Turquoise Glaze Research With Copper Compounds at 1000-1200°C

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 35, 189 - 201

Ali Uslu

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1455233

Öz

Since the existence of mankind, ceramics bear the socio-cultural traces of the period to which it belongs with its material, form and colour characteristics. Turquoise, which symbolises life after death as an indicator of a cultural belief, was first used on the ceramic surface in Ancient Egypt. Turquoise obtained by adding copper mineral to the glaze composition coloured ceramics were the most important examples of Ancient Egyptian ceramics. The turquoise colour, which has a special importance in Islamic culture, was used in the Middle East and Central Asia (Anatolia, Iran, Iraq, Syria and Afghanistan) were also used in geography. Great Seljuks in Anatolia The turquoise colour, seen in the architectural structures and daily use ceramics built by the Empire in the 12th century, became a means of expression of a symbolic language, just like in Ancient Egypt. The turquoise colour, which was first used in Anatolia with the Great Seljuk Empire, has been carried to the present day with the use of the Seljuk Empire and the Ottoman Empire. In this research, the history of turquoise coloured glaze, which develops at 1000-1200°C with copper compounds that we encounter in ceramic culture, the raw materials used, sample recipes and sample ceramic artists who commonly use turquoise glaze in their works were investigated.

Anahtar Kelimeler

Turquoise glaze, blue, ceramic, oxide

1000-1200°C’de Bakır Bileşikleri ile Turkuaz Sır Araştırması

Öz

İnsanoğlunun varoluşundan bu yana seramik malzeme, biçim ve renk özellikleriyle ait olduğu dönemin sosyokültürel izlerini taşımaktadır. Kültürel bir inanışın göstergesi olarak ölümden sonra hayatı simgeleyen turkuaz, seramik yüzeyinde kullanımı ilk olarak Eski Mısır’da ortaya çıkmıştır. Sır bileşimine yapılan bakır minerali katkısıyla elde edilen turkuaz renkli seramikler, Eski Mısır seramiklerinin en önemli örneklerini oluşturmuşlardır. İslam kültüründe de ayrı bir öneme sahip olan turkuaz rengi, İslamiyet’in yaygın olduğu Orta Doğu ve Orta Asya (Anadolu, İran, Irak, Suriye ve Afganistan) coğrafyasında da kullanılmıştır. Anadolu’da Büyük Selçuklu İmparatorluğu’nun 12. yüzyılda inşa ettiği mimari yapılarda ve günlük kullanım seramiklerinde görülen turkuaz renk, tıpkı Eski Mısır’da olduğu gibi sembolik bir dilin ifade aracı olmuştur. İlk olarak Büyük Selçuklu İmparatorluğu ile Anadolu’da kullanılan turkuaz renk, akabinde Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu’nun kullanımı ile günümüze kadar taşınmıştır. Bu araştırmada, seramik kültüründe karşımıza çıkan bakır bileşiklerle 1000-1200°C’de gelişen turkuaz renkli sırın tarihçesi, kullanılan hammaddeler, örnek reçeteleri ve eserlerinde yaygın olarak turkuaz renkli sır kullanan örnek seramik sanatçılarının araştırması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Turkuaz sır, mavi, seramik, oksit

Kaynakça

• Arcasoy, A. (1983). Seramik Teknolojisi, (No:2). Marmara Üniversitesi Yayınları, s.166-171
• Balyemez, A. (2016), “Seramikte Turkuaz Renk: İki Kültür, İki Teknik” 10. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, s.564.
• Çalışkan, Güneş, P. (2015), “Renk Veren Oksitlerle Geliştirilen ‘Stoneware’ Sır Araştırmaları”, Yedi; Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, (14), s.137.
• Çetin, E., Gülcan, M. & Türe, O. (2017), 17. Ulusal Kil Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Jeoloji Mühendisliği Bölümü.
• Genç, S. (2013) Sır Sanatı, Boyut Yayınları”, İstanbul, 2013, s.34.
• Genç, S., & Erel, E. B. (2019), “Oil Spot (Yağ Benekli) Sırların Araştırılması ve Geliştirilmesi 1200 C” Sanat ve Tasarım Dergisi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, s.278-279.
• Gezer, H. (2009), “Prof. Zehra Çobanlı’nın Çağdaş Türk Seramik Sanatındaki Yeri” Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Grube, E. J. (1994), Cobalt and Lustre: The First Centuries of Islamic Pottery. Nur Vakfı.
• Http-4. Anadolu Üniversitesi Çağdaş Sanatlar Müzesi, https://csmuze.anadolu.edu.tr/muze-koleksiyonu/kato-kenji Erişim Tarihi: 22.05.2020.
• Http-2. İznik Yeşil Cami, https://www.bursa.com.tr/tr/mekan/iznik-yesil-cami-565/ Erişim Tarihi: 21.09.2024.
• Koç, E. (2019), “Seramik Sırlarında Kullanılan Renklendirici Oksitlerin, Karbonatların ve Tuzların Etkilerinin Araştırılması” Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Özdemir, Y. (2021), “Karatay Medresesi Çini Eserler Müzesinden Ünik Özellikte İki Siren/Harpi Figürlü Seramik” Arkhaia Anatolika Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi, (4), s.123-140.
• Özkul, K. (2020), “Anadolu Selçuklu Dönemi Mimari Yapılarında Turkuaz” Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 6(13), s.291-318.
• Öztürk, E. R. (2019), “Mat Makro Kristal Sırların Araştırılması ve Geliştirilmesi” Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Şölenay, E. & Tütüncü, S. (2003), “Bakır Bileşikleri ile İlgili 1200 C’de Turkuaz Sır Araştırmaları” 3. Uluslararası Eskişehir Pişmiş Toprak Sempozyumu, s.115.
• Uslu, A. (2016), “İsmail Yardımcı’nın Çağdaş Türk Seramik Sanatındaki Yeri ve Çalışmalarındaki Resimsel Etkiler” Yüksek Lisans Tezi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yastı, Ş. Y. (2011), “Konya Kubad Abad Çinilerinin Arkeometrik Karakterizasyonu ve Benzer Çinilerin Araştırılması” Doktora Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Görsel 1. http-1. https://aktuelarkeoloji.com.tr/kategori/aktuel/babil-in-istar-kapisi-ne-zaman-insa-edildi Erişim Tarihi: 06.01.2024
• Görsel 2. Örgen, E. (2007). “Büyük Selçuklu Dönemi Turkuaz Sırlı Seramiklerinin özellikleri ve Turkuaz Sırları Yeni Seramik Tasarımları” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel El Sanatları Çinicilik Bölümü, s.63.
• Görsel 3. Özdemir, Y. (2021), “Karatay Medresesi Çini Eserler Müzesinden Ünik Özellikte İki Siren/Harpi Figürlü Seramik” Arkhaia Anatolika Anadolu Arkeolojisi Araştırmaları Dergisi, (4), s.123-140.
• Görsel 4. http-2. https://www.bursa.com.tr/tr/mekan/iznik-yesil-cami-565/ Erişim Tarihi: 21.09.2024
• Görsel 5. http-3. https://www.researchgate.net/figure/Bowl-Alev-Ebuezziya-Siesbye-h21-5-cm-O-355-cm-1987_fig5_339785640 Erişim Tarihi: 05.01.2024
• Görsel 6. Gezer, H. (2009), “Prof. Zehra Çobanlı’nın Çağdaş Türk Seramik Sanatındaki Yeri” Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü
• Görsel 7. Örgen, E. (2007). “Büyük Selçuklu Dönemi Turkuaz Sırlı Seramiklerinin özellikleri ve Turkuaz Sırları Yeni Seramik Tasarımları” Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Geleneksel El Sanatları Çinicilik Bölümü, s.63
• Görsel 8. http-5. https://csmuze.anadolu.edu.tr/eser/kato-kenji Erişim Tarihi: 22.05.2020
• Tablo 1. Bloomfield, L. (2014). The Handbook Of Glaze Recipes, Herbert Press, s.122 Tablo 2. Cooper, E. (2011). Seramik Sır Reçeteleri El Kitabı, Çeviren: Mete, Z. s.52 Tablo 3. Memmott, H. (1986). An Artist’s Guide To The Use Of Ceramic Oxides, Austra-lia, s.21
• Tablo 4. Bloomfield, L. (2014). The Handbook Of Glaze Recipes, Herbert Press, s.70
• Tablo 5. Bloomfield, L. (2014). The Handbook Of Glaze Recipes, Herbert Press, s.70
• Tablo 6. Cooper, E. (1980). The Potter’s Book Of Glaze Recipes, Pennsylvania University Press, Amerika, s.121