Biri Doğuda Diğeri Batıda, İki Rasathane, İki Rasıt ve Bir Kuyrukluyıldız

Yıl 2019, Cilt: 19 Sayı: 3, 787 - 795, 31.12.2019

Ramazan Gürsel Hoşbaş Atınç Pırtı

https://doi.org/10.35414/akufemubid.631353

Öz

Bu çalışmada, 16.
yüzyılın sonlarında biri doğuda diğeri ise batıda yer alan iki rasathane ve
burada görev yapmış bulunan iki önemli astronomi alimi ele alınmıştır. Doğuda
Osmanlı İmparatorluğunun yükselme döneminin son yıllarında payitaht İstanbul’da
kurulmuş Rasathane ve İtalyan rönesansının yeşerttiği ortamda gelişen Danimarka’daki
Hven Adası’ndaki Uranibourg Rasathanesi tanıtılmıştır. Bu rasathanelerde görev
yapan sırasıyla Takiyuddin ve Tycho Brahe’nin hayatları anlatılmıştır.
Ardından, yüzyılın son çeyreğinin başında 1577’de bu iki rasathane tarafından
gözlenen bir kuyruklu yıldızın doğu ve batı toplumları tarafından nasıl
algılandığı irdelenmiştir. Dünyanın farklı bölgelerinde de gözlenen bu kuyruklu
yıldızın aslında aynı gök cismi olduğunun kim tarafından belirlendiği
açıklanmıştır. Sonuç olarak, o dönemde rasathanelerin kaderi ele alınarak her
iki toplumda bilime nasıl yaklaşıldığı anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Rasathane, Takiyuddin, Brahe, Halley

Teşekkür

Bilim Tarihine yaptığı değerli katkıları nedeniyle Ord. Prof. Dr. Aydın SAYILI’yı, Prof. Dr. Sevim TEKELİ^yi, İslam Bilim Tarihi alanındaki değerli çalışmalarından dolayı Prof.Dr. Fuat SEZGİN’i, Yıldız Teknik Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü’nde Haritacılık Bilimi Tarihi’nin ders programına alınmasını sağlayan ve emekliliğinin ardından halefi olduğum Prof. Dr. Muzaffer ŞERBETÇİ’yi bu vesile ile bir kez daha teşekkür ve şükran duyguları ile ve rahmetle anmayı bir borç bilirim.

One In The East The Other In The West, Two Observatiories, Two Observers And A Comet

Öz

In this study, at the end of the 16th century, two observatories, one in the east and the other in the west, and two important astronomical scholars who worked there were studied. The Observatory which was established in the capital Istanbul in the last years of the rise of the Ottoman Empire in the east and the Uranibourg Observatory on the Island of Hven in Denmark which was developed in the atmosphere of the Italian renaissance were introduced. The lives of Takiyuddin and Tycho Brahe, respectively, who work in these observatories are explained. Then, at the beginning of the last quarter of the century in 1577 observed by an observer of these two observations of how a star is perceived by the eastern and western communities. This comet, which is also observed in different parts of the world, is explained by who determined that it is actually the same celestial body. As a result, the fate of the observatories at that time was taken into consideration how science was approached in both societies.

Anahtar Kelimeler

Observatory, Observer, Takiyuddin, Brahe, Halley, Comet

Kaynakça

• Bayrakdar M., İslam Bilim Adamları, İnkilap Yayınları 201, Araştırma Dizisi: 77, Erkan Yay. San. A.Ş., İstanbul, 2017.
• Haasbroek N. D.,Gemma Frisius, Tycho Brahe and Snellius and Their Triangulations, Publication of the Netherlands Geodetic Commision, Rijkscommissie Voor Geodesie, Kanaalweg 4, Delft, 1968.
• Kaçar M., Acar M. Ş., Bir A., Takiyüddin’in Gözlem Araçları, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yayın ve Hizmet A.Ş., İstanbul, 2011.
• Lunda P. - Bılkadı Z., Arabs and Astronomy. Aramco World Magazine, Cilt 37 No: 1, Sayfa 4-7, 1986.
• Pulathaneli C. (Çeviren), Takiyüddin’in Pera’daki Gözlemevi, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, Sayfa: 115-129, 2011.
• Roberts J. M. - Westad O. M., The History of the World, pp 264-274, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-993676-2, Printen in the USA, 2013.
• Sayılı A., The Observatory in Islam and its Place in the General History of the Observatory, Sayfa: 289, Ankara, 1960.
• Sezgin F., İslam’da Bilim ve Teknik, Cilt-III Bölüm 2 Coğrafya, TÜBA , İstanbul BŞ Belediyesi, TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Ortak Çalışması, İstanbul, 2008.
• Sezgin F., İstanbul İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi Müzesi, İstanbul Büyükşehir Belediyesi İstanbul Kültür ve Sanat Ürünleri Tic. A.Ş., İstanbul, 2010.
• Sezgin F., Tanınmayan Büyük Çağ, İslam Bilim ve Teknoloji Tarihi’nden, Timaş Yayınları Bilim Tarihi Dizisi: 3, İstanbul, 2014.
• Tekeli S., Nasirüddin, Takiydüddin ve Tycho Brahe’nin Rasat Aletlerinin Mukayesesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Cilt XVI, Sayı 3-4, Sayfa: 301-393, Ankara, 1958.
• Unat Y., Takiyüddin ve İstanbul Gözlemevi (Rasathanesi), Türkler Cilt 11, Sayfa: 277-288, Yeni Türkiye Yayınları, Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek ve Salim Koca, Ankara, 2002.
• Urang A., Osmanlının Uzaya Bakan Gözü Takuyiddin ve İstanbul Rasathanesi, TÜBİTAK Bilim ve Teknik Dergisi, Sayı: 351, Sayfa 34-40, Ankara, 1997.
• Ünver A. S., İstanbul Rasathanesi, Türk Tarih Kurumu Yayınlarından VII. Seri Sayı: 54, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1968.
• BÜYÜK LAROUSSE Sözlük ve Ansiklopedisi, Cilt 1-5-8-19, İnterpress Basın ve Yayıncılık A.Ş., İstanbul, 1986.