Sadık Yemni Öykülerinin Fantastik ve Memorat İlişkisi Ekseninde Tematik Olarak İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 35, 7 - 25

Fatmanur Saltık

https://doi.org/10.31126/akrajournal.1528845

Öz

Fantastik türde eserler kaleme alan Sadık Yemni, eserlerinde halk kültüründen ve bu doğrultuda memoratlardan da faydalanmaktadır. Bunu yaparken kendi dilini oluşturmuş ve kendine has bir dünya yaratmıştır. Memorat ve fantastik arasında kurmuş olduğu ilişki, bu çalışmanın temel noktasını oluşturmaktadır. Romanları üzerine benzer tespitler gerçekleştirildiği için bu çalışmada Sadık Yemni’nin öyküleri bağlamında bir inceleme yapılmıştır. Bu sebeple yazarın öykülerinin toplandığı Hayal Tozu Gölgecisi kitabı incelemeye alınmıştır. Hayal Tozu Gölgecisi kitabındaki tüm öykülerin fantastik ve memorat ilişkisi içinde değerlendirilemeyeceği tespit edildiği için tüm öyküler çalışmaya dâhil edilmemiştir. Çalışmada; “Ruh Vestiyeri”, “Bakış Ressamı”, “Bekleme Odası”, “Akaşanlar”, “K2RİK ve Gece”, “Yak ve Git”, “Nefesçil”, “Sokaklar Benim Yeniden” isimli öyküler yer almaktadır. Çalışmaya dâhil edilen öyküler; “doğaüstü varlıklarla iletişim, rüyalarla ortaya çıkan doğaüstülükler, korku durumları, ölüm ve öldürme, kullanılan mekânlar, modern kent yaşamı bağlamında yaşananlar” başlıkları altında fantastik ve memorat ilişkisi yönünden değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sırasında öncelikle fantastik ve memorat kavramları hakkında bilgiler sunularak konuya giriş amacıyla hazırlık yapılmıştır. Bu hazırlığın ardından öykülerdeki fantastik ve memorat bağlantısı tespit edilerek her bölümde farklı bir konu ekseninde bu tespitler ortaya konmuştur. Yapılan değerlendirmeler sonucunda memorat ve fantastik arasındaki benzer yanlar gözler önüne serilerek fantastik anlatıların halk kültürü unsurlarından ne şekilde etkilendiği de açık-lanmıştır. Hem memoratlarda hem de fantastik anlatılarda korku, şaşkınlık, heyecan gibi duy-guların ortaklaştığı tespit edilmiştir. Memoratlarda ve fantastik anlatılarda yaşanan olayların benzerliği ortaya çıkmış, bu olayları yaşayan kişilerin de benzer ruh hallerine sahip oldukları görülmüştür. Bunun dışında ele alınan iki anlatı türünün dil ve şekil özellikleri bakımından da bir değerlendirmesi yapılarak benzerlikleri ve farklılıkları ortaya konulmuştur. Çalışmada Sadık Yemni’nin öykülerinin okuması yapılarak memoratlar ve fantastik anlatılar ile olan bağlantıları bulunmuştur. Öyküler dışında çeşitli kaynak taramaları da yapılmış ve elde edilen bilgiler doğrultusunda bu çalışma hazırlanmıştır. Metin merkezli olarak düzenlenen ve nitel araştırma yöntemlerinden biri olan içerik analizi tekniği ile hazırlanmış olan bir çalışmadır. Fantastik bir anlatının içinde memorat özelliklerinden faydalanıldığı için bu konu üzerine çalışma yapmanın faydalı olacağı tespit edilmiştir. Fantastik türde eser veren Sadık Yemni’nin halk kültüründen ve bu doğrultuda memoratlardan nasıl faydalandığı ele alınmış olup fantastik ve memorat arasında bulunan bağlantı bu çalışmanın temel noktasını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

edebiyat, Sadık Yemni, fantastik, memorat, öykü, halk bilimi

Thematic Examination Of Sadık Yemni Stories On The Axis Of The Fantastic and Memorat Relationship

Öz

In his works, Sadık Yemni combines the fantastic genre with elements of folk culture, employing memorates to create a new language and world in his narratives. The core of this study is the relationship between fantastic literature and memorate in Yemni’s works. The approach to different components is consistent across his novels and stories; therefore, this study focuses specifically on the author’s short stories to gain insight into his narrative style.The stories examined are drawn from the collection "Hayal Tozu Gölgecisi." Not all stories in this book are relevant to the research question, so a selection has been made, including "Ruh Vestiyeri," "Bakış Ressamı," "Bekleme Odası," "Akaşanlar," "K2RİK ve Gece," "Yak ve Git," "Nefesçil," and "Sokaklar Benim Yeniden". These stories are analyzed under several themes: “communication with supernatural beings, dreams that precede supernatural events, fear, death and violence, and the dynamics of modern city life,” with a particular focus on the relationship between memorate and fantastic elements. The study begins with a general overview of the concepts of the fantastic and memorate, providing foundational information about these terms. Following this, it presents detailed examinations of their interconnections within the selected stories. Each thematic section highlights how the themes manifest and delineates the connections found. The findings reveal shared emotional themes of fear, surprise, and excitement present in both memorate and fantastic narratives. The influence of folk culture on fantastic narratives is discussed, as well as the similarities and differences in the events and psychological states of characters experiencing these occurrences. Furthermore, the study evaluates the linguistic and structural characteristics of the two narrative types, emphasizing both their commonalities and distinctions. By conducting a close reading of Yemni’s stories and consulting various sources, this research establishes clear connections between memorate and fantastic narratives. The content analysis method, which is a part of a qualitative research approach and text-centered editing, is employed. Consequently, it has been determined that examining the relationship between memorate and fantastic narratives is crucial for understanding the components of Sadık Yemni’s work, as the characteristics of memorate are employed within a fantastic context throughout his stories. This study explores how Yemni, a writer of fantastic literature, draws on folk culture and, in doing so, effectively integrates memorates into his narrative framework.

Anahtar Kelimeler

literature, Sadık Yemni, fantastic, memorate, story, folklore

Kaynakça

• Aksüt Çobanoğlu, S. (2014a). Fantastik edebiyatta halk kültürü unsurlarından izler: Sadık Yemni örneği.
• Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 55(55), 1-28. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/264543
• Aksüt Çobanoğlu, S. (2014b). Sadık Yemni’nin romanlarında halk kültürü unsurlarının tespiti ve incelenmesi. (Tez No. 316795) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=Uda0BtN-SdYMmwJT76V o-g&no=VFeTJSpC0sLEaYmQLlR7dw
• Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 62-82. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3602435
• Aslan Ayar, P. (2015). Türkçe edebiyatta varla yok arası bir tür: fantastik roman (1876-1960). İletişim Yayınları.
• Bachelard, G. (2021). Mekânın poetikası. Alp Tümertekin (çev.). İletişim Yayınları.
• Çetindaş, D. (2016). Modern Türk edebiyatında memoratlar ve büyü inançlarının bir örneği: Sadık Yemni romanları. IV. Kazan Uluslararası Halk Kültürü Sempozyumu, s. 269-276.
• Çobanoğlu, Ö.(2021). Türk halk kültüründe memoratlar ve halk inançları. Akçağ Yayınları.
• Doğan, A. (Bahar 2006) Bireyleşim/ kemalat sürecinde kapalı ve dar mekânlar. Bilig Dergisi, 37,115-130. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/234370
• Duvarcı, A. (2005). Türklerde tabiatüstü varlıklar ve bunlarla ilgili kabuller, inanmalar, uygulamalar. Bilig Dergisi, 32, 125-144. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423873409.pdf
• Gün, E. (2024). 20. Postmodern unsurlar ışığında yedinci gün, Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 38, 339-353. DOI: https://doi.org/10.29000/rumelide.1439633
• Gün, F. (2022). Death rituals of the hamadan (iranian) turks. Voprosy İstorii, 4 (2), 229-237. DOI: 10.31166/VoprosyIstorii202204Statyi33
• Hallaç, A.T. (2018). Memorat kavramının tanımlarındaki belirsizlik ve bir tanım denemesi. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 2 (2), 182-211.
• Işık, N. (2021). İşlevselcilik açısından kuyu motifinin Türk kültürü, edebiyatı ve sinemasına yansımaları. Folklor/ Edebiyat Dergisi, 26 (2), 281-296.https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1084573
• İmamoğlu, A. (2010/2). Bazı psikanalistlere göre rüyanın insan hayatındaki rolü. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 12 (22), 21-47. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/191884
• Moran, B. Türk romanına eleştirel bir bakış 3. İletişim Yayınları, 2021.
• Sullivan, C.W. (2001). Folklore and Fantastic Literature. Western Folklore, 60 (4), 279-296. https://doi.org/10.2307/1500409
• Steıntmetz, J. (2006). Fantastik edebiyat, Dost Kitabevi Yayınları.
• Todorov, T. (2012). Fantastik: edebî türe yapısal bir yaklaşım. (çev. Nedret Öztokat) Metis Yayınları.
• Yemni, S. (2009). Hayal tozu gölgecisi. Everest Yayınları.
• Sozluk.gov.tr (Erişim: 17.01.2024).
• Yemni, S. (2017). Sadık Yemni sözlüğü. http://www.sadikyemni.com/sadik-yemni-sozlugu, (Erişim: 25.02.2024).