Unutulmuş Bir Cumhuriyet Dönemi Kadın Şairi İffet Halim Oruz

Yıl 2024, , 1396 - 1415, 17.12.2024

Bilal Kas

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1240095

Öz

Yirminci yüzyılın başlarında dünyaya gelen İffet Halim Oruz, edebiyat tarihlerinde dikkate alınmamış kadın şairlerdendir. Modern kadın tipinin genç Türkiye’de kök salması için çalışan İffet Halim, erkek iktidarıyla kimi zaman anlaşamasa da şiirleriyle, yazılarıyla, sivil toplum örgütlerindeki faaliyetleriyle Türk kadınının sosyal haklarını kazanım mücadelesinde etkili bir isim olmuştur. İffet Halim’in Atatürk Devri’ndeki siyasi-sosyal hadiseler ve ciddi değişimlerle hem şahsi hayatı hem de şiirleri etkilenmiştir. Yeni Türk devleti, yirminci yüzyılın değişen siyasi ve iktisadi şartlarına uyum sağlama sürecinde halkı, ulusçu ve sınıfsız, organik bir bütün olarak görmüştür. Bu siyasi ve iktisadi anlayış; devrin siyasi ve sosyal hayatına tesir ettiği gibi sanat anlayışını ve Türk kadınının toplumdaki konumunu da etkilemiştir. Edebiyat tarihlerinde, antolojilerde kendine pek yer verilmeyen İffet Halim; şiirleri, şahsi hayatı ve devrin siyasi-sosyal özellikleri beraber değerlendirildiğinde ortaya bir Cumhuriyet kadın şairinin portresi çıkar. Hiçbir çalışmada feminist çerçeve dâhilinde şahsiyeti ve edebî kişiliği incelenmeyen şairin eserleri bu doğrultuda değerlendirilerek ve adının geçtiği kimi çalışmalarda biyografisinde yapılan hatalar düzeltilerek edebiyat tarihine bir katkı sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Biyografi, Cumhuriyet Dönemi Şiiri, feminist eleştiri, kadın, millî romantizm

A Forgotten Republic Perıod Female Poet İffet Halim Oruz

Öz

İffet Halim Oruz, who was born at the beginning of the twentieth century, is one of the women poets who have not been taken into account in the history of literature. İffet Halim, who works for the modern woman type to take root in young Turkey, has been an influential name in the struggle for the social rights of Turkish women with her poems, writings and activities in non-governmental organizations, although she sometimes disagrees with the male power. İffet Halim's personal life and poems were affected by the political-social events and serious changes in the Atatürk Era. The new Turkish state, in the process of adapting to the changing political and economic conditions of the twentieth century, saw the people as an organic whole, nationalist and classless. This political and economic understanding; It affected the political and social life of the period as well as the understanding of art and the position of Turkish women in society. İffet Halim, who is not mentioned much in literary histories and anthologies; When her poems, personal life and the political-social characteristics of the period are evaluated together, a portrait of a female poet of the Republic emerges. A contribution to the history of literature has been made by evaluating the poet's works, whose personality and literary personality have not been examined within a feminist framework in any study, and by correcting the mistakes made in his biography in some studies where his name is mentioned.

Anahtar Kelimeler

biography, Republic Period Poetry, feminist criticism, woman, national romance

Kaynakça

• Adak, Hülya (2011). Otobiyografik benliğin çok-karakterliliği: Halide Edib’in ilk romanlarında toplumsal cinsiyet. S. Irzık, J. Parla (Der.). Kadınlar dile düşünce içinde. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aksakal, H. (2019). Türk politik kültüründe romantizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aktaş, Ş. (2015). Şiir tahlili, teori ve uygulama. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Argunşah, H. (2002). Şükûfe Nihal. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Atatürk’ün söylev ve demeçleri (1997). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Berktay, F. (2010). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çamlıbel, Faruk N. (1969). Han duvarları. İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Çıkla, S. (2006). Cumhuriyet’in onuncu yıl dönümü anısına edebî yayınlar. Turkish Studies. 1/1, 45- 67.
• Doğan, Mehmet C. (2012). Yedi meş’ale. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Enginün, İ. (1992). Cumhuriyet dönemi Türk şiiri. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi. Türk Şiiri Özel Sayısı IV, 481- 482, 565- 617.
• İnan, A. (2017). Cumhuriyet’ten sonra Türk şiiri. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kaplan, M. (1949). Tabiat karşısında Abdülhak Hamid I. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 3 (2-3), 333-349.
• Kaplan, M. (2013). Şiir tahlilleri-II, Cumhuriyet devri Türk şiiri. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kas, Bilal (2022). Cumhuriyet'in onuncu yıl münasebetiyle yazılan romanlarda Cumhuriyet bayramı ve rejime methiye: Aka Gündüz örneği. 4. Uluslararası 29 Ekim Bilimsel Araştırmalar Sempozyumu, İksad Puplications, 29- 30 Ekim 2022, Adana, 47- 57.
• Kondiyoti, D. (2019). Cariyeler, bacılar, yurttaşlar. İstanbul: Metis yayınları.
• Köse, E. (2006). İffet Halim Oruz, hayatı, eserleri. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Osmanlıca- Türkçe Sözlük (1983). Ferit Devellioğlu (Haz.). İstanbul: Rafet Zaimler Kitabevi.
• [Oruz] İffet H. (1928). Füsun. İstanbul.
• [Oruz] İffet H. (1931). Tul daireleri. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• [Oruz] İffet H. (1933). Yeni Türkiye’de kadın. Ankara: Hakimiyeti Milliye Matbaası.
• Oruz, İffet H. (1965). Kışın bahar. Çolakoğlu Matbaası. Oruz, İffet H. (1986). Türkiye’de kadın devrimi. İstanbul: Gül Matbaası. Sancar, S. (2014). Türk modernleşmesinin cinsiyeti. İstanbul: İletişim Yayınları. Yazar, Mehmet B. (1999). Edebiyat âlemi. Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları. Zihnioğlu, Y. (2016). Kadınsız inkılap. İstanbul: Metis Yayınları.