Bulanık EDAS yöntemi ile Doğu Karadeniz bölgesi illerinin yaşanabilirlik düzeylerinin değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 2, 250 - 263, 16.12.2024

Mehmet Akif Kara

https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1434038

Öz

Küreselleşme ile birlikte göç sürecinin artık yaşamın bir parçası haline geldiği günümüzde iller de çeşitli kriterlere bağlı olarak göç alan/veren bir biçimde göç sürecinin bir mekânı haline gelmiştir. Göç edilirken çeşitli kriterlerin göç kararını etkilemesi ve göç edilen yeri belirlemesinden yola çıkarak Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alan iller yaşanabilirlik düzeylerine göre ÇKKV yöntemleri ile değerlendirilmiştir. ÇKKV birden fazla kriter ve alternatifin değerlendirildiği yöntemlerdir. Çok kriterli karar verme rasyonel ortamlardaki karar tespitlerindeki başarısı ile literatürde çok geniş uygulama sahasına sahiptir. Çalışmada, klasik ÇKKV yöntemlerinin belirsizlik altında sözel değerlendirmeler yapmalarına imkân vermemesinden hareketle son yıllarda literatüre kazandırılan yeni bir yöntem olan Bulanık EDAS (Evaluation based on Distance from Average Solution – Ortalama çözüm uzaklığına göre değerlendirme) yöntemi kullanılmıştır. Bulanık EDAS yönteminde Tip-1 Bulanık küme kullanılırken, uzman değerlendirmelerinde yamuksal bulanık sayılara başvurulmuştur. Çalışmada 10 kriter ve 6 alternatif değerlendirilmiştir. Çalışmada sonucunda Trabzon en yaşanabilir il olmuştur. Son sırada ise Gümüşhane ili yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bulanık EDAS, yaşanabilirlik düzeyi, çok kriterli karar verme

Evaluation of livability levels of Eastern Black Sea region provinces with fuzzy EDAS method

Öz

Provinces have also become a location of the migration process in a migrant-receiving/emigrant method depending on many criteria in today's world, where the migration process has become a part of life due to globalization. The provinces in the Eastern Black Sea Region were assessed using multi-criteria decision-making techniques based on their degrees of livability, taking into account the fact that several factors influence migration decisions while migrating and determine the place of migration. Multiple criteria and alternatives are assessed when using multi-criteria decision-making techniques. Because multi-criteria decision-making works well in rational environments, it has been applied to many different situations in the literature. In this study, the Fuzzy EDAS (Evaluation based on Distance from Average Solution) method, which is a new method that has been introduced to the literature in recent years, was used since classical MCDM methods do not allow verbal evaluations under uncertainty. While the Type-1 Fuzzy set is used in the Fuzzy EDAS method, trapezoidal fuzzy numbers are used in expert evaluations. In the study, 10 criteria and 6 alternatives were evaluated. As a result of the study, Trabzon is the most livable province. Gümüşhane ranked last.

Anahtar Kelimeler

Fuzzy EDAS, Evaluation of Livability, Multi-Criteria Decision Making

Kaynakça

• Akram, M., Ramzan, N., & Deveci, M. (2023). Linguistic Pythagorean fuzzy CRITIC-EDAS method for multiple-attribute group decision analysis. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 119, 105777.
• Alpaykut, S. (2017). Türkiye’de illerin yaşam memnuniyetinin temel bileşkenler analizi ve TOPSIS yöntemiyle ölçümü üzerine bir inceleme. SDÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4),367-395.
• Aydın, Ş. N., & Özbek, A. (2024). Porter’ın beş güç modeli’ne göre jenerik rekabet stratejisi seçimi: AHP, WASPAS ve EDAS yöntemleri ile bir uygulama. International Journal of Engineering Research and Development, 16(1), 74-92.
• Ayyıldız, E. ve Demirci, E. (2018). Türkiye’de yer alan şehirlerin yaşam kalitelerinin SWARA entegreli TOPSIS yöntemi ile belirlenmesi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 30, 67-87.
• Bayrakdaroğlu, F. K., & Kundakcı, N. (2019). Bulanık EDAS yöntemi ile ar-ge projesi seçimi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (24), 151-170.
• Behzad, M., Zolfani, S. H., Pamucar, D., & Behzad, M. (2020). A comparative assessment of solid waste management performance in the Nordic countries based on BWM-EDAS. Journal of Cleaner Production, 266, 122008.
• Chen, C. T., Lin, C. T. & Huang, S. F. (2005). A fuzzy approach for supplier evaluation and selection in supply chain management, International Journal of Production Economies, pp. 1-13.
• Ecer, F. (2007). Üyelik fonksiyonu olarak üçgen bulanık sayılar mı yamuk bulanık sayılar mı?. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 161-180.
• Eğrioğlu, E. & Baş, E. (2021). Bulanık çıkarım sistemleri, matlab uygulamaları. Anakara: Nobel.
• EIU Report. (2023). The global liveability index 2023, https://www.eiu.com/n/campaigns/global-liveability-index-2023/?utm_source=economist&utm_medium=daily_chart&utm_campaign=liveability23.
• Ghasemi, K., Hamzenejad, M., & Meshkini, A. (2018). The spatial analysis of the livability of 22 districts of Tehran Metropolis using multi-criteria decision making approaches. Sustainable cities and society, 38, 382-404.
• Güneri, B., & Deveci, M. (2023). Evaluation of supplier selection in the defense industry using q-rung orthopair fuzzy set based EDAS approach. Expert Systems with Applications, 222, 119846.
• Halder, S., Bhattacharya, S., Roy, M.B. et al. (2023). Application of fuzzy C-means clustering and fuzzy EDAS to assess groundwater irrigation suitability and prioritization for agricultural development in a complex hydrogeological basin. Environ Sci Pollut Res, 30, 57529–57557. https://doi.org/10.1007/s11356-023-26394-77
• Heizer, J. ve Render, B. (2006). Operations management. New Jersey: Prentice Hall.
• Kabak, M. & Erdebilli, B. (2021). Giriş, Bulanık çok kriterli karar verme yöntemleri içinde (Edt. M.Kabak & B.Erdebilli), Ankara: Nobel.
• Kahraman, C., Ghorabaee, M.K., Zavadskas, E.K., Onar, S.C., Yazdani, M. ve Öztaysi, B. (2017). Intuitionistic fuzzy edas method: an application to solid waste disposal site selection. Journal of Environmental Engineering and Landscape Management, 25(1), 1-12.
• Karaatlı, M., Ömürbek, N., Budak, İ. & Dağ, O. (2015). Çok kriterli karar verme yöntemleri ile yaşanabilir illerin sıralanması. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 215-228. https://dergipark.org.tr/tr/pub/susbed/issue/61813/924793
• Keshavarz Ghorabaee, M., Amiri, M., Zavadskas, E.K., Turskis, Z. Ve Antucheviciene, J. (2017). Stochastic EDAS method for multi-criteria decision-making with normally distributed data. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 33(3), 1627-1638.
• Keshavarz Ghorabaee, M., Zavadskas, E.K., Amiri, M. & Turskis, Z. (2016). Extended EDAS Method for fuzzy multi-criteria decision-making: an application to supplier selection. International Journal of Computers Communications & Control, 11(3), 358-371.
• Koca, G. ve Behdioğlu, S. (2019). Yeşil tedarik zinciri yönetiminde çok kriterli karar verme: Otomotiv ana sanayi örneği. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 14(3), 675-698.
• Kuru, A. & Özkök, M.K. (2017). Yaşanabilirlik kavramı bağlamında kamusal/açık mekânların değerlendirilmesi: Kırklareli kent merkezi örneği. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 28, 43-60.
• Kutlu Gündoğdu, F., Kahraman, C., & Civan, H. N. (2018). A novel hesitant fuzzy EDAS method and its application to hospital selection. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 35(6), 6353-6365.
• Küçükal, N. T. , Ayaş, P. , Köse, D. & Kaya, G. K. (2021). Çok kriterli karar verme yöntemlerinin karşılaştırmalı kullanımı ile Türkiye’deki illerin yaşam kalitelerinin değerlendirilmesi. Gazi İktisat ve İşletme Dergisi, 7(2), 150-168. DOI: 10.30855/gjeb.2021.7.2.005.
• Liang, Y. (2020). An EDAS method for multiple attribute group decision-making under intuitionistic fuzzy environment and its application for evaluating green building energy-saving design projects. Symmetry, 12, 484.
• Litman, T.A. (2004). Economic value of walkability. World Transport Policy & Practice, 3-11.
• Manavgat, G., & Demirci, A. (2022). G20 ülkelerinin yaşanabilirlik sıralamasının electre yöntemiyle belirlenmesi. Tarsus Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 12-27.
• Özbek, A. (2019). Türkiye’deki İllerin EDAS Ve WASPAS Yöntemleri İle Yaşanabilirlik Kriterlerine Göre Sıralanması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(1), 177-200.
• Özdaoğlu, A. (2008). Bulanık analitik hiyerarşi süreci yönteminde duyarlılık analizleri: Yeni bir alternatifin eklenmesi – Enerji kaynağının seçimi üzerinde bir uygulama. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 7(14), 15-34.
• Özkan, B. & Özceylan, E. (2021). Bulanık EDAS yöntemi ile fakültelerin sürdürülebilirlik performanslarının değerlendirilmesi. Bulanık Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (Edt. Mehmet Kabak ve Babek Erdebilli) içinde, Nobel Yayınları.
• Paul, T. K., Jana, C., & Pal, M. (2023). Multi-criteria group decision-making method in disposal of municipal solid waste based on cubic Pythagorean fuzzy EDAS approach with incomplete weight information. Applied Soft Computing, 110515.
• Polat, G., & Bayhan, H. G. (2022). Selection of HVAC-AHU system supplier with environmental considerations using Fuzzy EDAS method. International Journal of Construction Management, 22(10), 1863–1871.
• Popper, K.R. (2023). Hayat problem çözmektir, bilgi tarih ve politika üzerine. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sahoo, S., & Choudhury, B. (2022). Optimal selection of an electric power wheelchair using an integrated COPRAS and EDAS approach based on Entropy weighting technique. Decision Science Letters, 11(1), 21-34.
• Sanchez, J. & Gomez, A. T. (2003), Applications of Fuzzy Regression in Actuarial Analysis, The Journal of Risk and Insurance, Vol. 70, No : 4, pp. 665-699.
• Stević, Ž., Vasiljević, M., Zavadskas, E. K., Sremac, S., & Turskis, Z. (2018). Selection of carpenter manufacturer using fuzzy EDAS method. Engineering Economics, 29(3), 281-290.
• Şahin, M. (2022). Güncel ve uygulamalı çok kriterli karar verme yöntemleri. Ankara: Nobel.
• Turanlı, R., Özden, Ü.H. ve Gerçeker, D. (2023). CoCoSo yöntemi ile en iyi yaşanabilir Avrupa ülkeleri başkentlerinin sıralanması. Balkan & Near Eastern Journal of Social Sciences (BNEJSS), 9(1), 84-95.
• Tzeng, G.H. & Huang, J.J. (2011). Multiple Attribute Decision Making: Methods and Application. CRC Press.
• Wang, K., & Bai, Y. (2024). Enterprise technological innovation capability evaluation using a spherical fuzzy number based CSM-EDAS model. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, (Preprint), 1-14.
• Yanmaz, O., Turgut, Y., Can, E. N., & Kahraman, C. (2020). Interval-valued Pythagorean fuzzy EDAS method: An application to car selection problem. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 38(4), 4061-4077.
• Yılmaz, M. ve Atan, T. (2021). Hospital site selection using fuzzy EDAS method: Case study application for districts of Istanbul. Journal of Intelligent & Fuzzy Systems, 41(2), 2591-2602.
• Yürüyen, A. A., & Ulutaş, A. (2020). Bulanık AHP ve bulanık EDAS yöntemleri ile üçüncü parti lojistik firması seçimi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8 (İktisadi ve İdari Bilimler), 283-294.
• Zadeh, L.A. (1965). Fuzzy sets. Information and Control, 8(3), 338-353.
• Zhang, S., Wei, G., Gao, H., Wei,C. ve Wei, Y. (2019). EDAS method for multiple criteria group decision making with Picture fuzzy information and its application to green suppliers selections. Technological and Economic Development of Economy, 25(6), 1123-1138.
• Zimmermann, H-J. (1990), Fuzzy set theory and its applications, Kluwer Academic Publishers.