SKH-17 hedefler için ortaklıklar kapsamında E7 ülkelerinin entegre CRITIC-TOPSIS yöntemi ile incelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 189 - 206, 13.06.2025

Mesliha Gezen Uçar

https://doi.org/10.33707/akuiibfd.1609675

Öz

Sürdürülebilir Kalkınmanın çok boyutlu yapısı, ilgili karar problemlerinde Çok Kriterli Karar Verme (ÇKKV) yöntemlerinin uygulanmasını elverişli kılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı; E7 ülkelerinin, Birleşmiş Milletlerin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) kapsamında, Hedefler için Ortaklıklar (SKH-17) başlığı altındaki ilerlemelerini, ÇKKV yöntemleri ile incelemektir. Bu kapsamda, E7 ülkelerinin her biri için SKH-17 göstergelerindeki gelişim düzeyi CRITIC-TOPSIS yöntemiyle sıralanmıştır. Elde edilen bulgular, E7 ülkelerinin bu hedef kapsamında önceliklerini ticari alandaki ortaklıklara yoğunlaştırdıklarını göstermiştir. Ayrıca, E7 ülkelerinin Sürdürülebilir Kalkınma için Küresel Amaçlar hedefi kapsamında gösterdikleri gelişmeleri temsil eden SKH-17 skorları CRITIC ağırlıklandırma yöntemi kullanılarak TOPSIS, SAW ve MEW yöntemleriyle hesaplanmıştır. Analiz, ülkelerin SKH-17 özelinde gösterdikleri performans sıralaması ile BM SKH skor endeks sıralaması karşılaştırılarak derinleştirilmiştir. Her iki sıralamada da Brezilya’nın en yüksek skora sahip olduğu tespit edilmiştir. Öte yandan, Rusya BM SKH endeks skorunda ikinci sıradayken SKH17 sıralamasında en düşük performansa sahip E7 ülkesi olduğu görülmüştür. Son olarak, sıralamalar arasındaki ilişki, Spearman korelasyon katsayısı hesaplanarak incelenmiştir. BM SKH sıralamaları ile analiz sonucu elde edilen SKH-17 sıralamaları arasındaki zayıf ilişki istatistiksel olarak anlamlı bulunmamıştır. Ancak, CRITIC-TOPSIS yönteminden elde edilen sıralama sonuçları ile diğer iki yöntemden elde edilen sıralama sonuçları arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki tespit edilmiştir. Bu çalışma, ÇKKV yöntemlerinin sürdürülebilir kalkınma analizlerinde karşılaştırmalı uygulamasına yönelik özgün bir katkı sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir kalkınma için küresel amaçlar , Hedefler için ortaklıklar , Çok kriterli karar verme

SDG17 integrated CRITIC-TOPSIS review of E7 countries in the context of partnerships for the goals

Öz

The multidimensional nature of sustainable development makes the application of Multi-Criteria Decision-Making (MCDM) methods suitable for addressing relevant decision problems. The main objective of this study is to examine the progress of E7 countries under the "Partnerships for the Goals" (SDG 17) within the framework of the United Nations Sustainable Development Goals (SDGs) using MCDM methods. In this context, the development levels of SDG 17 indicators for each E7 country were ranked using the CRITIC-TOPSIS method. The findings reveal that E7 countries have prioritized partnerships in the trade sector under this goal. Additionally, SDG 17 scores representing the progress made by the E7 countries toward the Global Goals for Sustainable Development were calculated using the CRITIC weighting method in conjunction with the TOPSIS, SAW, and MEW methods. The analysis was further deepened by comparing the SDG 17 performance rankings of the countries with the UN SDG index rankings. In both rankings, Brazil was found to have the highest score. On the other hand, although Russia ranked second in the UN SDG index, it was identified as the lowest-performing E7 country in terms of SDG 17. Finally, the relationship between the rankings was examined using the Spearman correlation coefficient. The weak relationship between the UN SDG rankings and the SDG 17 rankings obtained from the analysis was found to be statistically insignificant. However, a positive and statistically significant correlation was identified between the ranking results obtained from the CRITIC-TOPSIS method and those derived from the other two methods. This study offers a novel contribution to the comparative application of MCDM methods in sustainable development analyses.

Anahtar Kelimeler

Global goals for sustainable development , Partnerships for goals , Multi-criteria decision making

Kaynakça

• Abdel-Basset, M., ve Mohamed, R. (2020). A novel plithogenic TOPSIS-CRITIC model for sustainable supply chain risk management. Journal of Cleaner production, 247, 119586.
• Ada, A. A. (2011). Kümeleme Analizi ile AB Ülkeleri ve Türkiye'nin Sürdürülebilir Kalkinma Açisindan Değerlendirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29).
• Alım, M. (2024). Examining the Interplay Between Innovation Index, Innovation Efficiency and Sustainability Index: A Cross-Group Analysis of G7 and E7 Countries. Verimlilik Dergisi, 77-88.
• Aljaghoub, H., Abumadi, F., AlMallahi, M. N., Obaideen, K., ve Alami, A. H. (2022). Solar PV cleaning techniques contribute to Sustainable Development Goals (SDGs) using Multi-criteria decision-making (MCDM): Assessment and review. International Journal of Thermofluids, 16, 100233.
• Ar, H., ve Çelik Uğuz, S. (2017). Küresel Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerinde Turizmin Rolü: Türkiye Örneği. Journal of International Social Research, 10(49), 521.
• Arı, S. (2019). Sürdürülebilir kalkınma hedeflerine ulaşılması için Türkiye'de tarım–çevre özelinde politika önerilerinin geliştirilmesi. (Master's thesis, Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Aydın, S., Aktas, A., Kabak, M., ve Kahraman, C. (2023). Evaluation of MENA Countries in Views of SDG6 Targets Using a Hybrid MCDM Approach. In International Conference on Intelligent and Fuzzy Systems (pp. 311-318). Cham: Springer Nature Switzerland.
• Ayyildiz, E. (2022). Fermatean fuzzy step-wise Weight Assessment Ratio Analysis (SWARA) and its application to prioritizing indicators to achieve sustainable development goal-7. Renewable Energy, 193, 136-148.
• Baykoç, Ö. F., ve Eren, A. (2022). Resmi Kalkınma Yardımları Yapılacak Ülkelerin Önceliklendirilmesinde Bulanık AHP ve Bulanık MOORA Yöntemlerinin Uygulanması: Balkanlar ve Doğu Avrupa Ülkeleri Örneği. Avrasya Etüdleri, 61, 111-138. https://dergipark.org.tr/en/pub/avrasya/issue/73985/1221753
• Berrone, P., Rousseau, H. E., Ricart, J. E., Brito, E., ve Giuliodori, A. (2023). How can research contribute to the implementation of sustainable development goals? An interpretive review of SDG literature in management. International Journal of Management Reviews, 25(2), 318-339.
• Bhumula, K. and Kumar G. N. (2024). Using CRITIC-TOPSIS and python to examine the effect of 1-Hepatnol on the performance and emission characteristics of CRDI CI engine with split injection. Heliyon, 10(11).
• Brodny, J., ve Tutak, M. (2023). The level of implementing sustainable development goal" Industry, innovation and infrastructure" of Agenda 2030 in the European Union countries: Application of MCDM methods. Oeconomia Copernicana, 14(1), 47-102.
• Bulmer, E., ve del Prado-Higuera, C. (2021). Revitalizing the global alliances for sustainable development: analyzing the viability of sustainable development goal 17—a multi-actor governance approach. Sustainability, 13(8), 4247.
• Bulmer, E., ve Yáñez-Araque, B. (2023). Tackling Climate Change through Multi-Stakeholder Partnerships: Promoting SDG 17 to Combat Climate Change. Energies, 16(9), 3777.
• Burhan, H.A. (2024). “Sustainability in Industry, Innovation and Infrastructure: A MCDM Based Performance Evaluation of European Union and Türkiye for Sustainable Development Goal 9 (SDG 9)”, Verimlilik Dergisi, Productivity for Innovation (SI), 21-38
• Castillo-Villar, R. G. (2020). Identifying determinants of CSR implementation on SDG 17 partnerships for the goals. Cogent Business ve Management, 7(1), 1847989.
• Cruz, S. A. (2023). SDG 17 and global partnership for sustainable development: unraveling the rhetoric of collaboration. Frontiers in Environmental Science, 11, 1155828.
• Çelik, Y., ve Sofracı, İ. E. (2022). Sürdürülebilir Kalkınma Politikası Aracı Olarak Çevre Vergileri: Türkiye ve Seçilmiş Ülkelerde Çevre Vergilerinin Değerlendirilmesi. Bulletin of Economic Theory and Analysis, 7(1), 1-31. https://doi.org/10.25229/BETA.1066582
• Çelikyay, H. H. (2020). Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SKH) Bağlamında Aracı Şehirler. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 9(1), 265-298. https://doi.org/10.15869/ITOBIAD.653069.
• Çetiner, M., ve Gürel, C. A. (2022). Covid-19 Pandemisinin Sürdürülebilir Finans Uygulamalarına Etkisi. Academic Social Resources Journal, 7(43), 1615-1620. https://doi.org/10.29228/ASRJOURNAL.67423
• Diakoulaki, D., Mavrotas, G., ve Papayannakis, L. (1995). Determining objective weights in multiple criteria problems: The critic method. Computers ve Operations Research, 22(7), 763-770.
• Doǧruel Anuşlu, M., ve Firat, S. Ü. (2019). Clustering analysis application on Industry 4.0-driven global indexes. Procedia Computer Science, 158, 145-152. https://doi.org/10.1016/J.PROCS.2019.09.037
• Dwivedi, P. P., ve Sharma, D. K. (2025). Performance measures of sustainable development goals using SWI MCDM methods: a case of the Indian states. International Transactions in Operational Research.
• Engin Balın, H. D. Mumcu Akan, F. Karagöz Özenç ve G. Özcan (Ed.), Pursuing Sustainable Development Goals: The Performance of Türkiye in the Centennial of the Republic (ss. 244-259).
• Eralp, A. (2024). Türkiye’de Kayıt Dışı İstihdam Üzerinde Ekonomik Büyüme, İşsizlik ve Enflasyonun Etkisi: Panel Kantil Regresyon Yaklaşımı. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 26(1), 79-102.
• Erbuğa, G. S. ve Gürsoy, A. (2023). Sürdürülebilir Kalkınma Bağlamında Gelir Eşitsizliği ve Yolsuzluk Algısı İlişkiselliği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(4), 3011-3028. https://doi.org/10.20491/isarder.2023.1763
• Ercan, H. (2023). Gelişmekte Olan Ülkelerde Yurt içi Gelir Mobilizasyonu ve Kamu Mali Yönetimi. Sosyal, Beşerî ve İdari Bilimler Dergisi, 6(6), 806-818.
• Fernández-Portillo, L. A., Demir, G., Sianes, A., ve Santos-Carrillo, F. (2024). Setting a shared development agenda: prioritizing the sustainable development goals in the Dominican Republic with fuzzy-LMAW. Scientific Reports, 14(1), 1-11. https://doi.org/10.1038/s41598-024-62790-w
• French, D. ve Cooper, N. (2018). SDG 17: Partnerships for the goals: Cooperation within the context of a voluntarist framework. In D. French (Ed.), Sustainable development goals (pp. 271–304). Edward Elgar Publishing.
• Giannetti, B. F., Agostinho, F., Eras, J. J. C., Yang, Z., ve Almeida, C. M. V. B. (2020). Cleaner production for achieving the sustainable development goals. Journal of Cleaner Production, 271, 122127. https://doi.org/10.1016/J.JCLEPRO.2020.122127
• Göçmen-Polat, E. (2024). Assessment of Critical Raw Materials by Addressing Sustainable Development Goals Using Fuzzy MCDM Approach. In Harmonizing Global Efforts in Meeting Sustainable Development Goals (pp. 164-181). IGI Global.
• Gökmenoğlu, M., Bozkurt, A. A., ve Şimşek, A. (2024). Critic Temelli Aras Ve Marcos Yöntemleriyle Kırılgan Beşli Ülkelerin Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına Göre Yeniden Değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Akşehir Meslek Yüksekokulu Sosyal Bilimler Dergisi, (18), 11-37.
• Göktepe, E. (2020). Bir sistem olarak Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları. Eğitimde Sistem Düşüncesi Yıllığı, 7.
• Güdek-Gölçek, Ş. (2024). Orchestrating Change: The United Nations' Role in Harmonizing Sustainable Development With Global Governance. In Harmonizing Global Efforts in Meeting Sustainable Development Goals (pp. 1-16). IGI Global.
• Gürlük, S. (2010). Sürdürülebilir kalkınma gelişmekte olan ülkelerde uygulanabilir mi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 85-99.
• Güzhan, G., ve Korkmaz, E. (2024). The Role of Green Bonds in Achieving SDG 13: The Case of Türkiye. Içinde B. Engin Balın, H. D. Mumcu Akan, F. Karagöz Özenç ve G. Özcan (Ed.), Pursuing Sustainable Development Goals: The Performance of Türki̇ye in the Centennial of the Republic (s. 597).
• Hassan, I., Alhamrouni, I., ve Azhan, N. H. (2023). A CRITIC–TOPSIS Multi-Criteria Decision-Making Approach for Optimum Site Selection for Solar PV Farm. Energies, 16(10), 4245.
• Karaşan, A., ve Kahraman, C. (2018). A novel interval-valued neutrosophic EDAS method: prioritization of the United Nations national sustainable development goals. Soft Computing, 22(15), 4891-4906.
• Kardaş İşler, N. (2023). İlkokul sosyal bilgiler dersi öğretim programının sürdürülebilir kalkınma hedefleri ve yenilenmiş Bloom taksonomisi kapsamında incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 472-486.
• Kavcıoğlu, Ş. (2018). Ulusal varlık fonları ve Türkiye. Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(18), 87-109.
• Kestoridis, A. (2021). mcdm (v1.5.4) [Yazılım]. GitHub. https://github.com/akestoridis/mcdm
• Korkmaz, O., Demirci, A., Bolat, S., Bedlek, P., ve İşbilir, H. A. (2022). Avrupa Birliği Üyesi Ülkelerinin Lojistik Performansları ile Sürdürülebilirlik Düzeylerinin Karşılaştırılması. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 8(1), 122-137. https://doi.org/10.29131/UIIBD.1126468
• Koşar, Ç., Taş, S., Örk, Ö., ve Veysikarani, D. (2021). Dijital Ekonominin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Üzerine Etkisi: Avrupa Birliği Ülkeleri İçin Bir İnceleme. Journal of Abant Social Sciences, 21(2), 55-78.
• Maleki Tehrani, M., Akhtari, M., Kasaeian, A., Vaziri Rad, M. A., Toopshekan, A., ve Sadeghi Motlagh, M. (2023). Techno-economic investigation of a hybrid biomass renewable energy system to achieve the goals of SDG-17 in deprived areas of Iran. Energy Conversion and Management, 291, 117319.
• Mateusz, P., Danuta, M., Małgorzata, Ł., Mariusz, B., ve Kesra, N. (2018). TOPSIS and VIKOR methods in study of sustainable development in the EU countries. Procedia Computer Science, 126, 1683-1692. https://doi.org/10.1016/j.procs.2018.08.109
• Meral, H., Aydoğan, M., Esen, A., ve Ergün, E. (2024). Fındık İşletmelerinin Ekonomik Sürdürülebilirliğine Etki Eden Faktörlerin Belirlenmesi. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 12(5), 763-772.
• Meral, İ. G. (2024). Türkiye ve Türki Cumhuriyetlerde Sürdürülebilir Kalkınma Performansının CRITIC-LOPCOW ve CoCoSo Yöntemleriyle İncelenmesi. Fiscaoeconomia, 8(2), 619-645.
• Mousavi-Nasab, S. H., ve Sotoudeh-Anvari, A. (2018). A new multi-criteria decision making approach for sustainable material selection problem: A critical study on rank reversal problem. Journal of Cleaner Production, 182, 466-484.
• Mukhametzyanov, I. Z. (2021). Specific character of objective methods for determining weights of criteria in MCDM problems: Entropy, CRITIC and SD. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 4(2), 76-105.
• Okudur, A., ve Sanioğlu, A. (2012). 12 Yaş tenisçilerde denge ile çeviklik ilişkisinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 14(2), 165-170.
• Oliveira-Duarte, L., Reis, D. A., Fleury, A. L., Vasques, R. A., Fonseca Filho, H., Koria, M., ve Baruque-Ramos, J. (2021). Innovation Ecosystem framework directed to Sustainable Development Goal 17 partnerships implementation. Sustainable Development, 29(5), 1018-1036.
• Öncü, E. ve Çelik, Ş. (2018). Doğrudan yabancı yatırımlar ve ekonomik büyüme ilişkisi: brıct ülkeleri panel nedensellik analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 403-414.
• Öztürk, S. (2023). Türkiye’de entegre raporlarda birleşmiş milletler sürdürülebilir kalkınma hedeflerini açıklama kalitesinin belirlenmesi. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 25(MODAVICA Özel Sayısı), 300-328.
• Pedercini, M., Zuellich, G., Dianati, K., ve Arquitt, S. (2018). Toward achieving sustainable development goals in Ivory Coast: Simulating pathways to sustainable development. Sustainable Development, 26(6), 588-595.
• Peşkircioğlu, N. (2016). 2030 Sürdürülebilir Kalkinma Hedefleri: Küresel Verimlilik Hareketine Doğru. Anahtar Dergisi, 28(355), 4-9.
• Sachs, J. D., Kroll, C., Lafortune, G., Fuller, G., ve Woelm, F. (2022). Sustainable Development Report 2022: From crisis to sustainable development. Cambridge: Cambridge University Press.
• Sadic, S., Demir, E., ve Crispim, J. (2024). Towards a connected world: Collaborative networks as a tool to accomplish the SDGs. Journal of Cleaner Production, 462, 142726.
• Salameh, T., Kumar, P. P., Olabi, A. G., Obaideen, K., Sayed, E. T., Maghrabie, H. M., ve Abdelkareem, M. A. (2022). Best battery storage technologies of solar photovoltaic systems for desalination plant using the results of multi optimization algorithms and sustainable development goals. Journal of Energy Storage, 55, 105312.
• Sousa, M., Almeida, M., ve Calili, R. (2021). Multiple criteria decision making for the achievement of the UN sustainable development goals: A systematic literature review and a research agenda. Sustainability, 13(8). https://www.mdpi.com/2071-1050/13/8/4129
• Suluk, S., ve Öztürk, S. (2021). Sürdürülebilir kalkınma: G7 ülkelerinin ekonomik büyüme, doğrudan yabancı yatırımlar ve çevre kirliliği açısından incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (1991-2014)
• Thorbecke, E., ve Charumilind, C. (2002). Economic Inequality and Its Socioeconomic Impact. World Development, 30(9), 1477-1495.
• Usta, Y. (2014). Kamusal Kalkınmada Proje Yönetimine Yönelik Modelsel Bir Yaklaşım. Verimlilik Dergisi, (3), 115-139.
• Veysikarani, D. (2023). Çok Boyutlu Ölçekleme Analizi ile Avrupa Birliği Ülkelerinin ve Türkiye’nin Sürdürülebilir Kalkınma Düzeylerinin Karşılaştırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(100. Yıl Özel Sayısı), 173-199.
• Wang, P., Zhu, Z., ve Wang, Y. (2016). A novel hybrid MCDM model combining the SAW, TOPSIS and GRA methods based on experimental design. Information sciences, 345, 27-45.
• Xu, X., Zhang, Z., Long, T., Sun, S., ve Gao, J. (2021). Mega-city region sustainability assessment and obstacles identification with GIS–entropy–TOPSIS model: A case in Yangtze River Delta urban agglomeration, China. Journal of Cleaner Production, 294, 126147.
• Yavuz, S., ve Esen, Ş. B. (2024). A re-evaluation of how well each country is doing in terms of achieving the SDGs: An objective approach based on multi-criteria-decision-analysis. Ege Academic Review, 24(2), 179-198. https://doi.org/10.21121/EAB.1287079
• Yılmaz Fındık, L., ve Erçetin, Ş. Ş. (2023). How Do Universities in Türkiye Integrate Sustainable Development Goals into Their Strategies? Sustainability, 15(24), 16799. https://doi.org/10.3390/su152416799
• Yoon, K. P., ve Hwang, C. L. (1995). Multiple attribute decision making: An introduction. Thousand Oaks: Sage Publications.
• Yorulmaz, Ö. (2024). A detailed analysis of SDG 6 and Türkiye. Pursuing Sustainable Development Goals: The Performance of Türki̇ye in the Centennial of the Republic, 243.
• Zakari, A., Khan, I., Tan, D., Alvarado, R., ve Dagar, V. (2022). Energy efficiency and sustainable development goals (SDGs). Energy, 239, 122365. https://doi.org/10.1016/J.ENERGY.2021.122365
• Zavadskas, E. K., ve Turskis, Z. (2011). Multiple criteria decision making (MCDM) methods in economics: An overview. Technological and Economic Development of Economy, 17(2), 397–427. https://doi.org/10.3846/20294913.2011.593291