Türkiye’deki sosyal girişimcilik faaliyetlerinin sosyal gelişme endeksi bağlamında içerik analizi ile incelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 92 - 109, 21.06.2023

Dilek Esen

https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1259193

Öz

Bu araştırmada, Türkiye’deki sosyal girişimcilik faaliyetlerinin, Sosyal Gelişme Endeksi’nin hangi boyutları üzerinde yoğunlaştığının tespit edilerek, bu yoğunlaşmanın gerekçelerin tartışılarak mevcut uygulamalara ve geleceğe projeksiyon tutulması amaçlanmıştır. Araştırmanın evrenini 2022 yılında Türkiye’de faaliyet gösteren sosyal girişimler oluşturmaktadır. Araştırma örneklemi, Ashoka Türkiye Fellow’ları, British Council Türkiye (2019) raporu, Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı internet sitesi, akademik çalışmalar vb. aracılığıyla bilgilerine ulaşılan 163 sosyal girişimden oluşmaktadır. Verilerin analiz edilmesi için Maxqda Programı kullanılmıştır. Araştırmada kullanılacak temaların ve kodların tespit edilmesinde Sosyal Gelişme Endeksi ve Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kullanılmıştır. Araştırmanın güvenilirliğini test etmek amacıyla Kappa Katsayısı hesaplanmış ve araştırmanın güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Araştırmadan elde edilen bilgilere göre, Sosyal Gelişme Endeksi bağlamında sosyal girişimlerin faaliyetlerinin en fazla yoğunlaştığı kategorinin, “Refahın Temel Bileşenleri” kategorisi olduğu tespit edilmiştir. Bu kategori altında, sosyal girişimlerin eğitimle ilgili alanlarda faaliyetlerinin yoğunlaştığı tespit edilmiştir. Sosyal gelişmeyi desteklemesi açısından “Çevre Kalitesi” ile ilgili sosyal girişimcilik faaliyetlerinin artmasına ihtiyaç olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca ülkemizde kişisel haklar, özgürlükler, kapsayıcılık gibi konuları kapsayan “Fırsat” kategorisiyle ilgili sosyal girişimcilik çalışmaları olmasına rağmen, sosyal gelişme için “Fırsat” kategorisiyle ilgili daha fazla sosyal girişim faaliyetine ihtiyaç olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Girişimcilik, Sosyal Gelişme Endeksi, Girişimcilik ve Toplumsal Gelişme

Examination of social entrepreneurship activities with content analysis in the context of the Social Development Index in Türkiye

Öz

This research aims to determine which dimensions of the Social Development Index focus on social entrepreneurship activities in Türkiye and to keep the findings obtained as a projection of current practices and the future. The research sample covers social enterprises operating in Turkey in 2022, including Ashoka Turkey Fellows, the British Council Turkey (2019) report, the Third Sector Foundation of Turkey website, and 163 social enterprises whose information was accessed through academic studies. The MAXQDA software was used to analyze the data. The Social Development Index and Sustainable Development Goals were used to determine the themes and codes used in the study. We find that the category in which the activities of social enterprises are most concentrated in the context of the Social Development Index is the “Basic Components of Welfare” category. We conclude that there is a need to increase social entrepreneurship activities related to "Environmental Quality" to support social development. In addition, although social entrepreneurship studies are related to the “Opportunity” category covering subjects such as personal rights, freedoms, and inclusiveness in Türkiye, our findings suggest that more social entrepreneurship activities related to the “Opportunity” category are crucial for social development.

Anahtar Kelimeler

Social Enterpreneurship, Social Development Index, Enterpreneurship and Social Development

Kaynakça

• Alvord, S. H., Brown, D. L. & Letts, C. W. (2004). Social entrepreneurship and societal transformation: an exploratory study. The Journal of Applied Behavioral Science, 40 (3), 260-282.
• Arthur, L., Keenoy, T. & Scott-Cato, M. (2006). Where is the ‘social’ in social enterprise?. 3rd Annual Social Enterprise Conference, London South Bank University, London.
• Austin, J., Stevenson, H. & Wei-Skillern, J. (2006). Social and commercial entrepreneurship: same, differ ent, or both?. Entrepreneurship: Theory and Practice, 30, 1-22.
• Bergh, J. (2008). The GDP paradox. Journal of Economic Psychology, 30, 117-135.
• Besler, S., Sarıkaya M, Biçerli M.K, Özdemir B.K, Kara F.Z, Özdemir A.A, Güler B.K & Aksöz E.O (2010). Sosyal girişimcilik. İstanbul: Beta Yayıncılık
• British Council, Türkiye, (2019). Türkiye’de sosyal girişimlerin durumu. https://www.britishcouncil.org.tr/programmes/education/social-enterprise-research
• Bornstein, D. (2004). How to change the world: social entrepreneurs and the power of new ıdeas. New York: Oxford University Press.
• Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği, https://www.bugday.org/blog/amac-degerler/
• Bull, M. (2008). Challenging tensions: critical, theoretical and empirical perspectives on social enterprise. International Journal of Entrepreneurial Behaviour & Research, 14(5), 268 – 275.
• Ceza İnfaz Sisteminde Sivil Toplum Derneği, https://cisst.org.tr/hakkimizda/amaclarimiz/
• Cohen, J. (1960). A coefficient of agreement for nominal scales. Educational and Psychological Measurement,,20(1), 37-46.
• Coşkun, S. Özgenç, N., Güneş, S, (2015). Sosyal performansın ölçümünde yeni yöntem: sosyal gelişme endeksi ve Türkiye’nin görünümü. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 15(34), 121-153.
• Dees, G. (2007). Taking Social Entrepreneurship Seriously. Society,44(3), 24-31.
• Erkal, M., (2011). Sosyal gelişme ve sivil toplum gerçeği. Istanbul Journal of Sociological Studies,0:38), 19-27 .
• Ersen, T.B., Kaya, D. & Meydanoğlu, Z. (2010), Sosyal girişimler ve Türkiye ihtiyaç analizi raporu. TÜSEV Yayınları, 50 (Aralık), http://www.sosyalgirisim.org, Erişim Tarihi: Şubat 2023
• Güler, Ö., Güler,E., H. & Şanlı, S.(2019). Sosyal gelişme endeksine dayalı temel insani ihtiyaçlar ve fırsatlar alt endeksleri arasındaki ilişki. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(2), 55-70.
• Güler Kümbül, B., (2008). Sosyal girişimciliği etkileyen faktörlerin analizi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Işık, V. (2015), Türkiye’deki sosyal girişim yapılanması analizi: Ashoka üyesi sosyal girişimler üzerine bir alan araştırması, Karatahta / İş Yazıları Dergisi, 1 (Nisan), 63-76.
• Jahan, S. (2002), Measuring human development: evolution of the human development ındex., http://www.hdr.undp.org/docs/training/oxford/readings/Jahan_HDI.pdf, Erişim tarihi: 23.01.2023.
• Kılıç, M. (2020). Sosyal girişimciler için yasal statü ve destekleyici platformlar, https://medium.com/imeceplatformu/sosyal-giri%C5%9Fimciler-i%C3%A7in-yasal-stat%C3%BC-ve-destekleyici-platformlar-d3be0d9f21be, Erişim tarihi: 3.2.2023.
• Karğın, M., Aktaş, H. & Gökbunar, R. (2018) Üniversitelerde sosyal girişimcilik: fırsatlar ve öneriler. Yönetim ve Ekonomi, 25(1), 155-170.
• Light, P. (2005). Searching for Social Entrepreneur: Who might they be, where they might be found, what they do? Research on Social Entrepreneurship: Understanding and Contributing to an Emerging Field. (ss. 13-37). Derleyen R. Mosher-Williams. ARNOVA Occasional Paper Series.
• Mair, J. & Marti, I. (2006). Social entrepreneurship research: A source of explanation, prediction, and delight. Journal of World Business. 41 (1), 36-44.
• Marshall, G. (1994), “Progress” maddesi, Oxford Dictionary of Sociology.
• Martin, R.L. & Osberg, S.(2007). Social entrepreneurship: the case for definition. Stanford Social Innovation Review, Spring, 29-39.
• Mort, G. S., Weerawadena, J. & Carnegie, K. (2003). Social entrepreneurship: towards conceptualisation. International Journal of Nonprofit and Voluntary Sector Marketing. 8 (1), 76-88.
• Nadir Hastalıklar Ağı, https://www.nadirhastaliklaragi.org.tr/vizyon-misyon, Erişim tarihi: 10.10.2022.
• Noruzı, R. M., Westover, H. J., Rahimi, R. G. (2010), An exploration of social entrepreneurship in the entrepreneurship era. Asian Social Science, 6 (6).
• OECD (2023), Air pollution exposure (indicator). doi: 10.1787/8d9dcc33-en, Erişim tarihi: 24.11.2023.
• Otistikler Derneği, https://otistiklerdernegi.org.tr/tarihce, Erişim tarihi:10.11.2022.
• Özden, O., Sünnetçioğlu, S. & Özkök, F. (2023). Gastronomideki umut: Bir sosyal girişimcilik örneği olarak hayata sarıl lokantası. Journal of Awareness, 3(Özel Sayı), 41-52.
• Özdevecioğlu, M., Cingöz, A. (2009). Sosyal girişimcilik ve sosyal girişimciler: Teorik çerçeve. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32, 81-95.
• Peredo, A.M. & McLean M. (2006), Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of World Business, 41 (2006), 56–65
• Santos, F. (2012). A positive theory of social entrepreneurship. Journal of Business Ethics, 111(3), 335-351.
• Sekliuckienea, J., Kisieliusb, E. (2015). Development of social entrepreneurship ınitiatives: a theoretical framework, Elsevier, Science Direct, Procedia - Social and Behavioral Sciences, Litvaunia 2015, 1015.
• Schumpeter, A. J. (1976). Capitalism, socialism and democracy. (3. Edition). London: George Allen and Unwin.
• Spencer, L., Ritchie, J. & O’Connor, W. (2003). Analysis: practices, principles and processes. In Qualitative Research Practice: A Guide For Social Science Students And Researchers, Sage: London
• Social Progress Imperative, Global Index, Data Definitions, https://www.socialprogress.org/index/global/definitions#2/2/3, Erişim tarihi: 19.10.2022.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Tarman, Z. D., Ayata, Z., Önay Işık, A., E., Oba, M.E., & Veziroğlu, C. (2019). Türkiye’de sosyal girişimciliğin hukuki statüsü ihtiyaçlar ve öneriler, Türkiye Sosyal Girişimcilik Ortakları Ağı Projesi, İstanbul.
• The World Bank, (2015), The Current State of Women’s Co-Operatıves ın Turkey, https://documents1.worldbank.org/curated/en/683371485321510204/pdf/112242-WP-PUBLIC-Rapor-ENG.pdf, Erişim tarihi: 13.1.2023.
• Thompson, J. L. (2002), The world of the social entrepreneur. The International Journal of Public Sector Management, 15, 412–431.
• Todaro, M. P. (1992), Human development report 1992. Population and Development Review, 18(2), 359- 363.
• Toplum Gönüllüleri Vakfı, https://www.tog.org.tr/biz-kimiz/, Erişim tarihi: 13.1.2023.
• Türkiye İstatistik Kurumu, (2022). İşgücü İstatistikleri 2021, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC-%C4%B0statistikleri-2021- 45645&dil=1#:~:text=%C4%B0%C5%9Fg%C3%BCc%C3%BC%202021%20y%C4%B1l%C4%B1 nda%20 bir%20%C3%B6nceki,ise%20%32%2C8%20, Erişim tarihi:13.1.2023.
• Türkiye 11. Kalkınma Planı (2019-2013), (2009), Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve bütçe başkanlığı, https://fka.gov.tr/sharepoint/userfiles/Icerik_ Dosya_Ekleri/ Kalkinma_Planlari/XI.%20Be%C5%9F%20Y%C4%B1ll%C4%B1k%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf, Erişim tarihi:15.02.2023.
• Türkiye Cumhuriyeti İçişleri Bakanlığı Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü, 2023, https://www.siviltoplum.gov.tr/proje-destek-sistemi-prodes, Erişim tarihi:15.02.2023.
• Türkiye Üçüncü Sektör Vakfı (TÜSEV), Türkiye'de Sosyal Girişimler | Sosyal Girişimcilik (sosyalgirisim.org), Erişim tarihi: 1. 11.2022.
• United Nations Development Programme (2022), Human Development Reports, Human Development Index(HDI), https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI, Erişim tarihi 23.11.2022.
• Yalçın, S., M. (2016). Türkiye’de sosyal girişimcilik: Koç Üniversitesi öğrencilerinin gözünden, İstanbul: İmak Offset.
• Weerawardena, J., Mort G. S. (2006). Investigating Social entrepreneurship: A multidimensional model. Journal of World Business, 41: 21-35.
• Wirutomo P. (2011), Pengembangan Indeks Pembangunan Sosial (IPS) Bagi Sektor Informal di Perkotaan: Menuju Kebijakan Inklusif bagi Usaha Kecil. An Unpublished Research Report
• Zeyen, A. & Beckmann, M. (2011). Social entrepreneurship and ınstitutional logics: how social entrepreneurs use a non-profit/for - profit-organizational mix to deal with multiple ınstitutional logics, EGOS Conference, Jully 2011, 1-34.