Enflasyon ve döviz kuru etkisi altında kamu harcamaları ve dış borç ilişkisi: Türkiye için simetrik ve asimetrik nedensellik analizi

Yıl 2024, , 222 - 237, 16.12.2024

Çiğdem Çadırcı , Levent Kaya

https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1427063

Öz

Kamu harcamaları ve dış borçlanma, bir ülkenin ekonomisi ve genel finansal istikrarı üzerinde önemli etkisi olan, birbiriyle bağlantılı iki kavramdır. Kamu harcamaları ile dış borç arasındaki ilişkinin incelenmesi, hem bir ülkenin ekonomik istikrarının anlaşılması hem de aşırı harcama ve borçlanmanın potansiyel risklerini ve sonuçlarını anlamamız açısından çok önemlidir. Ayrıca kamu harcamaları ile dış borç ilişkisi incelenirken finansal faktörlerin etkisi de dikkate alınmalıdır. Çalışmada Türkiye’de 2006-2023 yıllarına ait çeyreklik verilerle kamu harcamaları ve dış borç ilişkisi ekonometrik yöntemler kullanılarak incelenmiştir. Fiyat ve parasal etkileri ölçmek için enflasyon ve döviz kurunun da dahil edildiği analizlerden elde edilen sonuçlara göre değişkenler arasında uzun dönemli bir ilişki bulunmuştur. Hem simetrik hem de asimetrik nedensellik testlerine göre kamu harcamaları ile dış borç arasında bir nedensellik ilişkisi tespit edilememiştir. Çalışmada Türkiye’de enflasyon ve döviz kuru faktörlerinin, kamu harcamaları ve dış borçlanmada etkili olduğu görülmüştür. Elde edilen bulgular, mali disiplinin iyi yönetilebilmesi için fiyat ve döviz kuru dalgalanmalarından kaynaklı etkilerin göz ardı edilmemesi gerektiğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Dış Borçlanma, Kamu Harcamaları, ARDL Sınır Testi, Asimetrik Nedensellik

Public expenditures and external debt relationship under the effect of inflation and exchange rate: Symmetric and asymmetric causality analysis for Türkiye

Öz

Public expenditures and external debt are two closely linked concepts that have a significant impact on a country's economy and overall financial stability. Analyzing the relationship between public expenditures and external debt is crucial both for understanding the economic stability of a country and for understanding the potential risks and consequences of excessive spending and borrowing. In addition, the effects of financial factors should be taken into account when examining the relationship between public expenditures and external debt. In the study, the relationship between public expenditures and external debt in Türkiye with quarterly data for the years 2006-2023 was examined using econometric methods. According to the results obtained from the analyses in which inflation and exchange rate were also included to measure price and monetary effects, a long-term relationship was found between the variables. According to both symmetric and asymmetric causality tests, no causality relationship was found between public expenditures and external debt. In the study, it was seen that inflation and exchange rate factors were effective on public expenditures and external debt in Türkiye. It is crucial to consider the impact of pricing and exchange rate fluctuations in order to maintain financial discipline effectively.

Anahtar Kelimeler

External Debt, Public Expenditures, ARDL Bound Test, Asymmetric Causality

Kaynakça

• Akdemir, T. ve İlgün, M. F. (2011). Kamu borçlanması sınırlamalarının kamu harcamalarının bileşimi üzerine etkileri: Avrupa Birliği ülkelerine yönelik ampirik bir değerlendirme. Maliye Dergisi, 160, 177-203.
• Akdoğan, A. (1987). Kamu maliyesi. Gazi Üniversitesi İİBF, yayın no:34.
• Bağdigen, M. ve Abdulhakimoğulları, E. (2005). Borç servisi ile kamu gelir ve harcamaları arasındaki ilişkinin ampirik bir analizi: Türkiye örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60 (2), 29-48.
• Bilginoğlu, M.A. ve Aysu, A. (2008). Dış borçların ekonomik büyüme üzerindeki etkisi: Türkiye örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31, 1-23.
• Bozçelik, E.E. (2021). Sosyal devlet perspektifinde Türkiye’de sosyal ve transfer harcamalarının iç ve dış borçlanma üzerinde etkisi. Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 624-641.
• Budina, N. ve Fiess, N. (2004). Public debt and its determinants in market access countries: results from 15 country case studies. The World Bank.
• Çeliköz, Y. S. (2016). Konsolide bütçe açıkları ve iç borç-dış borç ilişkisi: Türkiye örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(3), 478-504.
• Dickey D.A. ve Fuller W.A. (1979). Distribution of the estimators for autoregressive time series with a unit root. Journal of the American Statistical Association, 74, 427–431.
• Dickey D.A. ve Fuller W.A. (1981). Likelihood ratio statistics for autoregressive time series with a unit root. Econometrica, 49(4), 1057 1072.
• Eboigbe, S. ve Idolor, E. J. (2013). External debt and public sector investment: The Nigerian perspective. Journal of Accounting and Contemporary Studies, 2(1), 7-16.
• Edo, S. E. (2002). The external debt problem in Africa: a comparative study of Nigeria and Morocco. African Development Bank Blackwell Publishers, USA.
• Engle, R. F. ve Granger C. W. J. (1987). Co-Integration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55(2), 251–76. https://doi.org/10.2307/1913236. Accessed 11 Jan. 2024.
• Fosu, A. K. (2010). The External debt-servicing constraint and public-expenditure composition in Sub-Saharan Africa. African Development Review, 22(3), 378-393. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/j.1467-8268.2010.00252.x
• Gill, I. ve Pinto, B. (2005). Public debt in developing countries: has the market-based model worked?. World Bank Policy Research Working, Paper 3674. https://documents1.worldbank.org/curated/en/837121468140047761/pdf/wps3674.pdf
• Granger, C. W. J. (1969). Investigation causal relations by econometric models and cross – spectral methods. Econometrica, 37(3), 424 – 438.
• Granger, C. W. J. ve Yoon G. (2002). Hidden cointegration. University of California, Economics Working Paper No. 2002-02, http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.313831
• Gregory, A. ve Hansen, B. (1996) Residual-based tests for cointegration in models with regime shifts. Journal of Econometrics, 70, 99-126. http://dx.doi.org/10.1016/0304-4076(69)41685-7
• Güneş, H. (2018). Mali kurallar ekonomik kriz dönemlerinde çalışır mı? (2008 finansal krizi-Türkiye örneği). Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi, 1(2), 27-44.
• Hacker, S. ve Hatemi, J, A. (2006). Test for causality between ıntagrated variables using asymptotic and boostrap distributions: theory and application. Applied Economics, 38(13), 1489-1500.
• Hatemi-J, A. (2012). Asymmetric causality tests with an application. Empirical Economics, 43, 447–456 https://doi.org/10.1007/s00181-011-0484-x
• Hatemi-J. A. (2003) A new method to choose optimal lag order in stable and unstable VAR models, Applied Economics Letters, 10:3, 135-137, 10.1080/1350485022000041050
• Javed, Z.H. ve A. Şahinöz (2005). External debt: some experience from Turkish Economy. Journal of Applied Sciences, 5 (2), 363-367.
• Johansen, S. ve Juselius, K. (1990). Maximum likelihood estimation and ınference on cointegration with applications to the demand for money. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 52, 169-210. http://dx.doi.org/10.1111/j.1468-0084.1990.mp52002003.x
• Karaçor, Z. (2006). Öğrenen ekonomi Türkiye: Kasım 2000-Şubat 2001 krizinin öğrettikleri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (16), 379-391.
• Karagöz, K. (2007). Türkiye’de dış borçlanmanın nedenleri ekonometrik bir değerlendirme. Sayıştay Dergisi, 66-67, 99-110.
• Koyuncu, F. T. ve Tekeli, S. (2010). 1990 sonrası dönemde Türkiye’de dış borç stoku üzerinde etkili olan ekonomik faktörlerin analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1),123-130.
• Loganathan, N., Sukemi, M. N. ve Sanusi, N. A. (2010). External debt and macroeconomics performance in Malaysia: sustainable or not?. Global Economy and Financial Journal, 3(2).
• Mah, G., Mukkudem-Petersen, J., Miruka, C. ve Petersen, M. A. (2013). The impact of government expenditure on the Greek government debt: An econometric analysis. Mediterranean Journal of Social Sciences, 4(3), 323-330.
• Mahdavi, S. (2014). Shifts in the composition of government spending in response to external debt burden. World Development, 32 (7), 1139-1157.
• Ouattara, B. (2006). Foreign aid and government fiscal behaviour in developing countries: panel data evidence. Economic Modelling, 23(3), 506-514.
• Peker, O. ve Bölükbaş, M. (2013). Türkiye’de dış borçlanmanın belirleyicileri: ekonometrik bir analiz. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(2), 289-302.
• Perron, P. (1989). The great crash, the oil price shock, and the unit root hypothesis. Econometrica, 57(6), 1361-1401.
• Pesaran, M., Shin, Y. ve Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326. https://doi.org/10.1002/jae.616
• Quattri, M. ve Fosu, A. K. (2012). On the impact of external debt and aid on public expenditure allocation in Sub-Saharan Africa after the launch of the hipc initiative. AgEcon Search, 1-32.
• Roubini, N. ve Sachs, J.D. (1989). Political and economic determinants of budget deficits in the ındustrial democracies. European Economic Review, 33, 903-933.
• Sarı, M. (2004). Dış borç yönetimi ve Türkiye uygulamaları. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, Uzmanlık Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Selçuk, F. ve Rantanen, A. (1996). Türkiye’de kamu harcamaları ve kamu borçlanması. Mali disiplin gereği üzerine gözlem ve öneriler. Yayın No. TÜSİAD-T/96-1/190, İstanbul, TÜSİAD.
• Şanlı, O. (2019). Seçilmiş ekonomik göstergelerin dış borç stoku üzerine etkileri: Türkiye üzerine bir nedensellik analizi. III. Uluslararası Eurefe Kongresi, Aydın, 122-141.
• Taraktaş, A. (2018). Kamu harcamaları. Ş. Tosunoğlu ve Y.T. Ergül (Ed.), Kamu Maliyesi, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 3786 Açık öğretim Fakültesi Yayını No: 2600, E-ISBN 978-975-06-2830-6, Eskişehir.
• Tarhan Bölükbaş, M. (2017). Türkiye’de kamu harcamaları ve dış borçlanma ilişkisi: ekonometrik bir analiz. (Yüksek Lisans Tezi), Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İktisat Anabilim Dalı.
• Tarhan Bölükbaş, M., Yenipazarlı, A. ve Bölükbaş, M. (2017). Kamu harcamaları ve dış borçlanma ilişkisi: Türkiye için ekonometrik bir analiz. Küresel İktisat ve İşletme Çalışmaları Dergisi, 6 (12), 164-176.
• Taş, H. Y., Küçükoğlu, M. ve Demirdöğmez, M. (2018). Türkiye'de genç işsizliği sorunu ve alternatif çözüm önerileri. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 7(18), 279-294.
• Toda, H. Y. ve Yamamoto, T. (1995). Statistical ınference ın vector autoregressions with possibly ıntegrated processes. Journal of Econometrics, 66(1-2), 225-250.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket
• Uguru, L. C. (2016). The Link between public debt and government expenditure pattern: the Nigerian experience. IOSR Journal of Business and Management, 18(1), 37-41.
• Yua, B., Fana, S. ve Magalhães, E. (2015). Trends and composition of public expenditures: a global and regional perspective. European Journal of Development Research, 27(3), 353–370.
• Zivot, E. ve Andrews, D. W. K. (1992). Further evidence on the great crash, the oil-price Shock, and the unit-root hypothesis. Journal of Business & Economic Statistics, 10(3), 251–270.