Alıntı Sözcüklerin TRT Haber ve Anadolu Ajansı Haber Bültenlerinde Kullanım Durumu

Yıl 2023, Sayı: 13, 28 - 55, 12.07.2023

Mehmet Yumrutaş

Öz

İletişimin temeli dildir. Dil ile iletişim arasındaki ilişki mutlak olup birbirinden ayrı düşünülemez. Dünya üzerinde konuşulmakta olan diller arasında birbirine ödünç olarak geçen alıntı sözcükler bulunmaktadır. Bu sözcükler, o dillerin anlatım gücünün daha da zenginleşmesini sağlamaktadır. Bir kitle iletişim aracı olarak televizyon ve internetin halkı bilgilendirme işlevi vardır ve bu işlev haber bültenleri aracılığıyla gerçekleştirilmektedir. Haberin doğru anlaşılması ise haberlerdeki dilin doğru ve anlaşılır olmasına bağlıdır. Bu çalışmanın amacı, Türkçe Sözlük’teki alıntı sözcüklerin, haber bültenlerindeki kullanım durumunu belirlemektir. Bu amaca ulaşmak için öncelikle Türkçe Sözlük’teki, ardından farklı tarihlerde sunulan TRT Haber ve Anadolu Ajansı haber bültenlerindeki alıntı sözcükler tespit edilmiştir. Araştırma bir durum çalışmasıdır ve betimleyici niteliktedir. Araştırmada Türkçe Sözlük’teki söz varlığının yaklaşık beşte biri oranında alıntı sözcüklerden oluşmaktadır ve bu oran haber bültenlerinde daha yüksek bulunmuştur. TRT Haber kanalı ana haber bültenleri ortalama 1.650, Anadolu Ajansı haber bültenleriyse ortalama 1.400 civarı sözcük ile sunulurken bu sözcükler içerisindeki alıntı sözcük oranı yaklaşık olarak TRT Haber’de %29, Anadolu Ajansında %33’tür. Alıntı sözcükler içinde ise hem Türkçe Sözlük’te hem de haberlerde Arapça ilk sırada yer almaktadır. Haber bültenlerindeki alıntı sözcüklerin Türkçede kullanım sıklığı olan ve Türkçenin öz unsuru haline gelen sözcükler olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Dil, sözlük, alıntı sözcük, iletişim, haber bülteni

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

Kaynakça

• Akalın, Ş. H. (2010) Sözlüğün Tarihi. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, C. XCVIII, S. 699, Türk Dil Kurumu Yayınları, S. 268-279
• Aksan, D. (2015) Türkçenin Sözvarlığı. Bilgi Yayınevi, Ankara.
• Alver, M. (2022). Türkçenin Doğu ve Batı Kökenli Alıntı Kelimeleri ve Bu Kelimelerin Tasnifi. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Anadolu Ajansı (2018) Muhabir Habercinin Temel Kitabı. Anadolu Ajansı Yayınları, 2. Baskı, Ankara.
• Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr Erişim Tarihi 19.10.2022 Saat:20.00
• Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr Erişim Tarihi 13.10.2023 Saat:20.00
• Ateş Güler B. & Çiftçi, A. (2019). 6112 Sayılı Kanun M.8/1(M) Yayın Hizmet İlkesi Bağlamında Televizyon Haber Bültenlerinde, Türkçenin Doğru, Güzel ve Anlaşılır Kullanılması. Ulisa: Uluslararası Çalışmalar Dergisi Ulisa: Journal Of International Studies Cilt 3, Sayı, 1 Volume 3, Number 1, S. 61-81
• Baxsheyish, P. G. (2017). The Role Of Loan Words In Mutual Enrıchment Of Languages. Mesleki Bilimler Dergisi (MBD), 6 (2), 252-257. Retrieved From https:// dergipark. org.tr/en/pub/mbd/issue/40631/488718
• Birlik, A. (2019). Tuna Vilayet Gazetesinin 1874 Yılı Sayılarının Söz Varlığı ve Alıntı Sözcükler Açısından İncelemesi. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Choi, H.W. (2004). Eski Korecede Türkçe Ödünç Kelimeler. BİLİG Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi
• Daşdemir, M. ve Efendioğlu, S. (2016). Kars ve Erzurum Ağızlarında Rusça Ödünç Kelimeler. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 0(55),0-0. Retrieved from Https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunitaed/ issue/45099/563632
• Doğan, D. M. (2016). Dil Kültür Yabancılaşma. Yazar Yayınları, 6. Baskı, Ankara.
• Durkin, P. (2014). Borrowed Words: A History Of Loanwords İn English. Oxford-New York: Oxford University Press. XİX + 491 Pages. ISBN: 978 - 0 -19-957499-5.
• Durmuş, O. (2004). Alıntı Kelimeler Bakımından Türkçe Sözlük. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 26.
• Fiske, J. (2014). İletişim Çalışmalarına Giriş. Pharmakon Yayınevi, 3. Baskı, Ankara.
• Gliner, J. A., Morgan, G. A. & Leech, N. L. (2015). Uygulamada Araştırma Yöntemleri: Desen ve Analizi Bütünleştiren Yaklaşım (Çev. Volkan Bayar). Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Gulshan, C. (2018). History Of Loan Words In English. Sources Of Loans. Calques. Periodical States Of English Vocabulary. World Science № 5(33), Vol.5,
• Güngör, N. (2018). İletişim Kuramlar Yaklaşımlar. Siyasal Kitabevi, 4. Baskı, Ankara.
• Güngörmüş, N. (1998). Macar Dilinde Bulunan Türkçe Alıntı Sözcüklerin Dil Tarihi Açısından Genel Bir Değerlendirmesi. Ankara Üniveristesi Dil ve Tarih- Coğrafya Fakültesi Batı Dil ve Edebiyatları Araştırmaları Dergisi Cilt 3 Sayı 3
• Haspelmath, M., Tadmor, U. (2009). Loanwords In The World’s Languages A Comparative Handbook Language, 88(3), 647–652. http://www.jstor.org/ stable/23251870
• İmer, K. (1973). Türk Yazı Dilinde Dil Devriminin Başlangıcından 1965 Yılı Sonuna Kadar Özleşme Üzerine Sayıma Dayanan Bir Araştırma. Türkoloji Dergisi Cilt:5 Sayı 1.
• Jaafar, S. T., Buragohain, D., & Haroon, H. A. (2019). Differences and Classifications of Borrowed and Loan Words in Linguistics Context: A Critical Review. In Editors- I. Suryani and D. Buragohain - of book (Eds.), International Languages and Knowledge: Learning in a Changing World (pp. 95–112). Kanger: Universiti Malaysia Perlis Press.
• Janson, T. (2016) Dillerin Tarihi. (Çev. Mehmet Doğan) Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Karaağaç, G. (2002) Dil, Tarih ve İnsan. Akçağ Yayınları, Ankara.
• Karaağaç, G. (2013) Anlam (Anlam Bilimi ve İletişim). Kesit Yayınları, İstanbul.
• Kavcar, C., Oğuzkan, A. F. ve Aksoy, Ö. (2011). Yazılı ve Sözlü Anlatım. Anı Yayıncılık, 8. Baskı, Ankara.
• Kolukısa, A. A. (2013). Dictionaries From a Historical Perspective- A Case Study of Japanese Dictionaries in Turkey. Dil Dergisi, (159), 28-47. DOI: 10.1501/ Dilder_0000000185
• Korkmaz, Z. (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. THK Basımevi, Genişletilmiş 2. Baskı, Ankara.
• Magrelo, I. (2011). Türkçede Batı Kökenli Yabancı Sözcükler. IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi International Journal Of Social And Economic Sciences 1 (1): 7-10, 2011 ISSN: 2146-5843, E-ISSN: 2146-0078,
• Majda, T. (2000). Leh Dilinde Protobulgarca, Kıpçakça ve Osmanlıcadan Sözcük Alıntılarına Genel Bir Bakış. IV. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri. S. 1137-1143
• Mutlu, E. (2012). İletişim Sözlüğü. Sofos Yayınları, 6. Baskı, Ankara.
• Ölmez, M. (1998) Dünya: Tarihi Türk Dillerinin Sözlükleri. Kebikeç /Sayı 6.
• Özkan, M. (2010). İnsan İletişim ve Dil. Akademik Kitaplar Yayınevi, 4. Baskı, İstanbul.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (2018). Televizyon İzleme Eğilimleri Araştırması-2018, RTÜK Yayınları, Ankara. https://www.rtuk.gov.tr/media/ fm/birimler/kamuoyu/televizyonizlemeegilimleriarastirmasi2018.Pdf Erişim Tarihi 18.01.2023
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (Tarih Yok). Radyo ve TV’de Türkçenin Kullanımı https://www.rtuk.gov.tr/radyo-ve-tvde-turkcenin-kullanimi/329 Erişim Tarihi 01.11.2022
• Sağlam, M. Y. (2002). İngiltere ve Amerikan İngilizcesinden Dilimize Geçen Sözcüklerin Türkçede Kullanım Sıklığı Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 2002 / Cilt:19 / Sayı:2 / Ss.(131-139).
• Saygın Akbaşak, H. (2020) Yunancadan Türkçeye Geçmiş Alıntı Sözcüklerde Görülen Ses Olayları Üzerine Bir İnceleme. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi] Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Şekerci, Ö. (2007). The Eastern Origin of English Words. Journal of Language and Linguistic Studies Vol.3, No.1.
• Tokgöz, O. (2019). Temel Gazetecilik. İmge Yayınevi, 13. Baskı, Ankara.
• Tomasello, M. (2017). İnsan İletişiminin Kökenleri. Metis Yayınları, İstanbul.
• TRT Haber Kanalı Ana Haber Bülteni 19.10.2022, Saat: 20.00
• TRT Haber Kanalı Ana Haber Bülteni 13.01.2023, Saat: 20.00
• Türk Dil Kurumu (2019) Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları 11. Baskının Tıpkıbasımı, Ankara.
• Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (Tarih Yok). TRT’nin Hikayesi. https://www. trt.net.tr/kurumsal/tarihce.aspx Erişim Tarihi: 17.10.2022
• Uysal, İ. N. (2017). Türkiye Türkçesindeki Alıntı Sözcüklerin Yazım ve Karşılığı Üzerine Bir Araştırma. Milli Eğitim Dergisi, 46 (215), 87-110.
• Ünalan, Ş. (2010). Dil ve Kültür. Nobel Yayın Dağıtım, 4. Baskı, Ankara.
• Ünalan, Ş. (2012). Dil ve Kültür. Eskiyeni Yayınları, 5. Baskı, Ankara.
• Vural H. ve Böler, T. (2008). Türkçe Sözlük (TDK)’ten Hareketle 1944’ten 2005’e Dilimizdeki Batı Kökenli Sözcükler-The West Origin Words Based On Turkish Dictionary (TDK) Since 1944 To 2005. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi Sayı 36 (49-63)
• Yakıcı, A., Yücel, M., Doğan, M. ve Yelok, V. S. (2016) Üniversiteler İçin Tük Dili ve Kompozisyon Bilgileri. Yargı Yayınevi, Ankara.
• Yaylagül, Ö. (2015). Göstergebilim ve Dilim. Hece Yayınları, Birinci Basım, Ankara.
• Yücel, Y. (1991). Bulgarcaya Türkçeden ve Türklerden Geçen Sözcükler. Belleten C. LV, 34 (529-562) Doi:10,37879/Belleten.1991.529