Distopik Anlatıların Dilinden Masalsı Yankılar: Toplumsal Eleştiri ve İroni

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 33, 9 - 20, 31.05.2024

Ayşegül Soydaner

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1432309

Öz

Distopya, kurgusal bir gelecekte insanlık için karanlık, baskıcı ve çarpık bir toplum düzenini ele alan eserlerdir. Masallar ise genellikle fantastik ögeler içeren öğretici mesajlar taşıyan hikâyelerdir. Masallar ve distopik anlatılar arasındaki ilişki, distopik anlatılarda bazen masalsı ögelerin kullanılmasıyla ortaya çıkar. Masalsı ögeler, distopya içerisinde fantastik unsurları temsil ederek okuyucuya bir kaçış sunabilir veya sorunları abartarak eleştiri yapabilir. Distopik anlatılar ise toplumsal sorunlarla ilgilidir ve genellikle otoriter rejimler, eşitsizlik, özgürlük kısıtlamaları ve insan doğasının bozulması gibi konuları ele alır. Bu tür eserler, toplumsal eleştiri yaparak okuyucuya mevcut sorunları göstermeye çalışır. İroni, distopik anlatılarda sıklıkla kullanılan edebî bir araçtır. İroni; distopyanın çelişkilerini, paradokslarını ve absürtlüklerini vurgulamak için kullanılır. Distopik dünyadaki ironik durumlar, okuyucunun toplumsal sorunları daha derinden anlamasına ve sorgulamasına yardımcı olur. Distopik anlatılarda masalsı ögeler genellikle fantastik varlıklar, büyülü nesneler veya fantastik mekânlarla temsil edilirler. Bu ögeler, distopik dünyadaki gerilimi hafifletmek veya alternatif bir perspektif sunmak amacıyla kullanılabilir. Bu çalışma, distopya ve masal olmak üzere iki farklı edebî türün hayal gücü ve metafor kullanımına dayanarak toplum üzerindeki etkisine dikkat çekmekle beraber toplumsal eleştiriye de ironik bir bakış açısı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Distopya, Masal, İroni, Toplum, Eleştiri

Fairytale Echoes From The Language Of Dystopian Narratives: Social Criticism and Irony

Öz

Dystopias are works that depict a dark, oppressive and distorted social order for humanity in a fictional future. Fairytales, on the other hand, are stories that usually contain fantastic elements and carry instructive messages. The relationship between fairytales and dystopian narratives sometimes emerges through the use of fairytale elements in dystopian narratives. Fairytale elements can offer an escape to the reader by representing fantastic elements within a dystopia, or they can criticize problems by exaggerating them. Dystopian narratives, on the other hand, are about social problems and generally deal with issues such as authoritarian regimes, inequality, restrictions on freedom and the degradation of human nature. These types of works try to show the reader the current problems by making social criticism. Irony is a literary device frequently used in dystopian narratives. Irony is used to highlight the contradictions, paradoxes and absurdities of dystopia. Ironic situations in the dystopian world help the reader understand and question social problems more deeply. In dystopian narratives, fairytale elements are usually represented by fantastic beings, magical objects or fantastic places. These elements can be used to relieve tension in the dystopian world or to offer an alternative perspective. This study draws attention to the impact of two different literary genres, dystopia and fairytale, on society based on the use of imagination and metaphor, and also offers an ironic perspective on social criticism.

Anahtar Kelimeler

Dystopia, Fairytale, Society, Criticism, irony

DİSTOPİK ANLATILARIN DİLİNDEN MASALSI YANKILAR:TOPLUMSAL ELEŞTİRİ VE İRONİ

Öz

Kaynakça

• Ağkaya, Onur (2016) ; “Ütopya ve Distopya: Siyasetin Edebiyat Üzerindeki Etkisi”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 14, S. 4, s. 23 - 48.
• Atasoy, Emrah (2020) ; “Distopik Kurgu ve Ümitvar Distopya Bağlamında Ütopyacılık Geleneği”. Gaziantep Universıty Journal Of Socıal Scıences, C. 19, S. 3, s. 1135 - 1147.
• Ayaş, Şaziye (2019) ; Modern Bir Masal Olarak Açlık Oyunları Serisinin İncelenmesi. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Barut, Ömer (2021) ; “Yabancılaşmanın ve Paranoyanın Kıskacında Distopik Bir Toplum: Philip K. Dick’in Karanlığı Taramak Romanı”. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür Sanat-Mimarlık Dergisi, C. 4, S.7, s. 110 - 134.
• Çelik, Ejder (2015) ; “Distopik Romanlarda Toplumsal Kurgu”. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, C. 18, S. 1, s. 57 - 79.
• Dağlı, Sercan (2019) ; Modern Dünyadan Kaçış: Özgürlük ve Melankoli. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Demirer, Hüseyin (2020) ; Birey ve Toplum Bağlamında Distopik Anlatılar. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Durmaz, Ayşegül (2022) ; Edebiyatta Distopya ve Oya Baydar'ın Distopik Romanları. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gökkaya, Öner Kâmil (2021) ; Distopik Anlatımın 1950 Sonrası Türk Resim Sanatına Yansıması. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ: Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Koca, Tuğçe (2023) ; 21.Yüzyılda Masal: Klasik Masal ve Anti-Masal Kitaplarının İçerik Unsurları Bakımından Karşılaştırılması. Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Özensoy, Ahmet Utku (2022) ; “Eleştirel Düşünme Becerisinin Öğretimi ve Distopik Romanlar”. 6. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Kongresi, s. 202 – 208.
• Sol, Erkin Onat - Sol, Ayhan (2021) ; “Soylent Green: Kara Bir Film, Kapkara Bir Ge-lecek”. SineFilozofi, C. 6, S. 11, s. 410 - 426.
• Tamer, Halil Yasin (2022) ; “Dijitopya: Teknoloji, Yönetim ve Emek Bağlamında Ütopyalar ve Distopyalar Üzerine Bir İnceleme”. Kamu Yönetimi ve Teknoloji Dergisi, C.4, S.1, s. 13 - 37.
• Yılmaz, Aliye (2012) ; “Çocuk Eğitiminde Masalın Yeri (Binbir Gece Masalları Örne-ği)”. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 2012 , S. 25, s. 299 - 306.