Aktör Ağ Teorisi İle Vernakülere Bakmak

Yıl 2020, Sayı 7, 9 - 15, 26.06.2020

ASLIHAN ECE PAKÖZ

Öz

Bu çalışma, "ilişkisellik" kavramından yola çıkarak "vernaküler" kavramını tartışmaktadır. Bunu yapmak için teorik çerçeve olarak "Aktör Network Teorisi" (ANT) benimsenmiştir. Bilindiği gibi modernite; doğa ile toplumu, özne ile nesneyi ayırmaya dayalıdır ve buna göre özne aktif, nesne pasiftir. ANT'ne göre ise, insanlar için doğa ile toplum ayırımı olmadığı gibi saf doğa ya da saf toplum da yoktur. Toplumsallık sadece insanlardan oluşan bir şey değildir ve nesneler olmadan düşünülemez. Böylece ANT'nde toplumsallığın tanımı; sosyal, söylemsel ve nesnel öğelerin bir arada olması olarak yapılır. Her şey bu öğeler arasındaki melez ilişkilerden ibarettir. Bu çalışmada "ilişkisellik" kavramıyla anlatılmak istenen de bu üç öğe arasındaki melez ilişkilerdir. Toplumsal ilişkilere ve bu ilişkilerde nesnelerin rolüne bakmak, mimarlık dünyasındaki bazı kavramsal sorunları anlamak için de bir yol olabilir. ANT çerçevesinden mimarlık alanına bakınca öncelikle disiplinlerin sınırlarının geçirgen olduğunu görülür. Başka bir deyişle saf doğa ya da saf toplum olmadığı gibi saf mimarlık da yoktur. ANT'nde toplumsallık için tanımlanan; sosyal, söylemsel ve nesnel öğeler arasındaki ilişki, toplumsallığı oluşturan öğelerden biri olan mimarlık için de bir aradadır. Bu çalışmada ele alınan vernaküler için de aynı durum söz konusudur. Vernaküler söylemlerde farklı disiplinlerden birçok konu ile ilişki kurularak, mimarlığın disipliner sınırları esnetilmekte ve vernaküleri, bu ilişkileri inşa etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Vernaküler, İlişkisellik, Aktör Ağ Teorisi, ANT

Kaynakça

• Bauman, Z. (2014). Modernlik ve Müphemlik (İ. Türkmen, çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Benjamin, W. (1993). Pasajlar (A. Cemal,çev.). İstanbul: YKY.
• Castells, M. (2008). Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür, Ağ Toplumunun Yükselişi (E. Kılıç, çev.). 1. Cilt, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Deleuze, G., Guattari, F. (1995). Felsefe Nedir? (T. Ilgaz, çev.). İstanbul: YKY.
• Diken, B. (1997). Melezlik ve Sosyal Teori. Toplum ve Bilim, 73, 74-110.
• Durkheım, É. (2016). Sosyolojik Yöntemin Kuralları (Ö. Doğan, çev). Ankara: DoğuBatı Yayınları.
• Harvey, D. (2012). Paris, Modernitenin Başkenti (B. Kılınçer, çev.). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Latour, B. (2008). Biz Hiç Modern Olmadık (İ. Uysal, çev.). İstanbul: Norgunk Yayınları.
• Lefebvre, H. (2015). Mekânın Üretimi (I. Ergüden, çev.). 3. Baskı, İstanbul: Sel Yayınları.