Türkiye’nin Yeni Millet İnşası Sürecinde Ziya Gökalp’ın Milliyetçilik Anlayışı

Yıl 2024, , 167 - 175, 27.12.2024

Kerem Özbey

https://doi.org/10.32709/akusosbil.1571515

Öz

Bu çalışma, Türkiye’de sosyolojinin kurucusu ve Türk milliyetçiliğinin fikir babası olan Ziya Gökalp’in düşüncelerini yaşadığı dönem ve günümüz gelişmeleri ışığında anlamayı amaçlamaktadır. Günümüz Türkiye’sindeki yeni millet inşası sürecini ve yeni milliyetçilik anlayışını anlamada Ziya Gökalp’in fikirleri nasıl bir temel sunmaktadır? Bu temel sorudan hareketle, Gökalp’in milliyetçilik anlayışının günümüz Türkiye’sindeki İslami muhafazakar milliyetçiliği anlamada nasıl bir role sahip olduğu, bu çalışmanın ana sorunsalını oluşturmaktadır. Gökalp’in fikirleri sadece bulunduğu dönemde değil, günümüze de etki edecek boyutlara sahiptir. Kemalist milliyetçilik Türk ulusal kimliğini Anadolu coğrafyası ve Cumhuriyet dönemiyle sınırlı bir şekilde inşa ederken, İslami muhafazakar milliyetçilik Anadolu dışındaki coğrafyada ve Cumhuriyet öncesi dönemde yer alan Türk, İslam ve Osmanlı kimliklerini referans alarak inşa etmiştir. Gökalp’in Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak şeklindeki modeli günümüz İslami muhafazakar milliyetçiliğinin yeni millet tasarımında eski Osmanlı coğrafyası, Türk ve İslam dünyası referans alınarak yeniden formüle edilmiştir. Günümüz Türkiye’sinde demokratik açılım sürecinden askeri darbe girişimine, milliyetçi söylemlerden iktidarın mekanda kurduğu kimlik inşa pratiklerine varıncaya kadar hemen her alanda Gökalp’in fikirlerinin izlerini görmek mümkündür. İslami muhafazakar iktidarın yeni millet tasarımı, Gökalp’in fikirlerinin ulusal ve uluslararası bağlamda yeniden tezahürü olarak görülebilir. Bu bağlamda, Gökalp’in merkeziyetçi devletçi, milliyetçi, kamucu, solidarist, korporatif ve kolektivist anlayışı, günümüzün yeni millet inşasında ve yeni milliyetçilik anlayışında da etkilidir.

Anahtar Kelimeler

Yeni Millet İnşası, Milliyetçilik, Ziya Gökalp, Türkiye

Ziya Gökalp’s Understanding of Nationalism in Turkey’s New Nation Building Process

Öz

This study aims to understand the ideas of Ziya Gökalp, the founder of sociology in Turkey and the father of Turkish nationalism, in the light of the period in which he lived and contemporary developments. How do Ziya Gökalp's ideas provide a basis for understanding the new nation-building process and the new understanding of nationalism in today's Turkey? Based on this fundamental question, the main problematic of this study is how Gökalp's understanding of nationalism plays a role in understanding the Islamic conservative nationalism in contemporary Turkey. Gökalp's ideas have dimensions that have an impact not only on his time but also on the present. While Kemalist nationalism constructed the Turkish national identity limited to the Anatolian geography and the Republican period, Islamic conservative nationalism constructed it with reference to the Turkish, Islamic and Ottoman identities in the geography outside Anatolia and in the pre-Republican period. Gökalp's model of Turkification, Islamisation, Modernisation has been reformulated in the new nation design of today's Islamic conservative nationalism with reference to the old Ottoman geography, Turkish and Islamic world. In today's Turkey, it is possible to see the traces of Gökalp's ideas in almost every field from the democratic opening process to the military coup attempt, from nationalist discourses to the identity construction practices established by the government in space. The new nation design of the Islamic conservative government can be seen as the re-manifestation of Gökalp's ideas in the national and international context. In this context, Gökalp's centralist statist, nationalist, nationalist, publicist, solidarist, corporative and collectivist understanding is also effective in today's new nation building and new nationalism.

Anahtar Kelimeler

New Nation Building, Nationalism, Ziya Gökalp, Türkiye

Kaynakça

• Akça, Gürsoy. (2003). Küreselleşme ve ulus-devlet. Selçuk İletişim, 3(1), 74-81.
• Anderson, B. (2014). Hayali cemaatler: Milliyetçiliğin kökenleri ve yayılması. (İ. Savaşır, Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Calhoun, C. (2012). Milliyetçilik. (B. Sütçüoğlu, Çev.), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Carr, E. H. (2012). Milliyetçilik ve sonrası. (O. Akınhay, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Erözden, O. (2013). Ulus-Devlet. İstanbul: On İki Levha Yayınları.
• Gellner, E. (2008). Uluslar ve ulusçuluk. (B. Ersanlı ve G. Göksu Özdoğan, Çev.), İstanbul: Hil Yayınları.
• Giddens, A. (2008). Kapitalizm ve modern sosyal teori. (Ü. Tatlıcan, Çev.), İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gökalp, Z. (2005). Yeni Türkiye’nin hedefleri. (Y. Toker, Haz.), İstanbul: Toker Yayınları.
• Gökalp, Z. (2010). Türkleşmek islamlaşmak muasırlaşmak. (O. Karatay, Yay. Haz.), Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökalp, Z. (2013). Türkçülüğün esasları. (M. Ünlü ve Y. Çotuhsöken, Yay. Haz.), İstanbul: İnkılâp Kitabevi Yayınları.
• Göle, N. (2002). Melez desenler: İslam ve modernlik üzerine. İstanbul: Metis Yayınları.
• Gülalp, H. (2003). Kimlikler siyaseti: Türkiye’de siyasal İslamın temelleri. İstanbul: Metis Yayınları.
• Hardt, M. ve Negri, A. (2012). İmparatorluk. (A. Yılmaz, Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İlhan, R. S. (2013). Arap baharı ve Osmanlı’nın yası bağlamında modern Türk kimliği. Akademik Ortadoğu. 8(1), 25-49.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2003). Türk sosyoloji tarihi II: II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karakaş, M. (2016). 15 Temmuz darbe girişiminin siyaset sosyolojisi açısından düşündürdükleri. Üsküdar: Kültür, Sanat ve Medeniyet Dergisi, (3), 86-92.
• Koyuncu, B. (2014). Benim milletim: AK parti iktidarı, din ve ulusal kimlik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Köseoğlu, N. (2005). Türk milliyetçiliğinin doğuşu ve Ziya Gökalp. İstanbul: Ötüken Neşriyat Yayınları.
• Neuman, W. L. (2014). Toplumsal araştırma yöntemleri: nitel ve nicel yaklaşımlar I-II. (S. Özge, Çev.), İstanbul: Yayınodası Yayınları.
• Parla, T. (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şahin, K. (2009). Küreselleşme tartışmaları ışığında ulus-devlet. İstanbul: Yeniyüzyıl Yayınları.
• Smith, A. D. (2013). Milliyetçilik: Kuram, ideoloji, tarih. (Ü. Hüsrev Yolsal, Çev.), Ankara: Atıf Yayınları.
• Tokdoğan, N. (2018). Yeni Osmanlıcılık: Hınç, nostalji, narsisizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Türkdoğan, O. (2005). Ulus-devlet düşünürü Ziya Gökalp. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Yaşlı, F. (2014). AKP, cemaat, sünni-ulus: Yeni Türkiye üzerine tezler. İstanbul: Yordam Kitap Yayınları.
• Yıldız, A. (2016). Ne mutlu Türküm diyebilene: Türk ulusal kimliğinin etno-seküler sınırları (1919-1938). İstanbul: İletişim Yayınları.