Turkish-Islamic type management scale through the Nizamülmülk ideas

Yıl 2024, , 59 - 72, 01.06.2024

Alper Tunga Şen , Fatma Zehra Savi

https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1355564

Cited By: 1

Öz

Management science has emerged as a field that has attracted much attention, and different management models are constantly being researched. As a result, scientists are frequently on the agenda and conducting in-depth studies to develop a better or more ideal management model. The primary purpose of this study is to create a valid and trustworthy seven-dimensional scale to introduce a new management model to the literature. The scale has a unique value in that it fully covers the seven sub-dimensions it takes and is performed for the first time. Consequently, a valid and reliable scale was developed based on Siyasetname, one of Nizamülmülk's works. After the analysis, it was confirmed that it was an appropriate descriptive scale consisting of 32 items and seven sub-dimensions. The goodness-of-fit values of the scale (CMIN/SD: 2.13, RMSEA: 0.065, CFI: 0.93, GFI: 0.82, NFI: 0.89, SRMR: 0.067) were within acceptable ranges. This scale creates an opportunity to compare the management models preferred today, which is important for determining suitable management models. The article ends with a discussion of the theoretical and practical results and suggestions for future research.

Anahtar Kelimeler

Management, Management Model, Nizamülmülk, Siyasetname

Nizamülmülk fikirleri ışığında Türk-İslam tipi yönetim modeli ölçeği

Öz

Yönetim bilimi, oldukça ilgi gören ve farklı yönetim modellerinin sürekli araştırıldığı bir alan olarak ortaya çıkmıştır. Sonuç olarak bilim insanları daha iyi veya daha ideal bir yönetim modeli geliştirmek için sıklıkla konuyu gündeme getirmekte ve birçok derinlemesine çalışma yürütmektedirler. Bu makalenin temel amacı, literatüre yeni bir yönetim modeli kazandırmak adına geçerli ve güvenilir yedi boyutlu bir ölçek oluşturmaktır. Ölçek, içerdiği yedi farklı alt boyutu tam olarak kapsaması ve ilk kez uygulanması açısından benzersiz bir değere sahiptir. Yapılan çalışma neticesinde Nizamülmülk’ün eserlerinden biri olan Siyasetname’den yola çıkılarak geçerli ve güvenilir bir ölçek geliştirilmiştir. Yapılan analiz sonrasında 32 madde ve yedi alt boyuttan oluşan, uygun ve açıklayıcı bir ölçek olduğu doğrulanmıştır. Ölçeğin uyum iyiliği değerlerinin (CMIN/SD: 2,13, RMSEA: 0,065, CFI: 0,93, GFI: 0,82, NFI: 0,89, SRMR: 0,067) kabul edilebilir aralıklarda olduğu görülmektedir. Oluşturulan bu ölçek ile günümüzde tercih edilen yönetim modellerinin karşılaştırılmasına imkân vererek, kendilerine uygun yönetim modellerini belirleyebilmeleri konusunda önem teşkil etmektedir. Makale, teorik ve pratik sonuçların tartışılması ve gelecekteki araştırmalar için önerilerde bulunulmasıyla sona ermektedir.

Anahtar Kelimeler

Yönetim, Yönetim Modeli, Nizamülmülk, Siyasetname.

Kaynakça

• Acar, E., & Bıyık, S. (2012). Yönetim bilimi. Y. Tekin (Ed.), Kamu Yönetimi (ss. 635-796). Ankara: Orion Kitabevi.
• Ahmadi, B. T. S. (2019). Büyük vezir hace Nizâmülmülk’ün hayatı, faaliyetleri ve eserlerine kısa bir bakış. M. K. Arıcan, M. E. Kala ve M. Tuğrul (Ed.), Bilge Vezir Nizamülmülk (ss. 22-34). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Andersen, B. (2004). Bringing business ethics to life: Achieving corporate social responsibility, New York: ASQ Quality Press.
• Aytar, O. (2009) Türk işletme kültürünün gelişim süreci: Türk tipi yönetim ve Türkiye’ye özgü kurumsallaşma anlayışının tarihsel bir analizi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Babaoğlu, C., & Yıldız, M. (2015). Kamu politikası bakış açısından Selçuklu ve Osmanlı Devletlerinde hükümdar-danışman ilişkisi üzerine. Yasama Dergisi, (29), 84-108.
• Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science 16(1), 74-94. https://doi.org/10.1007/BF02723327
• Baransel, A. (1979). Çağdaş yönetim düşüncesinin evrimi: Klasik ve neo-klasik yönetim ve örgüt teorileri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Blau, P. M., & Schoenherr, R. E. (1971). The structure of organizations. New York: Basic Books.
• Bobbitt R., Jr., R. Breinholt, R. D., & McNaul, J. (1974). Organizational behavior: Understanding and prediction. New Jersey: Prentice-Hall.
• Boddy, D. (2017). Management: An introduction (7th edition). Harlow: Pearson Education.
• Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. New York : John Wiley & Sons
• Brown, C. (2006). Social psychology. London: Sage Publications Ltd.
• Byrne, B. M. (2010). Structural equation modeling with AMOS. (2nd edition). New York: Routledge
• Çam, M. O., & Baysan-Arabacı, L. (2010) Tutum ölçeği hazırlamada nitel ve nicel adımlar. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 2, 59-71.
• Canatan, K. (2009). Geleneksel siyaset ve devlet felsefesinin bir yorumu olarak ‘’Siyasetname” Büyük devlet adamı Nizamülmülk’ün devlet ve siyaset anlayışı üzerine. Turkish Studies, 7, 194-220. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.905
• Carzo, R., & Yanouzas, J. N. (1967). Formal organization: A Systems approach. Illionis: The Dorsey Press.
• Churchill, G. A. (1979). A paradigm for developing better measures of marketing constructs. Journal of Marketing Research, 16(1), 64-73. https://doi.org/10.1177/002224377901600110
• Compton, B. R., & Galaway, B. (1979). Social work processes. Ontario: The Dorsey Press.
• Cristobal, E., Flavian, C., & Guinaliu, M. (2007). Perceived E-service quality (PeSQ): Measurement validation and effects on consumer satisfaction and website loyalty. Managing Service Quality: An International Journal, 17(3), 317-340. https://doi.org/10.1108/09604520710744326
• Çapık, C. (2014). Geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 17(3), 196-205.
• DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications. New York: Sage Publications.
• El Akremi, A., Gond, J. P., Swaen, V., De Roeck, K. & Igalens, J. (2018). How do employees perceive corporate responsibility? Development and validation of a multidimensional corporate stakeholder responsibility scale. Journal of Management 44(2), 619-657. https://doi.org/10.1177/0149206315569311
• Emshoff, J. R. (1994). How to increase employee loyalty while you downsize. Business Horizons, 37(2), 49-58. https://doi.org/10.1016/0007-6813(94)90032-9
• Eravşar, O. (2019). Nizamiye Medreseleri ve Selçuklu Dönemi medrese mimarisinin ortaya çıkışı. M. K. Arıcan, M. E. Kala ve Mehmet Tuğrul (Editörler), Bilge Vezir Nizamülmülk (ss. 488-531). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Eren, E. (2001). Yönetim ve organizasyon. İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Goodman, P. S., & Bazerman, M. (1979). Institutionalization of planned organizational change. (In) B. M. Staw & L. L. Cummings (Eds.), Research in organizational behavior, Greenwich, Connecticut: JAI Press.
• Haas, D. E., & Drabek, T. E. (1972), Complex organizations: A Sociological Perspective, New York: Macmillan.
• Haas, E., Hall, R. & Johnson, N. (1963). The size of the supportive component in organizations: A multi-organizational analysis, Social Forces, 42(1), 9-17. https://doi.org/10.2307/2574940
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., & Tatham, R. L. (2006). Multivariate data analysis, 6th edition, New Jersey: Prentice Hall.
• Hair, J. F. Jr., Black, W. C., Babin, B., Anderson, J., & Rolph, E. (2014). Multivariate data analysis, 7th edition, London: Pearson.
• Han, Y., & Perry, J. L. (2020). Employee accountability: development of a multidimensional scale. International Public Management Journal, 23(2), 224-251. https://doi.org/10.1080/10967494.2019.1690606
• Hannah, M. T., & Freeman, J. (1984). Structural inertia and organizational change. American Sociological Review, 49(2), 149-164. https://doi.org/10.2307/2095567
• Hofstede, G. (1980). Culture's consequences: International differences in work-related values. London: SAGE Pub.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modeling: Guidelines for determining model fit. Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60. 10.21427/D7CF7R
• Hopkins, M. (2004). Corporate social responsibility: An issues paper, International Labour Office Working Paper No. 27, Geneva.
• Huck, S. W. (2012). Reading statistics and research. New York: Pearson.
• Jöreskog, K. G. & Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. Lincolnwood: Scientific Software International.
• Karagöz, Y., & Ağbektaş, A. (2016). Yapısal eşitlik modellemesi ile yaşam memnuniyeti ölçeğinin geliştirilmesi; Sivas ili örneği. Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(13), 274-290.
• Kazanç, F. K. (2019). Gazzâlî’nin Fedâ’ihu’l-Bâtıniyye Adlı Eseri Müvâcehesinde Bâtınî Akımlarla Mücadele. M. K. Arıcan, M. E. Kala ve M. Tuğrul (Ed.) Bilge Vezir Nizamülmülk (ss. 190-247). Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Kilis, S., & Yıldırım, Z. (2018). Sorgulayıcı öğrenme topluluğu üst biliş ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. KEFAD, 19(1), 665-679.
• Kitana, A. (2016). Overview of the managerial thoughts and theories from the history: Classical management theory to modern management theory. Indian Journal of Management Science, 6(1), 16-21.
• Klir, G. J. (1969). An approach to General Systems Theory. New Jersey: Princeton University Press.
• Kline, R. B. (2005). Principles and practice of structural equation modeling (2nd Edition). New York: Guilford Press.
• Koç, E. (2015). Nizamülmülk ve siyaset düşüncesi. M. Akıncı & G. N. Şafak (Ed.) 1. Türk İslam Siyasi Düşüncesi Kongresi Bildiriler Kitabı (ss. 493-502). 8-10 Ekim, Aksaray: Aksaray Üniversitesi.
• Koçel, T. (1998). İşletme yöneticiliği, İstanbul: Beta Basım Yayın Dağıtım.
• Koçel, T. (2005). İşletme yöneticiliği, İstanbul: Arıkan Basım Yayım Dağıtım.
• Koontz, H. (1961). The Management theory jungle. Journal of the Academy of Management, 4(3), 174-188. https://doi.org/10.5465/254541
• Köklü, N., Büyüköztürk, Ş. & Bökeoğlu, Ç.Ö. (2013). Sosyal bilimler için istatistik, 12. Baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Lincoln, J. R., Jon, O., & Mitsuyo, H. (1978). Cultural effects on organizational structure: The case of Japanese firms in the United States. American Sociological Review, 43(6), 829-847. https://doi.org/10.2307/2094624
• Luecke, R. (2015). Strateji. (T. Parlak, Çev.), İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Luthans, F. (1973). Organizational behavior. New York: McGraw Hill.
• MacKenzie, S. B., Podsakoff, P. M., & Podsakoff, N. P. (2011). Construct measurement and validation procedures in MIS and behavioral research: Integrating new and existing techniques. MIS Quarterly 35(2), 293-334. https://doi.org/10.2307/23044045
• Messick, S. (1995) Validity of psychological assessment: Validation of inferences from persons’ responses and performances as scientific inquiry into score meaning. American Psychologist 50(9), 741-749. https://doi.org/10.1037/0003-066X.50.9.741
• Meyer, M. (1968), Two authority structures of bureaucratic organization, Administrative Science Quarterly, 13(2), 211-228. https://doi.org/10.2307/2391452
• Miles, R. H. (1980). Macro organizational behavior. Arizona: Goodyear Pub.
• Mintzberg, H. (2014). Örgütler ve yapıları. (A. Aypay, Çev.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mulder, P. (2018). POSDCORB. Erişim Adresi: https://www.toolshero.com/management/posdcorb-theory/
• Mullins, L. J. (2005). Management and organizational behavior. New York: Pearson.
• Mullins, L. J. (2013). Approaches to organization and management. New York: Pearson.
• Nizamülmülk (2018). Siyasetname. (M. T. Ayar, Çev.), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ouchi, W. (1981). Theory Z: How American business can meet the Japanese challenge. UK: Avon Books.
• Özdemir A., & Tan F. Z. (2023). The impact of digital transformation on organizational agility. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Pearce, J. A., & Robinson, R. B. (2015). Stratejik yönetim. 12. baskı, (M. Barca, Çev.) Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Perrini, F., & Pogutz, S. (2006). Developing Corporate Social Responsibility: A European Perspective, Massachusetts: Edward Elgar Publishing.
• Pfeffer, J., & Salancik, G. R. (1978). The External control of organizations- A Resource dependence perspective. New York: Harper & Row, Publishers.
• Pheysey, D. C. (1993). Organizational cultures: Types and transformations. New York: Routledge Publisher.
• Raykov, T., & Marcoulides, G. A. (2006). A first course in structural equation modeling. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates.
• Robins, A. J. (1987). Organizational economics: Notes on the use of transaction-cost theory in the study of organizations. Administrative Science Quarterly, 32(1), 68-86. https://doi.org/10.2307/2392743
• Seçer, İ. (2015). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi. 2. baskı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Sethia, N. K., & Glinow, M. A. V. (1988). Arriving at four cultures by managing their ward system. In R H Kilmann; M. J. Saxton; R. Serpa (Eds.), Gaining control of the corporate culture (ss. 155-185). San Francisco Oxford Jossey-Bass.
• Sezginer, S. (2014) Türk yöneticilerinin kişilik özellikleri ve Türk kültürünün yönetim üzerine etkileri. Ankara: ST Clements Üniversitesi.
• Schreiber, J. B., Nora, A., Stage, F. K., Barlow, E. A., & King, J. (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of Educational Research, 99(6), 323-338. https://doi.org/10.3200/JOER.99.6.323-338
• Scott, R. (1992). Organizations: Rational natural and open systems. 3rd edition. New Jersey: Prentice-Hall.
• Şimşek, O. (2019). Nizamülmülk (1018-1092). M. Akçakaya (Ed.) Türk-İslam tarihinde yönetim bilgeleri (ss. 55-92). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Tavşancıl, E. (2014) Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. 5. baskı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Thomson, A. M., Perry, J. L., & Miller, T. K. (2007). Conceptualizing and measuring collaboration. Journal of Public Administration Research and Theory, 19(1), 23-56. https://doi.org/10.1093/jopart/mum036
• Tunç, A., & Çarkıt, M. (2019). Nizamülmülk’ün Türk-İslam yönetim geleneğine yaptığı katkılar. Management and Political Sciences Review, 2(2), 29-51.
• Turan, R. (2019). Devlet ve kader adamı bir şahsiyet: Nizâmülmülk, M. K. Arıcan, M. E. Kala ve Mehmet Tuğrul (Ed.) Bilge Vezir Nizamülmülk (ss. 12-21), Konya: Konya Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Turan, E., & Şahin, M. Y. (2016). Yönetim ve kamu yönetiminin genel nitelikleri. E. Turan (Ed.), Kamu yönetimi temel kavramlar (ss. 15-73). Konya: Palet Yayınları.
• Taş, A. (2007). Türk yönetim tarzı (örgütlenme, sahiplik, insan kaynakları ve stratejik yönetim boyutlarıyla). (Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Usher, E. L., & Pajares, F. (2009). Sources of self-efficacy in mathematics: A Validation study. Contemporary Educational Psychology 34(1), 89-101. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2008.09.002
• Wang, K. C., Hsieh, A. T., Chou, S. H., & Lin, Y. S. (2007). GPTCCC: An instrument for measuring group package tour service. Tourism Management, 28(2), 361–376. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2006.04.017
• Warner, M. (2003). Culture and management in Asia. London: Routledge Curzon.
• Yasin, O. (2013). Modern management theories and practices. Main Issues of Pedagogy and Psychology, 1(2), 15-27. https://doi.org/10.24234/miopap.v2i2.265
• Yi, Y., & Gong, T. (2013). Customer value co-creation behavior: Scale development and validation. Journal of Business Research, 66(9), 1279-1284. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2012.02.026