Madenköy (Ulukışla/Niğde) Yöresi Karbonat Yan Kayaçlı Au-Ag-Zn±Pb Yatağının jeolojisi ve jeokimyası

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 2, 648 - 663, 31.08.2018

Asuman Kahya

Öz

Niğde İli, Ulukışla İlçesi, Maden köyde bulunan Au-Ag-Zn±Pb Yatağı Bolkardağlarında, Üst Triyas yaşlı Bolkar dağı karbonat kayaçları içinde yer almaktadır. Madenköy Au-Ag-Zn±Pb yatağı superjen Au-Ag zenginleşmesi ile hipojen sülfat mineralizasyonun kalıntılarından oluşmaktadır. Bu superjen zenginleşme, Oligo-Miyosende bölgedeki yükselmeye bağlı olarak yaygın tektonizma ve sonrasında karstlaşma nedeniyle hipojen cevherleşmenin tamamen oksitlenerek, karstik boşluklarda ve kırık hatlarına yerleşmesi sonucunda oluşmaktadır. Oksidasyon koşullarında galenitler büyük ölçüde seruzit ve anglezite, sfaleritler ise tamamen simitsonite dönüşmüştür. İlksel sülfürlerden, galenitler seruzitler içerisinde, karstik boşlukların tavan ve duvarlarında kalıntıları şeklinde bulunmaktadır.Parajenezde: seruzit, anglezit, simitsonit, limonit, piroluzit, psilomelan, manganit, kalkofanit, beudantit, kovellin, götit, lepidokrokit, hemimorfit, mimetit, korkit ve nabit altın bulunmaktadır. Ekonomik olarak işletilen cevherlli zonlar karstik tipteki simitsonit,seruzit/anglezit bakımından zengin zonlardır.Bu çalışma ile superjen cevherleşmenin jeolojik, mineralojik, jeokimyasal ve kökensel özellikleri önceki çalışmalarla yeniden yorumlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Jeoloji, Mineraloji, Karbonat-yankayaç Au-Ag-Zn±Pb yatağı, Ulukışla, Türkiye.

Kaynakça

• Alan, I., Sahin, Ş., Keskin, H., Altun, I., Bakırhan., B, Balcı, V., Böke, N., Saçlı, L., Pehlivan, Ş., Kop, A., Haniçili, N. ve Çelik, ÖF., 2007. The geodynamic evolution of the intermediate taurus Zone: Ereğli (Konya)-Ulukısla (Nigde)-Karsantı (Adana)-Namrun (İçel) surroundings. MTA Report Number 11006 (in Turkish).
• Atabey, E., Göncüoğlu, M.C. and Turhan, N., 1990. Turkish Geological Map Series (100 000 scale). 33, Section J19.
• Blumenthal, M. 1956. Yüksek Bolkardağının Kuzey Kenarı Bölgelerinin ve Batı Uzantılarının Jeolojisi, Mineral Research and Exploration Institute of Turkey. (MTA) Publication Special Publication Series 7, 1-53.
• Clark, M. ve Robertson, A.H.F., 2002. The role of the Early Tertiary Ulukisla Basin, southern Turkey, in suturing of the Mesozoic Tethys ocean: Journal of the Geological Society of London 159, 637-690.
• Çalapkulu, F. 1974.Bolkardağ Au-Ag-Pb-Zn sahası ön etüd raporu. Eti Bank Müdürlüğü, Ankara, (yayınlanmamış).
• Çalapkulu, F. 1978. Bolkardağı Pb-Zn-Ag-Au Maden yatakları. Türkiye Jeoloji Kur. 32. Kurultayı Bildiri Özetleri, 58-59.
• Çalapkulu, F. 1980.Horoz Granodiyoriti'nin jeolojik incelemesi, Türkiye Jeoloji Kurultayı Bülteni23/1, 59-68.
• Çelik, Ö.F. ve Chiaradia, M., 2008. Geochemical and petrological aspects of dike intrusions in the Lycian ophiolites (SW Turkey): A case study for the dike emplacement along the Tauride Belt Ophiolites. International Journal of Earth Science 97, 1151-1164
• Çevikbaş, A., 1991. Ulukışla-Çamardı (Niğde) tersiyer havzasının jeodinamik evrimi ve maden yatakları yönünden önemi. Doktora tezi (yayınlanmamış), İ.Ü. Müh. Fak. Jeoloji Mühendisliği Bölümü, İstanbul, 235s.
• Çevikbaş, A. and Öztunalı, O., 1991. Ore deposits of the Ulukışla-Çamardı Basin. Jeoloji Mühendisliği 34, 22-40.
• Çağatay, A. and Arman, B., 1989. Bolkardağ Sulucadere (Ulukışla-Niğde) kalay içerikli çinko-kurşun cevherleşmesinin mineralojisi. Türkiye Jeoloji Bülteni,32, 15-20.
• Demirtaşlı, E., Bilgin, A.Z., Erenler, F., Işıklar, S., Sanlı, D.Y., Selim, M. and Turhan, N., 1973. The geology of Bolkar Mountains, inThe Congress of 50th Anniversary of the Turkish Republic. Ankara, MTA, p. 42–57.
• Demirtaşlı, E., Turhan, N., Bilgin, A.Z. and Selim, M., 1984. Geology of the Bolkar Mountains, in Tekeli, O., and Göncüoğlu, M.C., eds., Geology of the Taurus Belt: Proceedings of the International Symposium. Mineral Research and Exploration Institue of Turkey (MTA), Ankara, Turkey:125-141.
• Dilek, Y. and Moores, E.M., 1990. Regional tectonics of the eastern mediterranean ophiolites, in Malpas, J., Moores, E.M., Panayiotou, A., and Xenophontos, C., eds., Ophiolites, oceanic crustal analogues, proceedings of the symposium “Troodos 1987”: Nicosia, Cyprus, The Geological Survey Department, pp. 295-309.
• Dilek, Y., Thy, P., Hacker, B. and Grundvig, S., 1999a. Structure and petrology of Tauride ophiolites and mafic dike intrusions (Turkey): Implications for the Neo-Tethyan ocean. Geological Society of American Bulletin,111/8, 1192-1216.
• Dilek, Y., Whitney, D.L. and Tekeli, O., 1999b. Links between tectonic processes and landscape morphology in an Alpine Collision Zone, south-Central Turkey, Annals of Geomorphology (Z. Geomorph, N.F.),118, 147-164.
• Dilek, Y., Whitney. and D.L., 2000. Cenozoic crustal evolution in central Anatolia: Extension, magmatism and landscape development, in Proceedings of the 3 rd International Conference on the Geology of the Eastern Mediterranean, Nicosia, Cyprus, September 1998, Geological Survey Department, pp.183-192.
• Görür, N., Tüysüz, O. and Sengör, A.M.C., 1998. Tectonic evolution of the Central Anatolian Basins. International Geology Review,40, 831-850.
• Garfunkel, Z., 1998. Constraints on the origin and history of the Eastern Mediterranean basin. Tectonophysics,298, 5-35.
• İlkışık, O.M. ve Özcan A. 1968. Bolkardağ bölgesinde, Alihoca köyü civarında yeralan bakırlı ve nikelli zuhurlara ait jeolojik prospeksiyon raporu. MTA raporu derleme no: 4742, Ankara.
• Kadıoğlu, Y., ve Dilek, Y., 2010. Structure and geochemistry of the adakitik Horoz granitoid, Bolkar Mountains, south-central Turkey, and its tectonomagmatik evolution. International Geology Review, 52, 505- 535.
• Oktay, F.Y., 1982. Stratigraphy and geological history of the Ulukışla and its surroundings. Bulletin of the Turkish Geological Society ,25, 13-23.
• Özgül, N., 1976. Some geological aspect of the Taurus orogenic belt (Turkey). Bulletion of the Geological Society of Turkey, 19, 65-78.
• Özgül, N., l984. Stratigraphy and tectonic evolution of the Central Taurides, in Tekeli, O., and Göncüoğlu, M.C., eds., Geology of the Taurus Belt. Proceedings of the international symposium on the Geology of the Taurus Belt, 1983.
• Parlak, O., Delaloye, M. and Bingöl, E., 1996. Mineral chemistry of ultramafic and mafic cumulates as an indicator of arc-related origin of the Mersin ophiolite (southern Turkey): Geologische Rundschau,85, 647-661.
• Parlak, O., Höck, V. and Delaloye, M., 2002. The supra-subduction zone Pozanti-Karsanti ophiolite, southern Turkey: Evidence for high-pressure crystal fractionation of ultramafic cumulates. Lithos,65, 205-224.
• Sangameshwar, S.R. and Barnes, H.L., 1983. Supergene processes in zinc-lead-silver sulfide ores in carbonate rocks. Economic Geology,78, 1379-1397.
• Şişman, N., and Şenocak, H., 1981. Geology and Ore Deposits around Bolkar Mountains. Mineral Research and Exploration Institute of Turkey (MTA) Publications report no: 1790, Ankara
• Temur, S., 1991. “Petrographic İnvestigation of carbonated Zn-Pb deposits in the (Ulukışla-Niğde) Area on the Bolkar Mountains”, Mineral Research and Exploration Institute of Turkey (MTA) Publications,112, 71-84.