Cumhuriyet Dönemi Türk Modernleşmesinde Milliyetçiliğin İşlevi

Yıl 2023, , 29 - 51, 29.11.2023

Yaşar Özüçetin , Onur Kaan Karakaya

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1313496

Cited By: 1

Öz

İşlevsel boyutta büyük bir öneme sahip olan Türk milliyetçiliği, millî birlik ve beraberlik duygusu ile ülkenin bağımsızlığını güçlendirmiş ve modern devletin oluşumunda rol oynamıştır. Cumhuriyet’in ilanıyla birlikte Türk toplumu, yeni bir kimlik arayışına girmiş ve milliyetçilik bu hususta belirleyici olmuştur. Farklı etnik, dinî ve kültürel gruplar Türk milleti olarak adlandırılmış ve aidiyet esas alınmıştır. Türk milletinin tarihi, dili ve kültürü gibi temel dinamikleri referans alınıp toplumun ortak amaç doğrultusunda topyekûn hareketi söz konusu olmuştur. Çağın ihtiyaçlarına uygun refleks gösterilmiş, modern, çağdaş ve laik saikler üzerine, ihtivası millet olan Türkiye Cumhuriyeti inşa edilmiştir. Benimsenen modern çizgi, siyasal ve kültürel alanda birtakım değişikliklere yol açmışsa da modernleşme, milliyetçilik ve batılılaşma kavramları birbiriyle bütünleşmiştir. Türk medeniyetini, geri kalmışlıktan kurtarmak amacıyla, Türk adet, örf, vb. ihlali söz konusu olmaksızın Batı’nın referansıyla birlikte, Türk kimliğinin modernliği ve çağdaşlığı vurgulanmıştır. Modernleşme kavramı ve millet bilincinin idrakıyla toplumun ortak paydayla hareket edebilmesi kolaylaşmış ve sağlıklı toplum görüntüsü mümkün hâle gelmiştir. Milliyetçilikle modernleşme arasındaki organik bağ, Batı endeksli; kültürel, endüstriyel, bilimsel bir gelişmeyi ifade etmiş, kurulan millî devletin varlığı ve vizyonu Batı ve modernizmiyle eşleşmiştir. Modernizmin, millî devlet yapısıyla ilişkilendirilmesi, milliyetçiliğin Türk toplumundaki önemini arttıran bir etken olmuştur. Milliyetçiliğin Türk toplumunda görmüş olduğu kabulün, ileri medeniyetler içerisinde yer alabilmesine dolayısıyla meşruî bir kazanıma yol açmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet dönemi, Türk milliyetçiliği, millî devlet, Türk modernleşmesi, batılılaşma

The Role of Nationalism in Turkish Modernization during the Republican Era

Öz

Turkish nationalism is crucial for fostering national unity, strengthening the country's independence, and shaping a modern state. Following the establishment of the Republic, nationalism played a pivotal role in the search for a new Turkish identity. Various ethnic, religious, and cultural groups were unified under the notion of the Turkish nation, emphasizing a shared sense of belonging. The history, language, and culture of the Turkish people became essential foundations, driving a collective movement towards a common goal. The Republic of Türkiye was founded on modern, secular principles, prioritizing the nation. This approach brought about political and cultural changes, combining modernization, nationalism, and Westernization. The aim was to highlight a modern Turkish identity, incorporating Western influences while honoring Turkish customs, and advancing Turkish civilization. As society embraced modernization and heightened national consciousness, collective progress was achieved, improving the social image. The intertwining of nationalism and modernization led to cultural, industrial, and scientific advancements in line with the West, affirming the nation-state's existence and vision in the realm of modernism. The association of modernism with the nation-state structure has been a factor that increased the importance of nationalism in Turkish society. The acceptance of nationalism in Turkish society has led to a legitimate gain in its ability to be included among advanced civilizations.

Anahtar Kelimeler

The Republican era, Turkish nationalism, nation-state, Turkish modernization, westernization

Kaynakça

• (1931). C.H.F. Nizamnamesi ve Programı. Ankara: TBMM Matbaası.
• Afetinan (1984). Atatürk Hakkında Hatıralar ve Belgeler. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akçura Y. (1976). Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Akçura Y. (1978). Türkçülük, Türkçülüğün Siyasi Gelişimi. İstanbul: Özdemir Basımevi.
• Aksakal E. (2015, Aralık 12). Modernist Milliyetçi Kuramlar Işığında Türk Milliyetçiliğine Bakış. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (54), s. 203-221.
• Akşin S. (2017). İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele III/ İç Savaş ve Sevr'de Ölüm (4. b., Cilt III). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Akşin S. (2021). İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele II/ Son Meşrutiyet (1919-1920) (4. b., Cilt II). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Anderson B. (1995). Hayali Cemaatler, (Çev: İskender Savaşır), İstanbul: Metis Yayınları.
• Arık R. O. (1974). Milliyetçilik Coğrafyadan Vatana İdeal ve İdeoloji Türk İnkılabı ve Milliyetçiliğimiz. İstanbul: Hareket Yayınları.
• Atatürk M. K. (1984). Nutuk. C.II, Bugünkü Dille Yayına Hazırlayan Zeynep Korkmaz, Ankara: Başbakanlık Basımevi.
• Atatürk M. K. (2010). Medeni Bilgiler. İstanbul: Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
• Atay F. (2021). Çankaya. İstanbul: Pozitif Yayınevi.
• Bakan S. (2013, Haziran 01). Türk Modernleşmesinin Bir Aracı Olarak Harf İnkılâbı. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (9), s. 41-60.
• Baltacıoğlu İ. H. (1965). Türk Milliyeti. Ankara: Genelkurmay Basımevi.
• Beşirli M. (1999, Haziran 01). Osmanlı'da Modernleşme ve Aydınlar 1789-1908. Dini Araştırmalar, 2 (5), s. 131-157.
• Beyatlı Y. K. (1971). Edebiyata Dair. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü Yayınları.
• Cebesoy A.F. (2000). Milli Mücadele Hatıraları, İstanbul: Temel Yayınları.
• Çağlıyan, Z. (2006, Eylül 15). Erken Cumhuriyet Dönemi Sentezci Muhafazakârlığı'nda “Değişim”: Ahmet Hamdi Tanpınar ve Türk Modernleşmesi. Muhafazajar Düşünce Dergisi, 2(9-10), s. 79-100.
• Çelebi Ş. G. (2017, Eylül). Türk Modernleşmesinde Modernlik Algısı ve İdeolojik Yansımaları. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Sakarya.
• Dindar B. (1989). Atatürk'ün Milli Egemenlik Anlayışı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4 (1), s. 14-24.
• Durgun G. (2019). Türk Milliyetçiliğinin Oluşum süreci ve Türk Milliyetçiliğinin İdealleri Bağlamında Cumhuriyetin İlanı. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Ersal A. (2012). Türkiye’de Ulus Devlet ve Ziya Gökalp, Mümtaz Turhan, Erol Güngör. Ankara: Ötüken Yayınları.
• Ertuğrul H. (1998). Azınlık ve Yabancı Okulları Türk Toplumuna Etkisi. İstanbul: Nesil Basım Yayın.
• Gökalp Z. (1997). Millet Nedir? İçtimaiyat Mecmuası, İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Greenfeld Liah & Eastwood Jonathan (2013). Karşılaştırmalı Bakış Açısıyla Milliyetçilik, Siyaset Sosyolojisi. Çev: Duygu Tanış, Ankara: Phoenix Yayınları.
• Güngör E. (2008). Ahlak Psikolojisi ve Sosyal Ahlak. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güngör E. (2010). Kültür Değişmesi ve Milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayıncılık.
• Gürer T. (Dü.). (2018). Atatürk'ün Yaveri Cevat Abbas Gürer Cepheden Meclise Büyük Önder ile 24 Yıl. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hâkimiyet-i Milliye 26. 08.1931.
• Hekimoğlu V. S. (2017, Haziran 01). Türkiye'de Türkçülük Hareketinin Ortaya Çıkması ve Türk Ocakları. Akademik İzdüşüm Dergisi, 2 (1), s. 41-50.
• HR.İM.. (1922, 1 Haziran). Türklere Yönelik Çirkin İftiralar, Doğu Karadeniz'deki Hadiselerle ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile İtilaf Komiserleri Arasında Teati Edilen Notalar, İngiliz İftiralarının Sebepleri, Anadolu'daki Yunan Mezalimi, Ankara Hükümeti, Fergana'daki Hint Milliyetçiliği, Türk ve İslam Dünyasındaki Diğer Meselelerle İlgili Makale ve Haberleri Havi Sada-yı İslam Dergisinin 51 ve 52 Numaralı Sayısı (60, 39). (1). Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Ankara.
• HR.İM.. (1922, 1 Haziran). Türklere Yönelik Çirkin İftiralar, Doğu Karadeniz'deki Hadiselerle İlgili Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile İtilaf Komiserleri Arasında Teati Edilen Notalar, İngiliz İftiralarının Sebepleri, Anadolu'daki Yunan Mezalimi, Ankara Hükümeti, Fergana'daki Hint Milliyetçiliği, Türk ve İslam Dünyasındaki Diğer Meselelerle ilgili Makale ve Haberleri Havi Sada-yı İslam Dergisinin 51 ve 52 numaralı sayısı (60, 39). (2). Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Ankara.
• HR.İM.. (1922, 1 Haziran). Türklere yönelik çirkin iftiralar, Doğu Karadeniz'deki hadiselerle ilgili Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile İtilaf komiserleri arasında teati edilen notalar, İngiliz iftiralarının sebepleri, Anadolu'daki Yunan mezalimi, Ankara Hükümeti, Fergana'daki Hint Milliyetçiliği, Türk ve İslam dünyasındaki diğer meselelerle ilgili makale ve haberleri havi Sada-yı İslam dergisinin 51 ve 52 numaralı sayısı (60,39). (5). Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi, Ankara.
• Kaynar R. (1986). Atatürkçülük. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C.II, S. 5, s.289-309.
• Koca S. (1983). Türk Tarihinde İstiklâl Mücadeleleri, Atatürk’te “İstiklâli Tam” Fikrinin Tarihi Temelleri. Millî Kültür, S. 42, Ankara: Kültür ve Turizm Bak. Yay., s.7-13.
• Kuran Ercüment. Türk Milliyetçiliğinin Gelişmesi ve Yusuf Akçura. Türk Kültürü, Cilt IV, Sayı 42, s.528-530.
• Leca J. (1998). Uluslar ve Milliyetçilikler. (S. İdemen, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Levend A. S. (1977). Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri. Ankara:
• Maksudyan Nazan (2016). Türklüğü Ölçmek: Bilimkurgusal Antropoloji ve Türk Milliyetçiliğinin Irkçı Cephesi, İstanbul: Metis Yayınları.
• Mardin Ş. (1985). Yeni Osmanlılar ve Siyasî Fikirleri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt VI, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Orkun H. N. (1977). Türkçülüğün Tarihi. Ankara:
• Öksüz İ. (2015). Türk Milliyetçiliği Fikir Sistemi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• Özatalay C., & Doğuç, S. (2018). Türkiye'de Ayrımcılık Algısı. Eşit Haklar İçin İzleme Derneği. İstanbul.
• Özdemir M. (Ed.) (1996). Türk Ocakları Yıllığı. Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Özüçetin Y. (2002). Türkçülük 1908-1923, Türk Yurdu, 173, s.6-13.
• Özüçetin Y. (2005). Atatürkçü Düşünce Sistemi. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi, 6 (1), s. 59- 65.
• Özyurt C. (2014). Modern Türk Düşüncesinin Sosyolojisi. Ankara: Kadim Yayınları.
• Safa P. (1999). Din, İnkılap, İrtica. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sarınay Y. (1994). Türk Milliyetçiliğinin Tarihî Gelişimi ve Türk Ocakları (1912-1931). İstanbul: Ötüken Yyınları.
• Sarısaman S., & Zorbacı, Y. C. (2023, Ocak 25). Ulus Devlete Geçiş Sürecinde TBMM'de Millet Tanımı Tartışmaları ve Kanunlardaki Yansımaları. Turcology Research (76), s. 100-109.
• Tosun H. (2003 Temmuz 01). Bir Modernleşme Projesi Olarak Türkiye'de Cumhuriyet. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, s. 815-875.
• Türkdoğan O. (1982). Kemalist Modelde Fert ve Devlet İlişkileri. İstanbul: İstanbul Kitapev
• Türkdoğan O. (2005). Türk Ulus-Devlet Kimliği, İstanbul: IQ Kültür-Sanat Yayıncılık.
• 512. (1948, 2 Nisan). Brezilya`nın Rio de Janeiro Şehrinde Çıkan "Careta" Dergisinde "Türkiye`de Yenilik Hareketleri" Başlığı Altında Yayınlanan Yazı. (2624,17930,1). (2). Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, Ankara.
• 541. (1925, 7 Mart). Doğu Anadolu Olayları, Türkiye`de Kabinenin İstifası ve Türk Devletinin İlerleme ve Batılılaşma Çalışmalarından Söz Eden İtalyan Gazeteleri Makaleleri. (44223,210223,93). (2). Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, Ankara.
• 541. (1925, 7 Mart). Doğu Anadolu Olayları, Türkiye’de Kabinenin İstifası ve Türk Devletinin İlerleme ve Batılılaşma Çalışmalarından Söz Eden İtalyan Gazeteleri Makaleleri. (44223,210223,93). (2-3). Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, Ankara.
• 541. (1957, 20 Kasım). Türk Devleti`nin Sovyetler Birliği ve Arap Ülkelerine Karşı Desteklediği Milliyetçilik Politikası ve Bunun Ülke İçi Ekonomik ve Siyasi Yansımaları. (44305,210669,29). (2). Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi, Ankara.