Turhan Taşan’ın Eserlerinin Farklı Değişkenler ve Prozodi Özellikleri Yönünden İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 34, 39 - 66, 30.09.2024

Ahmet Hakan Baş , Tolga Karaca

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1466245

Öz

Prozodi kavramı, sözlü eserlerde sözlerin müzikle uyum sağlaması olarak tanımlanabilir. Bu uyum sözlü eserlerde, müziğin daha güçlü olarak anlatılmasına olanak sağlamakla beraber, dinleyicide bıraktığı etkiyi olumlu yönde etkilediği düşünülmektedir. Türk müziğinde prozodiye hâkim olan, bu kavrama örnek teşkil edebilecek nitelikte sözlü eser örnekleri veren bestekârlardan biri de Turhan Taşan’dır. Bestekâr, yirminci yüzyılda Türk müziğine önemli eserler kazandıran, sözlü eserlerinden dolayı birçok ödüle layık görülen, araştırmacı kimliği, yazmış olduğu kitapları ve Türkiye Radyo Televizyon Kurumu’nda musikimizin tanıtılması için yıllardır yapmış olduğu radyo programlarıyla öne çıkan önemli bestekârlardan biri olarak bilinmektedir. Bu araştırmada, bestekârın eserlerini farklı değişkenler açısından incelemek için doküman inceleme yöntemi kullanılmış, ardından bu eserlerin betimsel ver bibliyometrik analizleri yapılarak IBM SPSS Statistics 20 programı yardımıyla frekans analizleri ortaya çıkarılmıştır. Eser inceleme esnasında, bestekârın amaçlı örneklem yöntemi ile seçilmiş üç farklı formdaki (şarkı, fantezi, çocuk şarkısı) eseri, prozodi özellikleri yönünden Prozodi İnceleme Tekniği ile incelenmiştir. Araştırma sonuçlarına göre; bestekârın herhangi bir saz eseri bestelemediği, TRT repertu-varında yer alan 118 adet sözlü eserinin, 26 adet ise söz yazarı olarak yer aldığı eserinin olduğu görülmüştür. Ayrıca, eserlerinde söz yazarı olarak en çok Fatoş Koçarslan ile çalıştığı, en fazla nihavend makamında eser ürettiği, usul olarak sofyan usulünü sıkça kullandığı ve form olarak da çoğunlukla fantezi formunu tercih ettiği sonuçlarına ulaşılmıştır. Bestekârın eserlerinde 57 farklı söz yazarı, 20 farklı makam, dokuz farklı usul, üç farklı form tercih ettiği tespit edilmiştir. İncelenen eserlerde bestekârın prozodi kurallarını önemsediği, şarkı sözlerini prozodi kurallarına uygun bir şekilde işlediği ortaya çıkmıştır. Bestekâr ile ilgili bundan sonra yapılacak olan araştırmalarda, bestekârın eserlerinin form ve biçim analizi yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Turhan Taşan, eser inceleme, prozodi inceleme tekniği, analiz, prozodi

Examination of Turhan Taşan's Works in Terms of Different Variables and Prosody Features

Öz

The concept of prosody can be defined as the harmony of words with music in oral works. This harmony allows the music to be expressed more powerfully in oral works and is thought to have a positive effect on the impact it leaves on the listener. Turhan Taşan is one of the composers who dominate prosody in Turkish music and gives examples of vocal works that can serve as examples of this concept. The composer is seen as one of the important com posers who contributed important works to Turkish music in the twentieth century, who was deemed worthy of many awards for his verbal works, and who stands out with his researcher identity, the books he wrote and the programs he has made for years to promote our music on TRT radios. In this research, the document analysis method was used to examine the composer's works in terms of different variables, and then descriptive and bibliometric analyzes of these works were performed and frequency analyzes were revealed with the help of IBM SPSS Statistics 20 program. During the work analysis, the composer's work in three different forms (song, fantasy, children's song) selected with the purposeful sampling method was examined with the Prosody Examination Technique in terms of its prosody features. According to the research results; It has been seen that the composer did not compose any instrumental works, but has 118 vocal works in the Turkish Radio and Television repertoire, and 26 works in which he took part as a songwriter. In addition, it was concluded that he mostly worked with Fatoş Koçarslan as a songwriter in his works, produced mostly works in the Nihavend maqam, frequently used the Sofyan style as a style, and mostly preferred the song form as a form. It has been determined that the composer preferred 57 different songwriters, 20 different modes, nine different modes and three different forms in his works. In the works examined, it was revealed that the composer cared about the rules of prosody and processed the lyrics in accordance with the rules of prosody. In future research on the composer, it is recommended to analyze the form and shape of the composer's works.

Anahtar Kelimeler

Turhan Taşan, work analysis, prosody analysis technique, analysis, prosody

Kaynakça

• Açıkel, Duygu ve diğerleri (2008). “Turhan Taşan”, Who is Who Türkiye (Türkiye’deki Seçkin Kişilerin Ansiklopedisi), İstanbul: Who is Who Yayınları, İstanbul.
• Ak, Ahmet Şahin, (2018). Türk Musikisi Tarihi. Ankara: Akçağ.
• Akbay, Feyyaz. (2020). Türk Müziğinde Güfteden Besteye Gitme Yolunda Prozodi, İnkılap Yayınevi.
• Akbay, Feyyaz. (2020). Sözlü Türk Müziğinde Dönemsel Prozodi Anlayışı ve Seçilmiş Bestekârların Eserlerinin Prozodik Açıdan İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Okan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akbayır, Sıddık. (2009). 55 Nokta Kuzey, Samsun Valiliği İl Özel İdaresi, Semih Ofset.
• Arel, Hüseyin Sadettin. (1992). Prozodi Dersleri. M. Bardakçı (Yay. Haz.), Pan Yayıncılık, İstanbul.
• Başara, Erol (2014). “Aruz Vezninin Belli Bir Kalıbında Yazılmış Güftelerin Sengin Semâî Usûlü İle Bestelenmesinde Görülen Bazı Prozodik Özellikler”, Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 37/2, s. 41-48.
• Bilgin, Gülhan. (2002). Turhan Taşan’ın Hayatı, Bitirme Çalışması, İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Musikisi Devlet Konservatuvarı Temel Bilimler Bölümü.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2019), Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Pegem Akademi.
• Ergişi, Süleyman. (2007). Sözlü Türk Müziğinde Prozodi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gazimihal, Mahmut Ragıp (1961). Musıki Sözlüğü, İstanbul MEB.
• Güldaş, Saadet (2003). Vurgu ve Vurgulamaları İle Türk Musikisinde Prozodi, İstanbul: Kurtis Matbaacılık.
• Hatipoğlu, Ahmet (1988). Karşılaştırmalı ve Uygulamalı Türk Musikisinde Prozodi, Ankara: T.R.T. Müzik Dairesi Yayınları.
• Kal, F. K., Karaca, T., & Baş, A. H. (2023). “Bestekâr Erol Başara’nın Çeşitli Formlardaki Eserlerinin Farklı Değişkenler ve Prozodi Bakımından İncelenmesi”, Eurasian Journal of Music and Dance, (21), 82-105.
• Kalaycıoğlu, Rahmi (1993). “Turhan Taşan”, Türk Musikisi Bestekârları Külliyatı, sayı 66, Türk Musikisi Bestekârları Külliyatı Yayınları, İstanbul.
• Kalaycıoğlu, Rahmi (2008). “Turhan Taşan”, Türk Musikisi Bestekârları Külliyatı, sayı 90, Türk Musikisi Bestekârları Külliyatı Yayınları, İstanbul.
• Kaptan, S. (1983). Bilimsel Araştırma Teknikleri ve İstatistik Yöntemleri. Ankara.
• Karaca, T., Köprülü, G., Işıldak, C. K., & Baş, A. H. (2021). “Türk müziğinde yeni bir prozodi inceleme tekniği önerisi (Erol Sayan Örneği)”, İdil, 85, 1275-1292.
• Karataş, Özgür Sadık (2020). “Beste ve Güftesi Zeki Ârif Ataergin’e Ait Sûzinâk Makamındaki Eserlerin Prozodi Analizi”, Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 8(21), 171-189.
• Kayıkçı, Ali. (2005). Dünden Bugüne Samsunlu Şâirler ve Yazarlar Ansiklopedisi. Gürses Gazetesi Yayını.
• Öztaş, Selim (2020). Usûl, Vezin, Prozodi, İstanbul, Olgun-Çelik Matbaa Ltd. Şti.
• Sayan, Erol. (2010). Ulusal Müziğimiz Teknik-Analiz Ve Bestecilik, İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Tan Sunat, Nurdan. (1994). Hacı Arif Bey'in Çeşitli Makamlardaki Aksak, Curcuna ve Türk Aksağı Usullerindeki 50 Şarkısının Prozodik Tahlili. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tanrıverdi, Arzu. (1996). Turhan Taşan Hayatı ve Eserleri, Lisans Bitirme Ödevi, Ege Üniversitesi Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı Ses Eğitimi Bölümü.
• Taşan, Turhan. (2010). Türk Müziğinde Doktor ve Eczacı Sanatçılar. İstanbul: Pendik Belediyesi.
• Teker, M. Murat. (2007). Turhan Taşan Hayatı Eserleri, Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı.
• Türk Dil Kurumu. (1992). Türkçe Sözlük, İstanbul: Milliyet Tesisleri.
• Üreyli, Göksu. (1997). Ahmet Cevdet Çağla’nın Eserlerinde Prozodi, Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yurdacan, Bayram, (2019). Türk Musikisi Tarihi ve Bestekârları, Ankara: Akademisyen Kitabevi A.Ş. İnternet Kaynakları
• URL-1. https://www.biyografya.com/biyografi/7754 (Erişim Tarihi: 03.04.2024).
• URL-2 https://turhantasan.com/ozgecmis/ (Erişim Tarihi: 03.04.2024).
• Kişisel Görüşmeler Taşan, Turhan, (2024, 21 Mart), İstanbul.
• Görsel Kaynakçası Nota 1: TRT Müzik Dairesi TSM Rep. No. 17208
• Nota 2: TRT Müzik Dairesi TSM Rep. No. 3060
• Nota 3: TRT Müzik Dairesi TSM Rep. No. 22070