridge University Press. Cambridge.
• Burkert, Walter (2011); Griechische Religion der archaischen und klassischen Epoche, W. Kohlhammer, Stuttgart.
• Collingwood, Robin George (1945); The Idea of the Nature, Clarendon Press, Oxford.
• Dinçer, Günay, (2023); "Eski Roma Cumhuriyetinde Rahiplik Kurumu, Asya Studies 7 / 23 (Mart 2023): 305-318, https://doi.org/10.31455/asya.1253104.
• Dickenson, Golsworth Lowes (1909); The Greek View of Life,: University Michigan Press, 7. bs. New York.
• Glover, Terrot Reaveley (1910); The Conflict of Religions in the Early Roman Empire, The Project Guteberg. 4. bs. London.
• Drachmann, Anders Björn (2009); Atheism in Pagan Antiquity, [Ebook 28312], The Project Gutenberg, Release Date: March 11, 2009 [Ebook 28312]
• Jaeger, Werner (1936); The Theology of the Early Greek Philosophers”, Clarendon Press, Oxford.
• Minois, Georges (1998); Histoire de l’athéisme: les incroyants dans le monde occidental des origines à nos jours, Fayard, Paris.
• Oppy, Graham (2019); Atheism: the Basics, Routledge, Taylor & Francis Group, New York ; London.
• Şehristânî. (2017). Milel ve Nihal. Litera, İstanbul.
• Taylan, Necip (2015); Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu, Mahya Yayınları, İstanbul.
• Thrower, James (2000); Western atheism: a short history, N.Y: Prometheus Books, Amherst.
• Topaloğlu, Aydın (2020); Fiolzofların Tanrısı. İstanbul: İz Yayncılık.
• Topaloğlu, Aydın (2001); Tanrıtanımazlığın Felsefi Boyutları Teizm ya da Ateizm. Kaknus Yayınları, İstanbul.
• Topaloğlu, Aydın (1998); Ateizm ve Eleştirisi. Diyanet İşleri Başkanlığı, İstanbul.
• Weber, Alfred (1991); Felsefe Tarihi, Sosyal Yayınları, İstanbul.
• Aristote, (2023) Metaphysique, 3/12, https://remacle.org/bloodwolf/philosophes/Aristote/metaphysique1.htm#III, 16.04.2023.
• “Aristophanes | Biography, Plays, & Facts | Britannica”, (2023), (Erişim Tarihi): 15 Nisan 2023, https://www.britannica.com/topic/Clouds-play-by-Aristophanes.
• “Aristophanes | Biography, Plays, & Facts | Britannica”, (2023), (Erişim Tarihi): 15 Nisan 2023, https://www.britannica.com/topic/Clouds-play-by-Aristophanes.
• Dinçer, Günay, (2023), "Eski Roma Cumhuriyetinde Rahiplik Kurumu, Asya Studies 7 / 23 (Mart 2023): 305-318, https://doi.org/10.31455/asya.1253104.
• Gorgelin, Jean, (2022), “L’atheisme dans l’histoire occidental”, Evangile et Liberte, ERişim 22 Nisan 2022, https://www.evangile-et-liberte.net/.
• Herrero de Jauregui, Miguel, (2023),“The Protrepticus of Clement of Alexandria: Com-mentary”, Microsoft Word - tesis bo final. Doç. (unibo. it), Erişim 19.03.2023. https://amsdottorato.unibo.it/1117/1/Tesi_Herrero_de_Jauregui_Miguel.pdf
• Herbjørnsrud, Dag (2020), “India’s Atheist Influence on Europe, China, and Science”, Blog of the APA (blog), 24 Haziran 2020, Erişim 8 Temmuz 2023, https://www.sgoki.org/no/2020/07/28/carvaka-lokayata-the-rational-atheist-skeptical-and-materialist-philosophy-schools-of-india/
• Introvigne, Massimo, (2022) “Confucianism: ‘Atheism’ or Religion? 1. Is There Religion in China?”, 04 Mayıs 2022, Erişim 9 Temmuz 2023, https://bitterwinter.org/confucianism-atheism-or-religion-1/https://bitterwinter.org/confucianism-atheism-or-religion-1/
• Malt, Can, (2020, )“Elefsis Gizemleri Nedir? Eleusis Gizemleri Tarihi”, Mitolojik Tanrılar, Erişim 29 Aralık 2020, https://mitolojiktanrilar.com/elefsis-gizemleri-nedir/.
• Martínez, Ramón Soneira, (2018), “Límites históricos del Ateísmo: increencia en la Grecia Antigua.”, Panta Rei, sy 1, Erişim 11 Aralık 2018, https://doi.org/10.6018/pantarei/2018/2.
• “Socrates Was Guilty as Charged”, (2009), University of Cambridge, Erişim 08 Haziran 2009, https://www.cam.ac.uk/news/socrates-was-guilty-as-charged
• Temîmî, Eymen Cevad, (2014), “Xenophanes: Select Fragments and Analysis”, Erişim 11 Ağustos 2014, https://aymennjawad.org/2014/08/xenophanes-select-fragments-and-analysis.
• Turner, Abigail–Wernicki, Lauck, (2023); “Lokayata/Carvaka – Indian Materialism | Internet Encyclopedia of Philosophy” (Erişim 10 Temmuz 2023), https://iep.utm.edu/indmat/
• “Wang Chong (Wang Ch’ung)” (2023), Internet Encyclopedia of Philosophy, Erişim 09 Temmuz 2023, Erişim 09 Temmuz 2023, https://iep.utm.edu/wangchon/