Türkiye ekonomisinde enflasyonun makro dinamikleri

Yıl 2024, , 276 - 287, 16.12.2024

Sacit Sarı

https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1432536

Öz

Bu çalışma kapsamında son dönemlerde ülke ekonomilerinde en önemli ekonomik sorun olarak göze çarpan enflasyon olgusunun makroekonomik belirleyicileri 2006:1 ile 2023:1 arası dönemde aylık frekanslı veriler yardımıyla Türkiye ekonomisi için incelenmiştir. Ekonomik birimler üzerindeki doğrudan negatif etkilerinden dolayı enflasyonu ve belirleyen faktörlerin doğru bir şekilde anlaşılmasını geliştirilecek politikaların başarısını artıracaktır. Bu kapsamda enflasyon oranı ile seçilmiş makroekonomik değişkenler arasındaki ilişki Türkiye ekonomisi bağlamında araştırılmıştır. Düzeyde durağan olmayan seriler arasında yapılan eş bütünleşme test sonucuna göre seriler eşbütünleşik çıkmıştır. Uzun dönemde para arzı ve faiz oranı değişkenlerinin enflasyon üzerinde pozitif etkiler oluşturduğu, ekonomik büyümeyi temsilen modele dâhil edilen Sanayi Üretim Endeksinin ise enflasyon üzerinde negatif etkisinin olduğu sonucuna varılmıştır. Bu sonuç, üretim kapasitesinde dolayısıyla ekonomik büyümede meydana gelen artışların enflasyonu azalttığına işaret etmektedir. Bu bağlamda Türkiye ekonomisinin eksik istihdamla çalıştığını ve parasal faktörlerin enflasyon üzerinde daha fazla etkiler taşıdığını göstermektedir. Granger nedensellik analizi sonuçlarına göre ise enflasyon, para arzı ve döviz kuru değişkenleri arasında çift yönlü Granger nedensellik ilişkisinin olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Enflasyon, Para Arzı, Eşbütünleşme, Türkiye Ekonomisi

Macro dynamics of inflation in the Turkish economy

Öz

This study analyzes the macroeconomic determinants of inflation, a significant economic issue in national economies, using monthly data from January 2006 to January 2023 for the Turkish economy. Understanding inflation and its influencing factors is crucial for enhancing the effectiveness of disinflationary measures due to their adverse impacts on economic units. In this context, the relationship between inflation and selected macroeconomic variables was investigated for the Turkish economy. Based on the cointegration test results, it was established that the series are cointegrated. In the long term, money supply and interest rate variables positively impact inflation. Conversely, inflation is negatively impacted by the Industrial Production Index (IPI), which measures economic growth. This result indicates that increases in production capacity and economic growth reduce inflation. These findings suggest that the Turkish economy operates with underemployment and that monetary factors significantly impact inflation. The outcomes of the Granger causality analysis indicate a reciprocal causal relationship between inflation, money supply, and exchange rate.

Anahtar Kelimeler

Inflation, Money Supply, Cointegration, Turkish Economy

Kaynakça

• Abel, A. B., Bernanke, B. S., & Dean, C. (2021). Macroeconomics. New York: Pearson Education.
• Ağayev, S. (2012). Geçiş ekonomilerinde enflasyon oranı belirleyicileri; panel veri analizi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1), 59-71.
• Alev, N. (2019), Determinants of Inflation in Turkey: ARDL Bounds Testing Approach (2006: Q1-2018: Q2 Period). Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 3(1), 1-18. https://doi.org/10.29216/ueip.471966
• Baltagi, B. H. (2021). Econometrics (6th edition). New York: Springer.
• Becker, R., Enders, W., & Lee, J. (2006). A stationarity test in the presence of an unknown number of smooth breaks. Journal of Time Series Analysis, 27(3), 381-409. https://doi.org/10.1111/j.1467-9892.2006.00478.x
• Catalbaş, G. K. (2007). Türkiye’de para arzi ile enflasyon arasindaki ilişkinin parametrik olmayan regresyon analizi ile incelenmesi. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 197-212.
• Celik, A. (2021). Türkiye’de enflasyonun belirleyicilerinin var yöntemi ile analizi (2008-2019). İzmir İktisat Dergisi, 36(1), 135-153. https://doi.org/10.24988/ije.202136110
• Central Bank of the Republic of Turkey (CBRT) (2014). Inflation and Price Stability. Access Date: 15.09.2023. https://www.tcmb.gov.tr/wps/wcm/connect/06084069-3751-44a3- ba98fc5a65b908ba/Enflasyon_FiyatIstikrari.pdf?MOD=AJPERES&CACHEID=ROOTWORKSPACE-06084069- 3751-44a3-ba98-fc5a65b908ba-m5lk8Dx
• Citci, S. H., & Kaya, H. (2023). Exchange rate uncertainty and the connectedness of inflation. Borsa Istanbul Review, 23(3), 723-735. https://doi.org/10.1016/j.bir.2023.01.009
• Deluna Jr, R. S., Loanzon, J. I. V., & Tatlonghari, V. M. (2021). A nonlinear ARDL model of inflation dynamics in the Philippine economy. Journal of Asian Economics, 76, 101372. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2021.101372
• Demirgil, B. (2019). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri üzerine uygulamalı bir çalışma. Journal of International Management Educational and Economics Perspectives, 7(1), 13-21.
• Dhakal, D., Kandil, M., Sharma, S. C., & Trescott, P. B. (1994). Determinants of the Inflation rate in the United States: A VAR Investigation. The Quarterly Review of Economics and Finance, 34(1), 95-112. https://doi.org/10.1016/1062-9769(94)90055-8
• Duodu, E., Baidoo, S. T., Yusif, H., & Frimpong, P. B. (2022). Money supply, budget deficit and inflation dynamics in Ghana: An empirical investigation. Cogent Business & Management, 9(1), 2043810. https://doi.org/10.1080/23311975.2022.2043810
• Durguti, E., Tmava, Q., Demiri-Kunoviku, F., & Krasniqi, E. (2021). Panel estimating effects of macroeconomic determinants on inflation: Evidence of Western Balkan. Cogent Economics & Finance, 9(1), 1942601. https://doi.org/10.1080/23322039.2021.1942601
• Elbahnasawy, N. G., & Ellis, M. A. (2022). Inflation and the Structure of Economic and Political Systems. Structural Change and Economic Dynamics, 60, 59-74. https://doi.org/10.1016/j.strueco.2021.11.006
• Engle, R. F.,& Granger, C. W. (1987). Co-integration and error correction: representation, estimation, and testing. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 251-276. https://doi.org/10.2307/1913236
• Granger, C. W. J. (1986). Developments in the study of cointegrated economic variables. Oxford Bulletin of Economics & Statistics, 48(3). https://doi.org/10.1111/j.1468-0084.1986.mp48003002.x
• Granger, C.W.J. & Newbold, P. (1974). Spurious Regressions in Econometrics. Journal of Econometrics, 2, 111-120. https://doi.org/10.1016/0304-4076(74)90034-7
• Hall, S. G., Tavlas, G. S., & Wang, Y. (2023). Drivers and spillover effects of inflation: The United States, the euro area, and the United Kingdom. Journal of International Money and Finance, 131, 102776. https://doi.org/10.1016/j.jimonfin.2022.102776
• Jongwanich, J., Park, D., & Wongcharoen, P. (2019). Determinants of Producer Price versus Consumer price inflation in emerging Asia. Journal of the Asia Pacific Economy, 24(2), 224-251. https://doi.org/10.1080/13547860.2019.1574251.
• Kalafatcılar, M. K., & Özmen, M. U. (2021). Demographic transition and inflation in emerging economies. Eastern European Economics, 59(1), 51-69. https://doi.org/10.1080/00128775.2020.1816475
• Kandil, M., & Morsy, H. (2011). Determinants of Inflation in GCC. Middle East Development Journal, 3(2), 141-158. https://doi.org/10.1142/S1793812011000351
• Karabacak, M. (2023). Türkiye’de enflasyonun dinamikleri ve döviz kurunun yurtiçi fiyatlara geçiş etkisi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 18(1), 252-270. https://doi.org/10.17153/oguiibf.1255298
• Kılavuz, E., & Altınoz, B. (2020). Türkiye’de para arzı ile enflasyon arasındaki ilişki: ARDL sınır testi yaklaşımı. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2), 242-260. https://doi.org/10.30784/epfad.708223
• Kibritçioğlu, A. (2002). Causes of Inflation in Turkey: A Literature Survey with Special Reference to Theories of Inflaton, In A. Kibritçioğlu, L. Rittenberg and F. Selçuk (Eds.), Inflation and Disinflation in Turkey (pp. 43-76). London: Ashgate.
• Kolcu, F. (2023). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 31-56. https://doi.org/10.17218/hititsbd.1207652
• Kuma, B., & Gata, G. (2023). Factors affecting food price inflation in Ethiopia: An autoregressive distributed lag approach. Journal of Agriculture and Food Research, 12, 100548. https://doi.org/10.1016/j.jafr.2023.100548
• Lim, M. G., & Papi, M. L. (1997). An econometric analysis of the determinants of inflation in Turkey. International Monetary Fund. WP/97/170.
• Lim, Y. C., & Sek, S. K. (2015). An examination on the determinants of inflation. Journal of Economics, Business and Management, 3(7), 678-682. https://doi.org/10.7763/JOEBM.2015.V3.265
• Mankiw N. G. (2022). Macroeconomics, 11th edition. Worth Publishers, Macmillan Learning. New York.
• Mohanty, D., & John, J. (2015). Determinants of inflation in India. Journal of Asian Economics, 36, 86-96. https://doi.org/10.1016/j.asieco.2014.08.002
• Oktayer, A. (2010). Türkiye’de bütçe açığı, para arzı ve enflasyon ilişkisi. Maliye Dergisi, 158(1), 431-447.
• Pamuk, Ş. (2022). Türkiye’nin 200 yıllık iktisadi tarihi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Pesaran, M. H. (2015). Time series and panel data econometrics. Oxford University Press.
• Salma, U. (2021). Macroeconomic Determinants of Inflation in Bangladesh. European Journal of Business and Management Research, 6(5), 264-267. https://doi.org/10.24018/ejbmr.2021.6.5.1116
• Şenses, F. (2021). İktisada (farklı bir) giriş: giriş iktisadı öğrencileri ve iktisada ilgi duyanlar için yardımcı kitap: (Vol. 413). İletişim Yayınları.
• Tolasa, S., Whakeshum, S. T., & Mulatu, N. T. (2022). Macroeconomic determinants of inflation in Ethiopia: ARDL approach to cointegration. European Journal of Business Science and Technology, 8(1), 96-120. https://doi.org/10.11118/ejobsat.2022.004
• Tsong, C. C., Lee, C. F., Tsai, L. J., & Hu, T. C. (2016). The Fourier approximation and testing for the null of cointegration. Empirical Economics, 51(3), 1085-1113. https://doi.org/10.1007/s00181-015-1028-6
• Yenisu, E. (2019). Türkiye’de enflasyonun makroekonomik belirleyicileri: Toda-Yamamoto nedensellik analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 43-58.
• Yılancı, V. (2017). Petrol Fiyatları İle Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Fourier Yaklaşımı. Ekonometri ve İstatistik Dergisi, (27), 51-57.
• Yılancı, V., Aslan, M., & Özgür, Ö. (2018). Testing the validity of PPP theory for African countries. Applied Economics Letters, 25(18), 1273-1277. https://doi.org/10.1080/13504851.2017.1418066