Shipka Battles in the Context of Historical Folk Songs

Yıl 2024, , 276 - 289, 04.04.2024

Nursel Demirden , Fatma Gülay Mirzaoğlu Sıvacı

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1101601

Öz

The Ottoman Empire lost a significant part of its territory in the West in various wars in the 19th century. The 93 War (1877-1878 Ottoman-Russian War), which includes the difficult battles, is one of these wars. In the war in which the Ottoman Empire lost part of its territory in the West, the Shipka Pass witnessed significant developments. The Ottoman and Russian armies suffered significant losses in the Battles of Shipka. 93 War and the Battles in Shipka have also been the subject of various types of folk songs, some of which continue to live today. In the folk songs that continue to be sung in Anatolia and the Balkan geography, there are information about the social aspect of the war, the life behind the battlefront and in the battlefront. Through folk songs, which are the products of oral culture, this information continues to be carried to future generations and to form a source for oral history. The issue of Turkish folk songs creating resources for oral history research is an issue that has not been researched much and needs to be researched. The starting point of the study is to emphasize the value of Shipka folk songs, which we have determined that folklore and history disciplines do not emphasize academically, as a source of cultural and oral history. Based on the folk song texts describing the Battles of Shipka, the historical events that constitute the focus of these folk songs and their reflection on the folk songs are discussed in the article. In addition, in this study, physical, political and social conditions in which Shipka battles took place are determined by using the information, text and visual data obtained from the literature; it is revealed with which expressions these conditions are expressed in the texts. In addition, it is aimed to determine the compatibility of folk song texts with written historical sources, the status of preserving their existence alive today, and their structural and musical characteristics.

Anahtar Kelimeler

Shipka Pass, historical folk song, folk song, 93 War, Ottoman-Russian War

Proje Numarası

121K281

Tarihi Türküler Bağlamında Şıpka Muharebeleri

Öz

Osmanlı Devleti, 19.yüzyılda Batı’daki topraklarının önemli bir bölümünü çeşitli savaşlarda kaybetmiştir. Yaşanan zorlu muharebeleri bünyesinde bulunduran 93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) bu savaşlardandır. Osmanlı’nın Batı’daki topraklarının bir bölümünü kaybettiği savaşta, Şıpka Geçidi önemli gelişmelere sahne olmuştur. Osmanlı ve Rus orduları Şıpka Muharebelerinde önemli kayıplar vermiştir. 93 Harbi ve içerisinde yaşanan Şıpka Muharebeleri, günümüzde bir kısmı yaşamaya devam eden çeşitli türkülere de konu oluşturmuştur. Anadolu ve Balkan coğrafyasında söylenmeye devam eden türkülerde savaşın sosyal boyutu, cephe gerisinde yaşanan hayat ve cepheye dair bilgiler yer almaktadır. Sözlü kültür ürünü olan türküler yoluyla bu bilgiler gelecek kuşaklara taşınmaya ve sözlü tarihe kaynak oluşturmaya devam etmektedir. Türkülerin sözlü tarih araştırmaları için kaynak oluşturması konusu, üzerinde çok fazla araştırma yapılmamış, araştırılmaya muhtaç bir konudur. Çalışmanın çıkış noktası, halk bilimi ve tarih disiplinlerinin, akademik açıdan üzerinde durmadığını tespit ettiğimiz Şıpka türkülerinin, kültürel ve sözlü tarih kaynağı olarak değerine vurgu yapılmasıdır. Makalede; Şıpka Muharebeleri’ni anlatan türkü metinlerinden hareketle, söz konusu türkülerin odak noktasını oluşturan tarihi olaylar ve bunların türkülere yansıması ele alınmaktadır. Ayrıca, bu çalışmada, literatürden elde edilen bilgi, metin ve görsel verilerden yararlanılarak Şıpka muharebelerinin gerçekleştiği fiziki, siyasi, sosyal koşullar tespit edilmekte; bu koşulların metinlerde hangi ifadelerle dile getirildiği ortaya konulmaktadır. Buna ek olarak, türkü metinlerinin yazılı tarih kaynaklarıyla uyumu, günümüzde canlı olarak varlığını koruma durumu, yapısal ve müzikal özelliklerinin tespiti amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Şıpka Geçidi, tarihi türkü, türkü, 93 Harbi, Osmanlı-Rus Savaşı

Etik Beyan

Bu çalışma, Prof. Dr. Fatma Gülay MİRZAOĞLU SIVACI danışmanlığında Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Halk Bilimi Anabilim Dalı’nda Nursel DEMİRDEN tarafından hazırlanan “Tarihî ve Sosyokültürel Bağlamda Türkiye Sahası Tarihî Türküleri” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir. Söz konusu tez çalışması, yürütücülüğünü Prof. Dr. Fatma Gülay MİRZAOĞLU SIVACI’nın yaptığı, TÜBİTAK/SOBAG 1001 kapsamında desteklenen, 121K281 no’lu “Anadolu ve Balkan Coğrafyası Tarihî Türkülerinin Metin-Olay-Mekân Analizi” adlı projenin çıktılarındandır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

121K281

Teşekkür

Makale yazarı Nursel Demirden, Prof. Dr. Fatma Gülay Mirzaoğlu Sıvacı yürütücülüğünde gerçekleştirilen 121K281 no’lu “Anadolu Ve Balkan Coğrafyası Tarihî Türkülerinin Metin-Olay-Mekân Analizi” adlı projede doktora bursiyeri olarak yer almaktadır. Tez çalışmasına ve makaleye katkılarından dolayı TÜBİTAK'a teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Acun, F. (2016). Milli Mücadele Dönemi Türküleri Üzerine Örnek Bir Çalışma. Folklor/Edebiyat, 22 (87), 85-114.
• Aydın, M. (1994). Doksanüç Harbi. TDV İslam Ansiklopedisi, (9), 498-499.
• Boratav, P. N. (1969). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Boratav, P.N. (2017). Folklor ve Edebiyat II. Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Bulgaristan Konsolosluğu Web Sitesi (2021). Bulgaristan, ulusal kurtuluş gününü kutladı. https://www.bulgaristankonsoloslugu.com/duyurular/bulgaristan-ulusal-kurtulus-gununu-kutladi (Erişim Tarihi 28.03.2022).
• Demirden, N. (2021). The Song of the First World War and Its Reflection in Laments: Examples of Hey Onbeşli, On Altılı, On Yedili. F.G. Mirzaoğlu-K. Gülbeyaz (Ed), Traditional Music Culture Studies-I (ss. 147-164). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Ergun, P. (2012). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Fisher, K. A. (1902). Albom Kartin v Pamyat 25-letiya Rusko-Turetskoy Voynı 1877-1878. Moskva: Tipo-Litogr. T-va İ.N.Kuşrenev i Ko.
• Frolova, M. M. (2019). Şipka (İyul-Avgust 1877 G.): Ruskiye i Bolgarı po Vospominaniyam Uçastnikov Russko-Turetskoy Voynı. Slavinsky Almanah (3-4) (ss.134-156). Doi: 10.31168/2073-5731.2019.3-4.1.07
• Gülsoy, E. (2018). Kuruluştan İstanbul’un Fethine. Tufan Gündüz (Ed), Osmanlı Tarihi El Kitabı (ss. 13-60). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Hafız, N. (1990). Bulgaristan Türk Halk Edebiyatı Metinleri I. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Hasan, H. (2008). Makedonya Türklerince Söylenen Türküler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayını.
• Hayta, N. ve T. S. Birbudak (2010). Balkan Savaşları’nda Edirne. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• İnalcık, H. (1992). Tanzimat ve Bulgar Meselesi. İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İpek, N. (2002). 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı. Türkler Ansiklopedisi (13), 15-24.
• Karpat, H. K. (2012). Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Milliyetçilik. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (1992). Balkanlar. TDV İslam Ansiklopedisi (5), 25-32.
• Kiel, M. (2010). Şumnu. TDV İslam Ansiklopedisi (39), 227-230.
• Koç, F. ve L. Kaya Durmaz (2018). Moda Süreci Bağlamında Gelin Başlığı Tanzimlerinde Estetik Değerler ve Tasarım Özelliklerindeki Değişim (Giresun İli Şebinkarahisar Örneği). Akademik Bakış Dergisi (69), 12-30. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/568429
• Kunos, İ. (1998). Türk Halk Türküleri. A. O. Öztürk (Ed). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuyucuklu, N.(1992). Bulgaristan. TDV İslam Ansiklopedisi. (6), 391-396.
• Mirzaoğlu, F. G. (2015). Halk Türküleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mirzaoğlu, F. G. (2021). Turkish Masculine Figure in Four Hungarian Ballads. F. G. Mirzaoğlu-K. Gülbeyaz (Ed). Traditional Music Culture Studies-I (ss.73-106). Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Okay, M. (2016). İkinci Kez Şipka’dayız (Akordeon 13). https://sevilokay.wordpress.com/2016/10/01/ikinci-kez-sipkadayiz-akordiyon-13/ (Erişim Tarihi: 03.04.2022)
• Ortaylı, İ. (2019). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Kronik Kitap.
• Özbek, M. (1981). Folklor ve Türkülerimiz. İstanbul: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Özbilgen, E. (2012). Osmanlının Balkanlardan Çekilişi/Süleyman Hüsnü Paşa ve Dönemi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Öztelli, C. (2002). Evlerinin Önü Türküler. İstanbul: Özgür Yayınları. Radyo Sanatçıları THM. 93 Harbi’nden 9 Eylül’e saklı türküler. https://www.youtube.com/watch?v=c8-qypqHBv8&ab_channel=TRTRadyo (Erişim Tarihi: 31.03.2022).
• Şile, T. K. (2019). Balkan Gazetesi’ne Göre Bulgaristan’da Sosyal ve Siyasi Gelişmeler (1906-1908) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şimşir, B. N. (2017). Balkan Savaşlarında Rumeli Türkleri. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Taşdemir, A. (2021). Harp Prensipleri Bağlamında 93 Harbi’nde Şıpka Taarruzları. Harp Tarihi Dergisi (3), 115-166.
• THM Repertuarı. Repertuar No: 5152. Şıpka’nın Önünde Bir Uzun Servi. https://www.repertukul.com/SIPKA-NIN-ONUNDE-BIR-UZUN-SERVI-5152 (Erişim Tarihi 30.03.2022).
• THM Repertuarı. Repertuar No:29. Meşeden Gel A Sürmelim Meşeden. https://www.repertukul.com/MESEDEN-GEL-A-SURMELIM-MESEDEN-29 (Erişim Tarihi 30.03.2022).
• Uygur, T. N. (2002). Çankırı Halk Edebiyatı. A. Birinci (Haz). Ankara: Okuyan Adam Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı Tarihi/ IV. Cilt 1.Bölüm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yalçınkaya, M. A. (2019). Rumeli Garp Orduları Başkumandanı Süleyman Hüsnü Paşa’nın 93 Harbi Mağlubiyetine Dair Görüşleri. 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi)-Vatan Neresi? Uluslararası Sempozyumu 1-2 Kasım Bildirileri. Türk Ocakları İstanbul Şubesi Yayını.Cilt 1 (1), 460-483. http://acikerisim.ktu.edu.tr/jspui/handle/123456789/2048
• Yalçınkaya, M. A. ve İ. Yılmazçelik (2018). Yeniden Yapılanma. T. Gündüz (Ed). Osmanlı Tarihi El Kitabı. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Yazıcı, H. ve M. Demirel. (2006). “93 Harbi” (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı)’nden Sonra Eskişehir’e Yerleştirilen Göçmenler”. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (29), 267-278.
• Yönetken, H. B. (2006). Derleme Notları/I. Kitap. Ankara: Sun Yayınevi.