Trabzon İlinde Tarımsal Arazi Kullanımındaki Zamansal Değişimin CBS ile Belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 18 Sayı: 3, 946 - 958, 30.12.2018

H. Ebru Çolak , Tuğba * Memişoğlu

Öz

Tarım arazileri, insanların yaşamsal faaliyetlerini sürdürme noktasında geçmişten günümüze önemli olmuştur. Özellikle yüksek verimin elde edildiği alanlarda insanlar, tarım topraklarını geçim kaynağı olarak kullanmışlardır. Bu durum gerek toplumsal fayda sağlanmasına gerekse de ülke ekonomisinin canlanmasına katkıda bulunmaktadır. Ancak gelişen teknolojiler, nüfus artışı, yaşam alanlarına ihtiyacın günden güne artması gibi etkenlerden dolayı tarım toprakları giderek niteliğini yitirmekte ve tarım dışı kullanımların ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla bu durum sürdürülebilir tarım toprağı kullanımını olumsuz yönde etkilemektedir. Genel olarak verimli tarım arazileri incelendiğinde, en çok tarımsal verime sahip olan topraklar I. sınıf araziler olarak sınıflandırılmakla birlikte, diğer önemli verimli tarımsal topraklar ise II. ve III. sınıf araziler vasfında yer almaktadır. Tüm bu topraklar, korunması gereken alanlar niteliğinde kabul edilmiş, bu toprakların kullanımında çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Bu bağlamda, Kalkınma Bakanlığının 2023 hedeflerinde, Tarım Arazilerinin Sürdürülebilir Kullanımı Çalışma Grubu Raporu bulunmaktadır. Bu raporda; toprağın korunması, dengeli kullanılması, ayrıca gelişen bilim ve teknoloji olanaklarından faydalanılarak özelliklerinin çok iyi belirlenmesi, sonrası gerekli planların yapılarak politikaların uygulanması vurgulanmaktadır. Bu çalışmada, Trabzon ilinde arazi kullanım kabiliyeti sınıflarına (AKKS) göre tarımsal faaliyetler açısından verimli olan I., II. ve III. sınıf tarım arazilerinde meydana gelen yapılaşma miktarı zamansal değişime bağlı olarak irdelenmiş ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) kullanılarak araştırılmıştır. Seçilen çalışma alanları kıyaslama yapmak adına kentsel, kırsal ve yayla niteliğindeki alanlardan olmak üzere farklı bölgelerden seçilmiştir. Seçilen bölgeler için farklı zamanlara rastlayan (2002, 2005, 2009 ve 2017 yıllarına ait) uydu görüntüleri ve toprak verileri temin edilerek, tarım niteliği açısından verimli olan arazilerde zaman içerisindeki değişimler incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tarımsal arazi; Arazi kullanım kabiliyeti sınıfı(AKKS); Kentsel gelişim, CBS; Trabzon.

Kaynakça

• Colak, H. E., Memisoglu, T., 2017. Temporal changes of land use capability classification depending on the urban development: Case study of Trabzon Province, International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing, and Spatial Information Sciences, 4th International Workshop on GeoInformation Science: GeoAdvances 2017, 14-15 October 2017, Safranbolu, Turkey.
• Dengiz, O., Turan, İ. D., 2014. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistem Teknikleri Kullanılarak Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Zamansal Değişimin Belirlenmesi: Samsun Merkez İlçesi Örneği (1984-2011),Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, Turkish Journal of Agricultural Research, 1(1), 78-90.
• Geymen, A., 2017. Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Su Havzalarındaki Arazi Kullanım Değişikliği ve Çevresel Etkilerin İzlenmesi: Elmalı Havzası Örneği, Iğdır Üni. Fen Bilimleri Enst. Der. / Iğdır Univ. J. Inst. Sci. & Tech.,7(1), 171-181.
• Kayıkçı, M., 2005. Türkiye’de Tarım Topraklarının Tarım Dışı Amaçlarla Kullanımı – Adapazarı Örneği, Sosyal Araştırmalar Vakfı, İstanbul, 40-94-148-171-179.
• Resmi Gazete (Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü), Arşiv-Fihrist-Düstur, Resmi Gazete Tarihi:19.07.2005, 5403 Sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanım Kanunu. Resmi Gazete (Başbakanlık Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü), Arşiv-Fihrist-Düstur, Resmi Gazete Tarihi: 08.12.2001, 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu.
• T. C. Kalkınma Bakanlığı, 2014. Tarım arazilerinin sürdürülebilir kullanımı çalışma grubu raporu, Tarım özel ihtisas komisyonu, Onuncu Kalkınma Planı 2014-2018, Ankara.
• Topçu, P., 2012. Tarım arazilerinin korunması ve etkin kullanılmasına yönelik politikalar, Yayın Np:2836, Uzmanlık tezi, T. C. Kalkınma Bakanlığı, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Mart, Ankara.
• TUIK,2016.https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/tabloYilSutunGetir.do?durum=acKapa&menuNo=191&altMenuGoster=1
• Yavuz, F., 2005. Türkiye’de Tarım, Tarım ve Köy işleri Bakanlığı, Aralık, Erzurum, http://www.tarim.gov.tr/SGB/Belgeler/yayinlar/turkiyede_tarim.pdf
• Yılmaz, Ö., 2001. Tarım Alanlarının Amaç Dışı Kullanımı ve Afyon Örneği, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), Afyon,161-162. Yomralıoglu, 2000. Coğrafi Bilgi Sistemleri: Temel Kavramlar ve Uygulamalar.
• http://www.tarim.gov.tr/Belgeler/Mevzuat/Talimatlar/ToprakAraziSiniflamasiStandartlariTeknikTalimativeIlgiliMevzuat_yeni.pdf , (07.07.2017)