Kemalizm, Batılılaşma ve Türk Solu

Yıl 2021, , 1514 - 1522, 29.12.2021

Erkan Doğan

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1005113

Öz

Bu çalışmada 1960’lı yıllarda ortaya çıkmış olan sol Kemalist bir akımın, özel olarak Kemalist reform dönemini ve daha genel olarak Osmanlı ve Türkiye modernleşmesini nasıl anlamış olduğu üzerinde durulacaktır. Bu düşünce akımının önde gelen isimleri Üçüncü Dünyacı, ulusal kalkınmacı bir sosyalizm anlayışını savunmaktaydılar ve Kemalizm bu sosyalizm anlayışının oldukça önemli anahtar unsurlarından birini oluşturmaktaydı. Aynı isimler erken Cumhuriyet döneminin reform girişimlerini ilerici ve devrimci bir dönüşüm olarak övmekteydiler. Kemalist, Batılı muasır medeniyetler seviyesine ulaşma hedefiyle, kendi ulusal kalkınmacılık anlayışları arasında bir paralellik olduğunu düşünmekteydiler. Türk solunun 1960’lardaki genel inancı, azgelişmiş bir ülkenin Batı emperyalizmi ile olan bağlarını tamamen kopararak, devlet mülkiyeti, ağır sanayileşme, merkezi planlamayı içeren bir stratejiyi uygulayarak gelişebileceği yönündeydi. Bu stratejinin, Kemalizm’in Türk milletini Batı medeniyeti düzeyine ulaştırma hedefiyle uyumlu olduğu ve yalnızca bu stratejinin Türkiye’yi muasır medeniyetler seviyesine ulaştırabileceği düşünülmekteydi. Dolaysıyla, bu makalede, geç Osmanlı ve erken Cumhuriyet dönemlerinin modernleşme tarihinin sol Kemalist bir açıklaması Doğan Avcıoğlu ve Niyazi Berkes’in çalışmalarına referans verilerek ele alınmaya çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sol Kemalizm, Kemalizm, batılılaşma, kalkınmacılık

Kemalism, Westernization, and Turkish Left*

Öz

This article analyzes the question of how a left-Kemalist current in Turkey in the 1960s understood early Kemalist reform period, in particular, and Ottoman-Turkish modernization, in general. Leading figures of this current of thought advocated a Third Worldist, national developmentalist outlook; and Kemalism was an important key element of their understanding of socialism. They glorified the reform attempts of the early Republican era as a progressive, revolutionary transformation. They argued that Kemalist telos of reaching the level of contemporary Western civilization was in parallel with their understanding of national developmentalism. The common belief of the Turkish left in the 1960s was that an underdeveloped country could only develop by breaking all ties with the Western imperialism and adopting a development strategy composed of state ownership, heavy industrialization and central, compulsory and state-led planning. This strategy was thought to be in harmony with Kemalist vision of elevating Turkish nation to the level of Western civilization, and was seen as the only way that could elevate Turkey to a higher level of civilization. In short, in this article, a left-Kemalist account of the modernization history of the late Ottoman and the early Republican periods will be analyzed specifically by reference to the writings of Doğan Avcıoğlu and Niyazi Berkes.

Anahtar Kelimeler

Left-Kemalism, Kemalism, westernization, developmentalism

Kaynakça

• Atılgan, G. (2002). Kemalizm ile Marksizm arasında geleneksel aydınlar: Yön-Devrim hareketi. İstanbul: TÜSTAV.
• Avcıoğlu, D. (1969). Türkiye’nin düzeni: Dün-bugün-yarın. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Avcıoğlu, D. (1985). Mili Kurtuluş tarihi, Üçüncü kitap. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Aydınoğlu, E. (1992). Türk solu (1960-1971): Eleştirel bir tarih denemesi, İstanbul: Belge Yayınları.
• Berkes, N. (1964). İki yüzyıldır neden bocalıyoruz? İstanbul: Yön Yayınları.
• Berkes, N. (1965). Batıcılık, ulusçuluk ve toplumsal devrimler. İstanbul: Yön Yayınları.
• Berkes, N. (1975). Türk düşününde batı sorunu, Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Berkes, N. (1981). Turkish nationalism and Western civilization: Selected essays of Ziya Gökalp. Wesport, Conn.: Greenwood Press.
• Berkes, N. (1998). The development of secularism in Turkey. London: Hurst & Company.
• Boratav, K. (1982). Türkiye’de devletçilik. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Gülalp, H. (1994). Capitalism and the modern nation-state: Rethinking the creation of the Turkish Republic. Journal of Historical Sociology, 7(2), 155-176.
• Hershlag, Z. Y. (1988). The contemporary Turkish economy. London and New York: Routledge.
• Landau, J. M. (1974). Radical politics in Turkey. Leiden: E.J.Brill.
• Lipovsky, I. (1992). The socialist movement in Turkey 1960-1980. Leiden: E.J.Brill.
• Özdemir, H. (1986). Kalkınmada bir strateji arayışı: Yön hareketi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Özdemir, H. (2000). Doğan Avcıoğlu: Bir Jön Türk’ün ardından. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Pamuk, Ş. (1987). The Ottoman Empire and European capitalism, 1820-1913, Cambridge: Cambridge University Press.
• Statement on economic development in Turkey. (1963). Middle Eastern Affairs, 14,(3), 75-78.Yön bildirisi. (1961). Yön, 1.