Right to Sport and Leisure in Urban Areas as an Urban Right

Yıl 2024, , 1059 - 1078, 27.09.2024

Aydın Akpınar

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1159503

Öz

Today, as cities gain density with their demographic, structural and functional dimensions, leisure activities that citizens can perform regarding their body and soul are limited in time and space dimensions. Sports and leisure activities in the city are considered as an urban right in the literature, and the provision of this right is left to the responsibility of the city administrations, which is one of the most decisive units in increasing the quality of life. One of the most important documents emphasizing this responsibility of city administrations is the European Urban Charter. In this study, the importance of sports and leisure spaces for the city and its inhabitants, the place of sports and leisure activities as a right in national and local documents, how this right is regulated in the European Urban Charter and its general situation in Turkey are discussed. This study was prepared by referring to literature review and document analysis, one of the qualitative research methods used in the field of social sciences. The surveys and analyzes carried out within the scope of the study show that it is emphasized that the city administrations, which are the most effective and authorized in providing the right to sports and leisure time, should undertake the responsibility of ensuring the right of access to various sports and entertainment facilities for all citizens, regardless of age, ability or income. While doing this, care should be taken to ensure that local factors are considered, to provide urban aesthetics, to exhibit a governance approach, to ensure social cohesion and integration, to carry out educational activities and to contribute to local development.

Anahtar Kelimeler

Right to the City, Right of Citizens, Right to Sports and Leisure, Local Administrations, Urban Policies

Bir Kentli Hakkı Olarak Kentsel Alanlarda Spor ve Serbest Zamanı Değerlendirme Hakkı

Öz

Günümüzde kentler, demografik, yapısal ve işlevsel boyutları ile yoğunluk kazandıkça kentlilerin bedenine ve ruhuna ilişkin gerçekleştirebileceği serbest zaman faaliyetleri zaman ve mekân boyutlarında kısıtlanmaktadır. Kentte spor ve serbest zaman faaliyetleri, literatürde bir kentli hakkı olarak değerlendirilmekte ve bu hakkın temin edilmesi, yaşam kalitesinin arttırılmasında en belirleyici birimlerden biri olan kent yönetimlerinin sorumluluğuna bırakılmaktadır. Kent yönetimlerinin bu sorumluluğunu vurgulayan en önemli belgelerden biri ise Avrupa Kentsel Şartı’dır. Bu çalışmada kent ve kentli açısından spor ve serbest zamanı değerlendirme mekanlarının önemi, ulusal ve yerel belgelerde bir hak olarak spor ve serbest zaman faaliyetlerinin yeri, Avrupa Kentsel Şartı’nda bu hakkın nasıl düzenlendiği ve Türkiye’deki genel durumu ele alınmaktadır. Bu çalışma, sosyal bilimler alanında kullanılan nitel araştırma yöntemlerinden literatür taraması ve doküman analizine başvurularak hazırlanmıştır. Çalışma kapsamında yapılan taramalar ve analizler göstermektedir ki, spor ve serbest zaman değerlendirme hakkının temin edilmesinde en etkili ve yetkili olan kent yönetimlerinin, yaş, yetenek ya da gelirine bakılmaksızın tüm kentlinin çeşitli spor ve eğlence tesislerine erişim hakkının temin edilmesi sorumluluğunu üstlenmesi gerekir. Bunu yaparken, yerel faktörlerin göz önüne alınması, kent estetiğinin temin edilmesi, yönetişimci bir yaklaşım sergilenmesi, sosyal uyum ve entegrasyonun temin edilmesi, eğitsel faaliyetlerin yürütülmesi ve yerel kalkınmaya katkı sağlar nitelikte olmasına özen gösterilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Kent Hakkı, Kentli Hakkı, Spor ve Serbest zamanı Değerlendirme Hakkı, Yerel Yönetimler, Kent Politikaları

Kaynakça

• 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu (2004). Resmî Gazete (Sayı: 25531). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5216&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• 5393 sayılı Belediye Kanunu. (2005). Resmî Gazete (Sayı: 25874). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• A. T. Kearney. (2020). 2020 Global Cities Report. https://www.kearney.com/documents/20152/60890709/Global+Citiesnew+priorities+for+a+new+world.pdf/d908884f-b786-a49b-ffed-1c08735603fd?t=1605556218569 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Acar, İ. H. (2004). “Avrupa Kentsel Şartı” Işığında Ulaşım ve Hareketlı̇lı̇kte İzmı̇r’de Uygulanan Bütüncül Yaklaşım” Türkiye Mühendislik Haberleri, 429. https://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/190.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• ACHPER (1980). Australian Council for Health, Physical Education and Recreation/Royal Australian Institute of Parks and Recreation. Recreation Working Paper, Adelaide: ACHPER Publications.
• Ağılönü, ve Mentugay, S. (2009). Yerel Yönetimlerde Rekreasyon Hizmetleri ve Model Belirleme. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 6 (2), 160-176.
• Akın, İ. F. (1968). Temel Hak ve Özgürlükler. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Altepe, R. (2012). “Kentsel Dönüşüm”, Birlik, 37 (78).
• American Recreation Coalition. (2000). Outdoor Recreation in America 2000: Addressing Key Societal Concerns. Washington, D.C.: Roper Starch.
• Andersen H. T. (2008). The Emerging Danish Government Reform – Centralized Decentralization, Urban Research & Practice, 1 (1), 3-17.
• Avrupa Birliği. (2007). White Paper on Sport. http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52007DC0391&from=EN (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Avrupa Komisyonu. (2015). The City of Essen, Essen Application for European Green Capital Award.
• Avrupa Komisyonu. (2017) The City of Oslo, Oslo Application for European Green Capital Award. http://ec.europa.eu/environment/europeangreencapital/winning-cities/2019-oslo/oslo-2019-application/ (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Avrupa Konseyi. (1992a). European Urban Charter. 01 Temmuz 2021 tarihinde https://rm.coe.int/168071923d (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Avrupa Konseyi. (1992b). European Sport Charter. 01 Temmuz 2021 tarihinde https://rm.coe.int/16804c9dbb (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Avrupa Konseyi. (2001). European Sport Charter. https://rm.coe.int/16804c9dbb (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Avrupa Konseyi. (2009). European Urban Charter II: Manifesto for a New Urbanity. Strasbourg: Avrupa Konseyi Publishing.
• Aydın, M. (2019). Twitter Gönderisi/Flood, 7 Şubat 2019 13:40 [https://twitter.com/murataydintr/status/1093459420883890177]
• Bakar, O. (2019). İslami Tıp ve Halk Sağlığı Sistemi. (A. Akpınar, Çev.), H. Ateş (Çev. Ed.), İslam Medeniyeti ve Modern Dünya içinde. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Belediyelerspor. (2021). “Spor Projeleri”. http://belediyelerspor.com/category/spor-projesi/ (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Brajša-Žganec, A., Merkaš, M., & Šverko, I. (2010). Quality of Life and Leisure Activities: How do Leisure Activities Contribute to Subjective Well-Being? Social Indicators Research, 102 (1), 81–91.
• Birleşmiş Milletler. (1948). Universal Declaration of Human Rights. https://www.un.org/en/about-us/universal-declaration-of-human-rights (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Birleşmiş Milletler. (1995). Pekin Deklarasyonu ve Eylem Platformu. https://www.tbmm.gov.tr/komisyon/ kefe/docs/pekin.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Birleşmiş Milletler. (1979). The Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women (CEDAW). https://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/ (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Caldwell, L. L., & Witt, P. A. (2011). Leisure, Recreation, and Play from a Developmental Context. New Directions for Youth Development, (130), 13–27.
• Comte, A. (1875). System of Positive Polity, II. Volume. London: Longmang, Green and Co.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2020). Millet Bahçesi Rehberi. https://webdosya.csb.gov.tr/db/mpgm/editordosya/milletbahcesirehber.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Daily News. (2003). Istanbul District Turns Street Kids into Hockey Players. 4 Temmuz 2021 tarihinde https://www.hurriyetdailynews.com/istanbul-district-turns-street-kids-into-hockey-players-39829 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Diler, G. (2012) Avrupa Birliği’nin İlk Yeşil Başkenti Stockholm. EKOYAPI Dergisi, 9, 90-94.
• Durkheim, E. (1960). The Division of Labour in Society. New York: Macmillan.
• Erdem, A. N. (2007). Türk Federasyonları Yapılanması, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Spor Hukuku Tezleri içinde (s. 169-264), İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Yayınları.
• Erkiner, K. (2007). Spora Tarihsel Bir Bakış. Spor Hukuku Dersleri içinde (s. 55-94), İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını.
• EUROSTAT. (2021). Sport Facilities Perception Survey Results. http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Fernandes, E. (2007). Constructing the “Right to the City” in Brazil. Social and Legal Studies, 16 (2), 201–219.
• Fişek, K. (1998). Dünyada ve Türkiye’de Devlet Politikası ve Toplumsal Yapıyla İlişkiler Açısından Spor Yönetimi. Ankara: Bağırgan Yayınevi.
• Friedmann, J. (1986). The World City Hypothesis. Development and Change, 17(1), 69–83.
• Gençlik ve Spor Bakanlığı. (2021). “Milli Sporcu Bursu”. https://millisporcubursu.gsb.gov.tr/Sayfalar/3727/3724/i-classfas-fa-edit-i-basvuru.aspx (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Harvey, D. (2008). The Right to The City, New Left Review, (53), 23-40.
• Herkes İçin Spor Federasyonu. (2021) Kurumsal – Herkes İçin Spor. 02.07.2021 tarihinde https://www.his.gov.tr/herkes-icin-spor# (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Husqvarna Urban Green Space Index (HUGSI), (2021). Quantifying the Greenness of Global Cities. https://www.hugsi.green (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Hurd, A. & Anderson, D. (2011). Park and Recreation Professional's Handbook. https://us.humankinetics.com/blogs/excerpt/definitions-of-leisure-play-and-recreation (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• IESE Business School, University of Navarra (2020). Cities in Motion. https://www.iese.edu/faculty-research/cities-in-motion/ (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Irmak, M. A. ve Avcı, B. (2019). Avrupa Yeşil Başkentlerin Yeşil Alan Politikalarının İncelenmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, ENAR Özel Sayı, 1-19.
• İBB. (2021). İstanbul Büyükşehir Belediyesi Spor Kulübü 22 Sporcu İle Tokyo’da! https://www.ibb.istanbul/arsiv/38014/istanbul-buyuksehir-belediyesi-spor-kulubu-22 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Keleş R. (1972). Şehirciliğin Kuramsal Temelleri. Ankara: Siyasal bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Kelly, J. R. ve Freysinger, V. (2000). Leisure Identities and Interactions-Leisure and Recreation Studies. London: George Allen.
• Kapani, M. (1993). Kamu Hürriyetleri. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Kartal, P. (2020). Bir Hak Olarak Spor Faaliyeti. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26 (2), 537-570.
• Kasapoğlu, M. M. (2021). Spor, Gençlik, Tesisleşme. beIN SPORTS Türkiye Youtube Kanalı. https://www.youtube.com/watch?v=AiL_PhA4CD0 adresinden erişilmiştir.
• Kesim, Ü. (2007). Dünya Spor Tarihi. Spor Hukuku Dersleri içinde (s. 97-107), İstanbul: Kadir Has Üniversitesi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını.
• Kılbaş Köktaş, Ş. (2004). Rekreasyon ve Boş Zamanları Değerlendirme. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kofman, E. ve Lebas, M. (1996). Introduction. Writing on Cities içinde (s. 3-60). Çeviren ve Derleyen: E. Kofman ve E. Lebas. Malden ve Oxford: Blackwell Publishers.
• Lefebvre, H. (1968). Le Droit à la Ville. Paris: Anthropos.
• Lefebvre, H. (1996). The Right to the City. Writing on Cities içinde (s. 147-159). (E. Kofman ve E. Lebas, Çev. ve Der.). Malden ve Oxford: Blackwell Publishers.
• Lefebvre, H. (2013). Kentsel Devrim. (Selim Sezer, Çev.). Ankara: Sel Yayıncılık.
• Leung, L. ve Lee, P. S. N. (2005). Multiple Determinants of Life Quality: The Roles of Internet Activities Use of New Media, Social Support, and Leisure Activities. Telematics and Informatics, 22, 161–180.
• Lloyd, K. M. ve Auld, C. J. (2002). The Role of Leisure in Determining Quality Of Life: Issues of Content and Measurement. Social Indicators Research, 57, 43–71.
• Marx, K., Engels, F. (2013). Alman İdeolojisi (2. Baskı). Çeviren: T. Ok ve O. Geridönmez. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Kasapoğlu, M. (2019). Bakan Kasapoğlu: "Türkiye'de Spor Tesisleşmesi, Avrupa ve Dünya'nın İlerisinde". https://www.haberler.com/bakan-kasapoglu-turkiye-de-spor-tesislesmesi-11844531-haberi/ (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• McKenzie R. D. (1925). The Ecological Approach to the Study of Human Community, The City içinde. Chicago and London: The University of Chicago Press.
• McCormick, B. ve McGuire, F. (1996). Leisure in Community Life of Older Rural Residents. Leisure Sciences, 18, 77–93.
• Memiş Kartal, P. (2020). Bir Hak Olarak Spor Faaliyeti. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26 (2), 537-570.
• MERCER. (2019). Quality of Living City Ranking 2019. https://mobilityexchange.mercer.com/Insights/quality-of-living-rankings (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Milliyet. (2013). Dün Sokaklarda Olanlar Bugün Buz Pistinde. 4 Temmuz 2021 tarihinde https://www.milliyet.com.tr/cumartesi/dun-sokaklarda-olanlar-bugun-buz-pistinde-1669426 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Mori Memorial Foundation. (2020). Global Power City Index, 2020. http://mori-m-foundation.or.jp/pdf/GPCI2020_summary.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Obinwanne, C. ve Elsie, A. (2019). Role of Leisure and Recreation at Improving Quality of Life of Workers in Tertiary Institutions. International Journal of Development Strategies in Humanities, Management and Social Sciences, 9 (3). 16-34.
• Ökmen, M. (2008), Bir İnsan Hakkı Olarak Yerel Haklar ve Avrupa Kentsel Şartı. Yerel Siyaset Dergisi, (5), 13-18.
• Park, R. E. (1925). The City: Suggestions for the Investigation of HumanBehavior in the Urban Environment, The City içinde. Chicago and London: The University of Chicago Press,
• Park R. E. ve Burgess, E. W. (1921). Introduction to the Science of Sociology. Chicago, Illinois: The University of Chicago Press.
• Pektaş, E. K. ve Akın, F. (2010). Avrupa Kentsel Şartları Perspektifinde Bir Kentli Hakkı Olarak “Katılım Hakkı” ve Türkiye. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi. 7 (2), 23-49.
• Sadık, R. (2019). Gençlik Sosyolojisi ve Spor. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Salihoğlu, T ve Türkoğlu, H. (2016). İstanbul’daki Boş Zaman Değerlendirme Mekanlarının Dağılımı Üzerine Niceliksel Bir Değerlendirme. Planlama, 26 (3), 204–218.
• Simmel, G. (2003). Modern Kültürde Çatışma. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Steensig, S. L. (2021). European Green Capital 2021: Six climate-friendly ideas to learn from Lahti in Finland. Euronews. https://www.euronews.com/2021/05/31/european-green-capital-2021-six-climate-friendly-ideas-to-learn-from-lahti-in-finland (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Şahin, S. Z. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Mekân ve Ölçek Sorununa Büyükşehirlerden Bir Örnek: İlçe Belediyelerinin İmar Planlama Yetkileri. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Politika Notu. https://www.tepav.org.tr/upload/files/1334837631-0.Turk_Kamu_Yonetiminde_Mekan_Ve_Olcek_Sorununa_Buyuksehirlerden_Bir_Ornek__Ilce_Belediyelerinin_Imar_Planlama_Yetkileri.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Şentuna, B. (2021). Boş Zamanlar Sosyolojisi. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Açık Ders Kaynağı. 20.09.2021 tarihinde http://webcast.istanbul.edu.tr/Mediasite6/Play/54bd913726b5461bae5d31c377384c6a1d (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• T.C. Buca Belediyesi Meclis Kararı. (2015). 01.05.2015 tarihli 463 Karar No’lu Meclis Kararı http://www.buca.bel.tr/files/komisyon_hukuk/20150105.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• T.C. Nilüfer Belediyesi̇ Meclis Kararı. (2005). 04.04.2005 tarihli 280 Karar No’lu Meclis Kararı. https://www.e-islem.net/Kurumsal/MeclisKarar# (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Tekeli, İ. (2021). Marmara Urban Forum’da gerçekleştirilen Keynote konuşması, İstanbul.
• The City of Reykjavík’s Human Rights Policy. (2016). Human Rights Policy. https://reykjavik.is/en/city-of-reykjaviks-human-rights-policy adresinden erişilmiştir.
• Torkildsen, G. (2002). Leisure and Recreation Management. Londra: Routledge Publish.
• Tönnies, F. (1956). Community and Society. Michigan: Michigan State University Press.
• Turapoğlu, Z. A. (2021). “Türkiye'nin çehresini değiştirecek millet bahçelerinden yapımı tamamlananlar Dünya Çevre Günü'nde açılacak” Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiyenin-cehresini-degistirecek-millet-bahcelerinden-yapimi-tamamlananlar-dunya-cevre-gununde-acilacak/2263657 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2016). Zaman Kullanım Araştırması Mikro Veri Seti, 2014-2015. Yayın No: 4426. Ankara: TÜİK Bilgi Dağıtım Grup Başkanlığı.
• Türk Dil Kurumu. (2021). Boş. https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Türk Dil Kurumu. (2021). Rekreasyon. https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). Resmî Gazete (Sayı: 17863). https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2709&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5 (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2019/11/ON_BIRINCI_KALKINMA-PLANI_2019-2023.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (1978). UNESCO International Charter of Physical Education and Sport. http://www.unesco.org/ education/pdf/SPORT_E.PDF (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO). (2014). UNESCO International Charter of Physical Education, Physical Activity and Sport. http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002354/235409e.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Üsküdar Belediyesi. (2020). 2020 Faaliyet Raporu. https://www.uskudar.bel.tr/userfiles/files/kitaplar/2020-FaaliyetRaporu.pdf (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).
• Wang, W. C., Wu, C. C. ve Wu, C. Y. (2013). Early-life outdoor experiences and involvement in outdoor recreational activities in adulthood: A case study of visitors in Da-Keng, Taiwan, Journal of Quality Assurance in Hospitality and Tourism. 14 (1-2), 66-80.
• Weber, M. (2010). Şehir (9. Baskı). (M. Ceylan, Çev.) İstanbul: Bakış Yayınları.
• Vurgun, Ş. ve Çelik, S. (2020). Sosyal Devlet ve Sosyal Haklar Bağlamında Bir İnsan Hakkı Olarak “Spor Yapma Hakkı”, Spor Bilimleri Alanında Güncel Araştırmalar içinde. Editör: Yavuz Öntürk. İzmir: Duvar Yayınları.
• Yener, H. (2012). Avrupa’nın Beşinci Yeşil Başkenti: Kopenhag. EKOYAPI Dergisi, 12, 84-86.
• Zengin, E. ve Öztaş, C. (2008). Yerel Yönetimler ve Spor. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 55, 49-78.
• Zeytinburnu Belediyesi. (2020). Türkiye’nin En Büyüğü Olacak… https://www.zeytinburnu.istanbul/Haberler/Istanbulun-en-buyugu-olacak (Erişim Tarihi: 5 Temmuz 2021).