The Issue of Culture (Hars) and Civilization in Ziya Gökalp's View According to Seyyid Ahmet Arvasi

Yıl 2024, , 321 - 332, 27.12.2024

Abdurrahman Arvas

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1570892

Öz

Gökalp is one of the first individuals to write about Nationalism, which was one of the the prescriptions for the salvation of the declining Ottoman society. In this regard, Gökalp significantly influenced the nationalist approaches that emerged after him. So much so that it is quite difficult to talk about a body of literature on nationalism that does not reference Gökalp. Gökalp's understanding of nationalism aims to see the Ottoman/Turkish society as a member of Western Civilisation with its identity of a nation. However, the meanings Gökalp attributed to the concepts of ‘Hars (Culture)’ and ‘Civilisation’ were the first buttons to be buttoned in his nationalism. For this reason, all nationalist approaches, whether aligned with or opposed to Gökalp's perspective, have developed primarily by either annotating, revising, or affirming his concepts of ‘culture’ and ‘civilization’. In this study, an attempt has been made to analyse how Seyyid Ahmet Arvasi, the pioneer of the Turkish-Islamic Ideal, views Gökalp's concepts of ‘culture’ and ‘civilization’. As a result of examining the foundational works of both thinkers from the perspective of historical sociology, the following conclusions have been reached and summarised regarding the points where Arvasi agrees with Gökalp on the issue of culture and civilisation and where he differs from him: While Gökalp defines culture as spiritual and national, and civilisation as material and international Arvasi states that both culture and civilisation are national, and that culture has material and spiritual dimensions. While Gökalp considers the change of civilization possible due to its international character, Arvasi views civilization as a refined, high-level derivative of national culture, and states that nations that change their civilization will also break away from their national culture and disappear. While Gökalp states that civilisation is the result of the coming together of cultures; according to Arvasi, each civilisation is the result of an independent culture or nation, and the more civilisation there is, the more culture or nation there is.

Anahtar Kelimeler

Nationalism, Ziya Gökalp, Culture, Civilisation, Seyyid Ahmet Arvasi

Seyyid Ahmet Arvasi’ye Göre Ziya Gökalp’te Kültür (Hars) ve Medeniyet Meselesi

Öz

Gökalp, çöküş dönemi Osmanlı toplumunun kurtuluş reçetelerinden olan Milliyetçilik üzerine ilk kalem oynatanlardan biridir. Gökalp bu yönüyle kendisinden sonraki milliyetçi yaklaşımları da önemli oranda etkilemiştir. Öyle ki Gökalp’e değinmeyen bir milliyetçilik literatüründen bahsetmek hayli zordur. Gökalp’in milliyetçilik anlayışı, Osmanlı/Türk toplumunu ulus hüviyetiyle Batı Medeniyetinin bir üyesi olarak görmeyi amaçlar. Fakat Gökalp’in ‘Hars (Kültür)’ ve ‘Medeniyet’ kavramlarına yüklediği anlamlar, onun milliyetçiliğinde iliklenen ilk düğmeler mahiyetinde olmuştur. Bunun için Gökalp’in anlayışıyla uyumlu veya ona muhalif olan tüm milliyetçi yaklaşımlar, başta onun ‘kültür’ ve ‘medeniyet’ kavramlarına ya şerh düşerek ya onu düzelterek veya onaylayarak ilerlemişlerdir. Bu çalışmada da Türk-İslam Ülküsü fikriyatının öncüsü Seyyid Ahmet Arvasi’nin, Gökalp’in ‘kültür’ ve ‘medeniyet’ kavramlarına nasıl baktığına dair bir okuma denemesi yapılmaya çalışılmıştır. Her iki düşünürün temel eserlerine, tarihsel sosyolojinin perspektifinden yapılan okuma sonucu, Arvasi’nin kültür ve medeniyet meselesinde Gökalp ile uyuştuğu ve ondan ayrıştığı noktalara dair özetle şu çıktılara ulaşılmıştır: Gökalp kültür’ü manevi ve milli, medeniyet’i ise maddi ve uluslararası (beynelmilel) olarak tanımlarken; Arvasi kültür’ün de medeniyet’in de milli olduğunu; yanı sıra kültürün maddi ve manevi boyutlarının olduğunu belirtir. Gökalp, beynelmilel karakterinden ötürü medeniyet değişikliği’ni mümkün görürken; Arvasi, medeniyet’i milli kültürün ince işlenmiş, yüksek seviye bir türevi olarak görür ve medeniyet değiştiren milletlerin aynı zamanda milli kültürlerinden kopacağını ve yok olacağını belirtir. Gökalp medeniyetin, kültürlerin bir araya gelmesi sonucu oluştuğunu belirtirken; Arvasi’ye göre ise her medeniyet müstakil bir kültürün veya milletin sonucudur ve ne kadar medeniyet varsa o kadar da kültür veya millet vardır.

Anahtar Kelimeler

Milliyetçilik, Ziya Gökalp, Kültür, Medeniyet, Seyyid Ahmet Arvasi

Kaynakça

• Arvasi, S. A. (2011). Türk islam ülküsü I. İstanbul: Bilgeoğuz Yayınları.
• Berkes, N. (1976). Unutulan adam. Istanbul Journal of Sciological Studies, (14), 194-203.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erişirgil, M. E. (2007). Bir fikir adamının romanı: Ziya Gökalp. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Heyd, U. (2023). Türk milliyetçiliğinin temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gökalp, Z. (2008). Türkçülüğün esasları. İstanbul: Akvaryum Yayınları.
• Gökalp, Z. (2021). Türkleşmek İslamlaşmak Muasırlaşmak. İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Güngör, E. (1995), Türk kültürü ve milliyetçilik. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Güngör, E. (1999). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. İstanbul: Ötüken
• Karakaş, M. (2008). Ziya Gökalp’e yeniden bakmak: Literatür ve yeniden değerlendirme. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 6 (11), 435-476.
• Onur, H. (2003). Asrın Yesevisi. İstanbul: Biyografi.net Yayınları.
• Özakpınar, Y. (1999). Kültür ve medeniyet anlayışları ve bir medeniyet teorisi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Parla, T. (1989). Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şentürk, R. (2006). Medeniyetler sosyolojisi: Neden çok medeniyetli bir dünya düzeni için yeniden ibn haldun?. İslâm Araştırmaları Dergisi, (16), 89-121.
• Tokluoğlu, C. (2013). Ziya Gökalp ve türkçülük. Ankara University SBF Journal/Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 68(3), 113-139.
• Topçu, N. (1978). Milliyetçiliğimizin esasları. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Topçu, N. (2004). Kültür ve medeniyet. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Turhan, M. (1987). Kültür değişmeleri sosyal psikoloji bakımından bir tetkik. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları