Öz
In order to be successful, oil companies should
consider important factors such as efficiency, efficiency, and performance. The efficiency of oil companies increases
their competitiveness in international markets. Therefore, oil companies should
use their resources effectively in order to increase their productivity.
The
effectiveness of companies allows determining
where they are in a competitive environment. In this study, it is measured and
compared to whether the oil companies (Atlantic, Eurasian, Aygaz, Mepet, Opet,
Turcas, Tüpraş, and Petkim) registered in Borsa Istanbul are effective or not.
Data
Envelopment Analysis (DEA) method was used for efficiency measurement. In the
analysis, four inputs and two output variables calculated using the 2017
financial statements of companies are used as
data. As a result of the analysis, it was concluded that five of
the eight oil companies (Aygaz, Mepet, Opet Tüpraş, and Petkim) were
fully effective, while three companies
(Atlantic, Eurasia, and Turcas) were not fully effective. In order to make
ineffective enterprises effective in the study, an improvement should be made
in the reduction of input variables.
Anahtar Kelimeler
Borsa Istanbul Oil Companies Efficiency Data Envelopment Analysis
Kaynakça
- Aksoy, D. (2011) “Türkiye’deki Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Ölçümü Üzerine Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Bakırcı F., Eslamian, S. ve Sattary, A. (2014), “BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(1 ), 9-19.
- Bowlin, W.F. (1998), “Measuring Performance: An Introduction To Data Envelopment Analysis (DEA)”, The Journal of Cost Analysis, 3(3), 3-27.
- Cenger, H. (2011), “İMKB‘de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı ”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 31.
- Charnes, A., Cooper, W.W, Lewin, A.Y. ve Seiford, L.M. (1994), Basic DEA models. In: Charnes A, Cooper WW, Lewin AY and Seiford LM (eds). Data Envelopment Analysis.- Theory, Methodology, and Applications, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, Chapter 2, 23-47.
- Çelik, İ. ve Ayan, S. (2017), “ Veri Zarflama Analizi ile İmalat Sanayi Sektörünün Finansal Performans Etkinliğinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(18) , 56-74.
- Karaoğlan, S. (2018), “BİST XKMYA İşletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Ölçümü ve Yöntemlerin Karşılaştırılması”, Ege Akademik Bakış Dergisi 18(1), 63-88.
- Koçyiğit, M. (2016) “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Çimento İşletmelerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analiz Kullanılarak Ölçülmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 429-439.
- Kula, V. , Kandemir, T. ve Özdemir, L. (2009), “Vza Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Ölçüsü: İmkb’ye Koteli Çimento Şirketleri Üzerine Bir Araştırma”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 187- 202
- Kula, V. Ve Özdemir, L. (2007), “ Çimento Sektöründe Göreceli Etkinsizlik Alanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntem İle Tespiti ”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, IX(1), 55-70.
- Metin, S. , Yaman, S. Ve Korkmaz, T. (2017), “ Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri İle Belirlenmesi: BİST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama”, Bursa Uludağ Üniversitesi 2. Lisansüstü İşletme Öğrencileri Sempozyumu, 371-394.
- Orçun, Ç. , Çimen, A.ve Şahin, A. (2014), “ Şirket Etkinlikleri: İMKB 100 İmalat Sanayi Şirketleri Uygulaması” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 21-34.
- Özer, M. A. (2009), “Performans Yönetimi Uygulamalarında Performansın Ölçümü ve Değerlendirilmesi” Sayıştay Dergisi 73, 3-29.
- Sezen, B. ve Doğan E. (2005), “Askeri Bir Tersaneye Bağlı Atölyelerin Karşılaştırmalı Verimlilik Değerlendirmesi: Bir Veri Zarflama Yöntemi Uygulaması”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 2(2), 77-87.
- Tektüfekçi, F. (2010), “İMKB’ye Kayıtlı Halka Açık Teknoloji Şirketlerinde Finansal Etkinliğin Veri Zarflama Analizi (VZA) İle Değerlendirilmesi ” Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 69-77.
- Ulucan, A. (2002), “İSO500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımı ile Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 5, 185-201.
- Yalama, A. Ve Sayım, M. (2006), “Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Temel Analiz: Türkiye'de İMKB'ye Kote İmalat Sektörü Üzerine Ampirik Bir Uygulama ”, 10. Ulusal Finans Sempozyumu.
- Yaşar, F. ve Yavuz, S. (2017), “İmalat İşletmelerinde Etkinlik Ölçümü: BIST 100 Örneği”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 193-220.
- Yolalan, R. (1993), “İşletmeler arası Göreli Etkinlik Ölçümü”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, 483, 28.
- https://www.turpak.com.tr/tr/referanslar/liste/Petrol-Dagitim-Sirketleri/95/0/0
- https://www.kap.org.tr/tr/
Öz
Petrol
işletmeleri başarılı olabilmek için etkinlik, verimlilik, performans gibi
önemli faktörleri göz önünde bulundurmalıdır. Petrol işletmelerinin verimliliği
uluslararası piyasalarda rekabet gücünü arttırmaktadır. Bu nedenle petrol
işletmeleri verimliliklerini artırabilmek için kaynaklarını etkin kullanmaları
gerekmektedir. İşletmelerin etkinliği rekabet ortamında nerede olduğunu
belirleme imkanı vermektedir. Bu çalışmada, Borsa İstanbul’a kayıtlı Petrol
işletmelerinin (Atlantik, Avrasya, Aygaz, Mepet, Opet, Turcas, Tüpraş and Petkim)
etkin olup olmadıkları ölçülmekte ve karşılaştırılmaktadır. Etkinlik ölçümünde
Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemi kullanılmıştır. Analizde işletmelerin 2017 finansal
tabloları kullanılarak hesaplanan dört tane girdi ile iki tane çıktı değişkenleri veri olarak
kullanılmıştır. Analiz sonucunda çalışmaya dahil edilen sekiz petrol
işletmesinden beş işletmenin (Aygaz, Mepet, Opet Tüpraş
and Petkim) tam etkin
olduğu, üç işletmenin (Atlantik, Avrasya ve Turcas) ise tam etkin olmadığı sonucuna
ulaşılmıştır. Çalışmada etkin olmayan işletmelerin etkin
hale gelebilmeleri için girdi değişkenlerinde azaltma yönünde bir iyileştirme
yapılmalıdır.
Anahtar Kelimeler
Borsa İstanbul Petrol İşletmeleri Etkinlik Veri Zarflama Analizi
Kaynakça
- Aksoy, D. (2011) “Türkiye’deki Mevduat Bankalarının Finansal Performanslarının Ölçümü Üzerine Bir Uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Bakırcı F., Eslamian, S. ve Sattary, A. (2014), “BIST’da Demir, Çelik Metal Ana Sanayii Sektöründe Faaliyet Gösteren İşletmelerin Finansal Performans Analizi: VZA Süper Etkinlik ve TOPSIS Uygulaması”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 14(1 ), 9-19.
- Bowlin, W.F. (1998), “Measuring Performance: An Introduction To Data Envelopment Analysis (DEA)”, The Journal of Cost Analysis, 3(3), 3-27.
- Cenger, H. (2011), “İMKB‘de İşlem Gören Çimento Şirketlerinin Performanslarının Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı ”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 31.
- Charnes, A., Cooper, W.W, Lewin, A.Y. ve Seiford, L.M. (1994), Basic DEA models. In: Charnes A, Cooper WW, Lewin AY and Seiford LM (eds). Data Envelopment Analysis.- Theory, Methodology, and Applications, Kluwer Academic Publishers, Boston/Dordrecht/London, Chapter 2, 23-47.
- Çelik, İ. ve Ayan, S. (2017), “ Veri Zarflama Analizi ile İmalat Sanayi Sektörünün Finansal Performans Etkinliğinin Ölçülmesi: Borsa İstanbul’da Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 8(18) , 56-74.
- Karaoğlan, S. (2018), “BİST XKMYA İşletmelerinin Finansal Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri İle Ölçümü ve Yöntemlerin Karşılaştırılması”, Ege Akademik Bakış Dergisi 18(1), 63-88.
- Koçyiğit, M. (2016) “Borsa İstanbul’da İşlem Gören Çimento İşletmelerinin Etkinliklerinin Veri Zarflama Analiz Kullanılarak Ölçülmesi”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 429-439.
- Kula, V. , Kandemir, T. ve Özdemir, L. (2009), “Vza Malmquist Toplam Faktör Verimlilik Ölçüsü: İmkb’ye Koteli Çimento Şirketleri Üzerine Bir Araştırma”, SÜ İİBF Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 9(17), 187- 202
- Kula, V. Ve Özdemir, L. (2007), “ Çimento Sektöründe Göreceli Etkinsizlik Alanlarının Veri Zarflama Analizi Yöntem İle Tespiti ”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, IX(1), 55-70.
- Metin, S. , Yaman, S. Ve Korkmaz, T. (2017), “ Finansal Performansın TOPSIS ve MOORA Yöntemleri İle Belirlenmesi: BİST Enerji Firmaları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Uygulama”, Bursa Uludağ Üniversitesi 2. Lisansüstü İşletme Öğrencileri Sempozyumu, 371-394.
- Orçun, Ç. , Çimen, A.ve Şahin, A. (2014), “ Şirket Etkinlikleri: İMKB 100 İmalat Sanayi Şirketleri Uygulaması” Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 21-34.
- Özer, M. A. (2009), “Performans Yönetimi Uygulamalarında Performansın Ölçümü ve Değerlendirilmesi” Sayıştay Dergisi 73, 3-29.
- Sezen, B. ve Doğan E. (2005), “Askeri Bir Tersaneye Bağlı Atölyelerin Karşılaştırmalı Verimlilik Değerlendirmesi: Bir Veri Zarflama Yöntemi Uygulaması”, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 2(2), 77-87.
- Tektüfekçi, F. (2010), “İMKB’ye Kayıtlı Halka Açık Teknoloji Şirketlerinde Finansal Etkinliğin Veri Zarflama Analizi (VZA) İle Değerlendirilmesi ” Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 69-77.
- Ulucan, A. (2002), “İSO500 Şirketlerinin Etkinliklerinin Ölçülmesinde Veri Zarflama Analizi Yaklaşımı: Farklı Girdi Çıktı Bileşenleri ve Ölçeğe Göre Getiri Yaklaşımı ile Değerlendirmeler”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 5, 185-201.
- Yalama, A. Ve Sayım, M. (2006), “Veri Zarflama Analizi (VZA) Yöntemi İle Temel Analiz: Türkiye'de İMKB'ye Kote İmalat Sektörü Üzerine Ampirik Bir Uygulama ”, 10. Ulusal Finans Sempozyumu.
- Yaşar, F. ve Yavuz, S. (2017), “İmalat İşletmelerinde Etkinlik Ölçümü: BIST 100 Örneği”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7, 193-220.
- Yolalan, R. (1993), “İşletmeler arası Göreli Etkinlik Ölçümü”, Milli Prodüktivite Merkezi Yayınları, 483, 28.
- https://www.turpak.com.tr/tr/referanslar/liste/Petrol-Dagitim-Sirketleri/95/0/0
- https://www.kap.org.tr/tr/
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 25 Aralık 2019 |
| Gönderilme Tarihi | 28 Mayıs 2019 |
| Kabul Tarihi | 3 Ekim 2019 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2019 Cilt: 21 Sayı: 2 |
