Türkiye’de Yaşayan Anguid Kertenkelelerdeki Osteodermler ve Arka Bacak Kalıntıları İskelet Kronolojisi Metodunda Kullanılabilir mi?

Yıl 2020, Cilt: 20 Sayı: 3, 382 - 388, 30.06.2020

Batuhan Yaman Yakın C. Varol Tok

https://doi.org/10.35414/akufemubid.670956

Öz

İskelet kronolojisi metodu kertenkelelerin yaşlarının hesaplanmasında güvenilir kabul edilen ve oldukça yaygın kullanıma sahip bir metottur. Bu metot uygulanırken genellikle uzun kemiklerden (femur, humerus, falanj vb.) elde edilen enine kesitler incelenerek, tespit edilen dinlenme çizgileri (Lag) sayılmaktadır. Uzun kemikleri olmayan veya körelmiş canlılarda ise bu yöntem omurlara veya osteodermlere uygulanmaktadır. Söz konusu yöntemin osteodermlerde uygulanması, canlının olası yaşlarının tespit edilmesi ve hayatına devam edebilmesi açısından önem arz etmektedir. Türkiye herpetofaunasına dahil bacaksız kertenkele türlerinden ikisi olan, Pseudopus apodus ve Anguis fragilis kompleks morfolojileri itibariyle yılanlara benzedikleri için insanlar ile gerçekleşen karşılaşmalarda öldürülmektedirler. Bu nedenle söz konusu türlerin yaşam uzunlukların bilinmesi türler ile ilgili yapılacak olan koruma ve izleme çalışmalarına bir temel hazırlayacaktır. Bu çalışmada, Türkiye’nin kuzeyinden (40° enlemin kuzeyi) toplanmış iki Anguid türündeki (Anguis fragilis kompleks, Pseudopus apodus) osteodermlerin iskelet kronolojisi metoduna uygunluğu test edilmiştir. Sonuçlara göre her iki türde de osteodermlerde dinlenme çizgileri (Lag) gözlenmiştir. Ancak Anguis fragilis komplex örneğine ait bir kesitte kuyruk omurundaki yaş halkaları net bir şekilde sayılabildiği gibi, osteodermlerdeki halkalar net bir şekilde sayılamamakta ve sayısal olarak farklılık göstermektedir. Pseudopus apodus örneklerinde ise arka bacak kalıntılarının etrafını saran osteodermlere bakıldığında tespit edilen halkaların aynı osteodermin farklı bölgelerinde dahi farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Sonuç olarak söz konusu türlerde iskelet kronolojisi metodu uygulanırken osteodermlerin kullanılmasının uygun olmadığı ve yanıltıcı sonuçların ortaya çıkabileceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Anguis fragilis kompleks, Pseudopus apodus, Anguidae, iskelet kronolojisi, osteoderm

Destekleyen Kurum

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

FDK-2018-1137

Teşekkür

Bu çalışma Doktora Tezi’nin bir kısmı olup, FDK-2018-1137 nolu proje ile Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimi tarafından desteklenmiştir. Çalışmada kullanılan örnekler TBAG-108T559 nolu TÜBİTAK projesi kapsamında temin edilmiştir.

Can Osteoderms and Rudiments of Hind Limbs of Anguids Living in Turkey, Use for Skeletochronology Method?

Öz

Skeletochronology is a widely used and considered as a reliable method for estimating the age of the lizards. While this method is used the cross sections of the long bones (femur, humerus, phalanges etc.) were examined, resting lines (Lag) were counted. For the species without long bones, this method applied on vertebras and osteoderms. Using osteoderms for this method is important to estimate ages of the species. Pseudopus apodus and Anguis fragilis complex which are the two legless lizards of the Turkish herpetofauna, killed because of being snake-like lizards when they face the humans. Thus, estimating this species ages will be a basis for the future conservation and monitoring studies. In this study, osteoderms of the Anguids (Anguis fragilis complex, Pseudopus apodus) collected from the northern part of Turkey (north part of the 40° latitude) were tested by skeletochronology. The resting lines (Lag) were seen on the osteoderms of both species. But, Lags in a cross section of caudal vertebra of Anguis fragilis complex were countable whereas the Lags in the cross sections of the osteoderms were couldn’t count and can be show differences. For the Pseudopus apodus specimens, when the cross sections of the osteoderms surrounding the hind limb were examined, it was found that the Lags showed differences even the same osteoderms. As a result, it was found that the use of osteoderms of this species in the skeletochronology method was not appropriate and misleading results could occur.

Anahtar Kelimeler

Anguis fragilis complex, Pseudopus apodus, Anguidae, skeletochronology, osteoderms

Proje Numarası

FDK-2018-1137

Kaynakça

• Baran, İ., Ilgaz, Ç., Avcı, A., Kumlutaş, Y., Olgun, K., 2012. Türkiye amfibi ve sürüngenleri, Tübitak Popüler Bilim Kitapları. No: 207, Semih Matbaacılık, Ankara, 1-204.
• Bochaton, C., De Buffrenil, V., Lemoine, M., Bailon, S., Ineich, I., 2015. Body location and tail regeneration effects on osteoderms morphology-are they useful tools for systematic, paleontology, and skeletochronology in Diploglossine lizards (Squamata, Anguidae). Journal of Morphology, 276, 1333-1344.
• Brandley, M.C., Huelsenbeck, J.P., Wiens, J.J., 2008. Rates and patterns in the evolution of snake-like body form in squamate reptiles: evidence for repeated re-evolution of lost digits and long-term persistence of intermediate body forms. Evolution, 62, 2042-2064.
• Buffrénil, V., Sire, J.Y., Rage, J.C., 2010. The Histological structure of glyptosaurine osteoderms (Squamata: Anguidae), and the Problem of osteoderm developmentin squamates. Journal of Morphology, 271, 729-737.
• Castanet, J., 1974. Étude histologique des marques squelettiques de croissance chez Vipera aspis (l.) (Ophidia, Viperidae). Zoologica Scripta, 3, 137-151.
• Castanet, J., Francillon-Vieillot, H., Meunier, F.J., Ricqlès, A.D., 1993. Bone and individual Aging. Bone, Bone growth-B, 7, 245-283.
• Castanet, J., 1994. Age estimation and longevity in reptiles. Gerontology, 40, 174-192.
• Collins, E.P., Rodda, H.G., 1992. Bone layers associated with ecdysis in laboratory-reared Boiga irregularis (Colubridae). Journal of Herpetology, 28, 378-381.
• Comas, M., Reguera, S., Zamora-Camacho, F.J., Salvadó, H., Moreno-Rueda, G., 2016. Comparison of the effectiveness of phalanges vs. humeri and femurs to estimate lizard age with skeletochronology. Animal Biodiversity and Conservation, 39(2), 237-240.
• Çevik, İ.E., 1999. Trakya’da yaşayan kertenkele türlerinin taksonomik durumu (Lacertilia: Anguidae, Lacertidae, Scincidae). Turkish Journal of Zoology, 23, 23-35.
• Guarino, F.M., 2010. Structure of the femora and autotomous (postpygal) caudal vertebrae in the Three-Toed Skink Chalcides chalcides (Reptilia: Squamata: Scincidae) and its applicability for age and growth rate determination. Zoologischer Anzeiger, 248, 273-283.
• Guarino, F.M., Mezzasalma, M., Odierna, G., 2016. Usefulness of postpygal vertebrae and osteoderms for skeletochronology in the limbless lizars Anguis veronensis Pollini, 1818 (Squamata: Sauria: Anguidae). Herpetozoa, 29, 69-75.
• Hayashi, Y., Tanaka, H., 1981. Age determination in the venomous snake, habu, Trimeresurus flavoviridis. Japanese Journal of Experimental Medicine, 51, 209-213.
• Keskin, E., Hayretdağ, S., Çiçek, K., Ayaz, D., Tok, C.V., 2013a. Genetic Structuring of Anguis fragilis (L., 1758) Inhabiting in the North of 40° North Latitude in Turkey. Mitochondrial DNA A, 24, 565-576.
• Keskin, E., Tok, C.V., Hayretdağ, S., Çiçek, K., Ayaz, D., 2013b. Genetic structuring of Pseudopus apodus (Pallas, 1775)(Sauria: Anguidae) in north Anatolia, Turkey. Biochemical Systematics and Ecology, 50, 411-418.
• Moss, M.L., 1969. Comparative histology of dermal sclerifications in reptiles. Acta Anatomica, 73, 510-533.
• Peabody, F.E., 1961. Annual growth zone in vertebrates (living and fossil), Journal of Morphology, 108, 11-62.
• Romer, A.S., 1956. Osteology of the reptiles, Chicago: University of Chicago Press, 772.
• Schmidt, W.J., 1914. Studien am Integument der reptilien, V. Anguiden. Zoologische Jahrbücher (Anatomie), 38, 1-102.
• Smirina, E.M., Klevezal, G.A., Berger, L., 1986. Experimental investigation of the annual layer formation in bones of amphibians. Zoologichesky Zhurnal, 65, 1526-1534.
• Storer, T.I., Usinger, R.L., Stebbins, R.C., Nybakken, J.W., 1979. General Zoology (Sixth Edition), McGraw-Hill, Inc., USA, 902.
• Tok, C.V., Çiçek, K., Ayaz, D., Hayretdağ, S., Yakın, B.Y., 2011. Gökçeada (Çanakkale) Pseudopus apodus popülasyonunu tehdit eden başlıca faktörler. X. Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, 497, Çanakkale.
• Tucker, A.D., 1997. Validation of skeletochronology to determine age of freshwater crocodiles (Crocodylus johnstoni). Marine and Freshwater Research, 48, 343-351.
• Vickaryous, M.K., Sire, J.Y., 2009. The Integumentary Skeleton of Tetrapods: Origin, Evolution, and Development. Journal of Anatomy, 214, 441-464.
• Waye, H.L., Gregoryi P.T., 1998. Determining the age of garter snakes (Thamnophis spp.) by means of skeletochronology. Canadian Journal of Zoology, 76, 288-294.
• Wiens, J.J, Slingluff, J.L., 2001. How lizards turn into snakes: a phylogenetic analysis of body-form evolution in Anguid lizards. Evolution, 55, 2303-2318.
• Yakın, B.Y., Tok, C.V., 2015. Age estimation of Anatololacerta anatolica (Werner, 1902) in the vicinity of Çanakkale by skeletochronology, Turkish Journal of Zoology, 39(1), 66-73.
• Yaşar, Ç., 2018. Türkiye herpetofaunasının haritalandırılması, güncel ve gelecek senaryolar kullanılarak türlere yönelik tahmini dağılış modellerinin oluşturulması. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 182.
• 1.IUCN,2009,https://www.iucnredlist.org/species/157249/5060016 , (12.11.2019)